Áo yếm là trang phục không thể thiếu của phụ nữ Việt xưa. Chiếc áo yếm giúp người phụ nữ có thể khoe khéo vẻ đẹp hình thể bao gồm bờ vai trần thon thả và tấm lưng ong quyến rũ.
Trang phục truyền thống của phụ nữ Việt
Từ xa xưa, yếm mộc mạc đã đi vào thơ ca: “Ước gì sông hẹp tày gang. Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi”, “Trời mưa trời gió kìn kìn. Ðắp đôi dải yếm hơn nghìn chăn bông”. Yếm đào giúp các thi nhân đặc tả trọn vẹn những cung bậc phức tạp của tình yêu đôi lứa. Ngày xưa áo yếm thường chỉ được gọi với cái tên nôm na là cái yếm, đó là thứ trang phục đã có từ bao đời nay và vẫn còn giữ được cho đến ngày hôm nay. Yếm là một thứ trang phục nội y không thể thiếu của người phụ nữ Việt xưa. Nó là một tấm vải hình thoi hoặc hình vuông có sợi dây để quàng vào cổ và buộc vào sau lưng, được dùng để che ngực.
Tìm về cội nguồn, loại áo này đã xuất hiện từ lâu nhưng mãi đến thời nhà Lý mới được gọi là yếm. Áo yếm có hình vuông vắt chéo ôm lấy ngực, góc trên khoét lỗ làm cổ, có thêm hai đầu dây để thắt sau gáy. Cổ khoét tròn gọi là yếm cổ xây còn khoét hình chữ V gọi là yếm cổ xẻ, cổ nhạn. Hễ cứ đến dịp hội hè, chị em lại nô nức đi chọn lụa tơ tằm, gấm vóc để may yếm đào, áo tứ thân. Yếm thắm vốn là món chẳng thể thiếu của phụ nữ Bắc Bộ xưa, giản dị với gam màu đơn sắc (trắng, nâu) nhưng lại rất đỗi hút hồn. Phụ nữ thường khoác thêm áo ngắn đến bụng hoặc áo tứ thân bên ngoài yếm mỗi khi ra khỏi nhà.
Sang đầu thế kỉ 20 trang phục này càng được sử dụng rộng rãi với nhiều kiểu dáng khác nhau, với những người nông dân nghèo thì mặc những chiếc yếm có màu nâu và được dệt bằng vải khô. Những người lớn tuổi thì nên mặc yếm màu sẫm, với những người con gái trong một gia đình gia giáo thì áo yếm sẽ có nhiều màu, trang nhã và kín đáo. Trong giai đoạn này, áo yếm được cách tân rất nhiều với kiểu dáng và mẫu mã khác nhau.
Tôn cái lưng ong quyến rũ của thiếu nữ xưa
Thời xưa, người ta đề cao vẻ đẹp thắt đáy lưng ong ở phái yếu. Cái đáy lưng nhỏ nhắn như lưng ong ấy không chỉ được xem là chuẩn mực của vẻ đẹp mà còn thể hiện sự nết na, đức hạnh của một người vợ, người mẹ. Một số quan điểm cho rằng, chiếc áo yếm được ra đời là để tôn vinh tấm lưng trắng nõn, ngọt ngào ấy của người phụ nữ. Không những thế, chiếc áo yếm với đường khoét nhẹ nhàng, ôm khít đường hõm lưng khiến vòng eo trở nên nhỏ nhắn hơn.
Không chỉ vậy, chiếc yếm còn làm nên những câu chuyện tình yêu vô cùng độc đáo. Xưa, các cô gái khi hẹn hò người mình yêu thường “ém” một miếng trầu trong chiếc yếm của mình, dân gian gọi đó là “khẩu trầu dải yếm”. Có lẽ không có thứ trầu nào “linh thiêng” hơn loại trầu dải yếm này. Chiếc yếm vừa để che ngực, vừa là món trang sức của các cô đang độ xuân thì. Màu sắc, đường nét hoa văn trên cái cổ yếm cũng là một công trình tuyệt xảo của các cô gái khéo tay. Chính vì vậy, vẻ duyên dáng của các cô gái trong áo yếm từng được xem là tiêu chuẩn để các chàng trai thời bấy giờ lựa chọn ý trung nhân.
Tùy vào hoàn cảnh, điều kiện nhất định mà người phụ nữ sẽ chọn màu sắc yếm cho phù hợp. Thông thường, các bà các cô mặc yếm trắng hay yếm nâu những lúc ở nhà hay làm việc ngoài đồng áng. Trong những ngày vui hoặc hội hè, đình đám, các cô gái trẻ thường mặc yếm đào, yếm hồng hay yếm thắm… khoác bên ngoài là chiếc áo tứ thân hoặc áo dài mớ ba, mớ bảy. Còn trong các ngày thường, họ mặc yếm trắng, yếm xám… và khoác bên ngoài là chiếc áo nâu giản dị.
Ngày nay, yếm đào được biến tấu thành nhiều dạng áo khác nhau, nhưng nó chỉ được dùng làm trang phục khi trưng diện, khi biểu diễn văn nghệ. Xã hội càng phát triển thì trang phục cũng được phát triển theo, đáng kể đến như chiếc áo dài của dân tộc ta mà không nơi nào có được, cùng với áo yếm và các loại áo khác tạo nên nền văn hóa về trang phục dân gian truyền thống lâu đời.
