Hệ hô hấp là gì
Hệ hô hấp là mạng lưới các cơ quan, tổ chức phối hợp với nhau thực hiện và duy trì hoạt động trao đổi khí. Cấu tạo hệ hô hấp bao gồm đường thở, phổi, mạch máu và các nhóm cơ, xương. Các bộ phận này phối hợp nhịp nhàng giúp cung cấp oxy đồng thời loại bỏ khí carbon dioxide.
Chức năng của hệ hô hấp
Hệ hô hấp tham gia thực hiện một số chức năng quan trọng của cơ thể như:
- Phát âm và phân tích mùi vị.
- Làm ấm không khí trước khi đưa vào phổi.
- Cung cấp oxy cho các tế bào cơ thể.
- Loại bỏ khí thải, bao gồm carbon dioxide trong máu ra khỏi cơ thể.
• Bảo vệ đường thở khỏi các tác nhân kích ứng và độc hại.
Giải phẫu hệ hô hấp
Cấu trúc giải phẫu hệ hô hấp (Nguồn: https://www.phoiviet.com/)Hệ hô hấp là hệ thống các cơ quan có mối quan hệ mật thiết với nhau bao gồm hệ thống đường thở, phổi, các nhóm cơ, xương.
Đường thở dẫn khí từ bên ngoài vào phổi. Đó là một hệ thống phức tạp tạo nên bởi các thành phần theo thứ tự từ ngoài vào trong lần lượt như sau:
- Miệng và mũi: là các lỗ mở dẫn khí từ ngoài vào trong cơ thể.
- Xoang: là các hốc rỗng nằm bên trong khối xương sọ - mặt, vai trò điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm của không khí trước khi đưa vào phổi.
- Họng: là nơi giao nhau giữa đường ăn và đường thở, nối miệng, mũi với khí quản.
- Khí quản: là đường dẫn khí tiếp theo ngay sau họng.
- Ống phế quản: là các ống tiếp nối khí quản đi sâu vào từng phế nang phổi.
- Phổi: gồm 2 lá, được cấu tạo bởi các thùy là nơi trực tiếp diễn ra quá trình trao đổi khí. Máu đến phổi nhận oxy, đào thải carbon dioxide rồi quay trở lại nuôi dưỡng các cơ quan trong cơ thể.
Ngoài hệ thống đường dẫn khí và phổi, để hoạt động hô hấp được diễn ra cần có sự tham gia của các nhóm cơ, xương. Hệ thống cơ xương có chức năng tạo khung, nâng đỡ, bảo vệ, giúp thay đổi thể tích lồng ngực để hoạt động trao đổi khí diễn ra. Các nhóm cơ xương tham gia hệ hô hấp gồm có:
- Cơ hoành: Là cơ hô hấp chính, di chuyển lên xuống làm thay đổi thể tích lồng ngực tạo áp lực giúp luồng khí lưu thông.
- Xương sườn: Khung xương sườn tạo lá chắn bảo vệ phổi và tim.
Máu vận chuyển carbon dioxide và các khí thải đến phổi từ đó đào thải ra bên ngoài. Hoạt động trao đổi khí diễn ra tại các phế nang bên trong phổi.
- Phế nang: là đơn vị cấu tạo nhỏ nhất của phổi, hình túi khí, sắp xếp như chùm nho, nằm ở đầu tận của các ống dẫn khí.
- Tiểu phế quản: là các nhánh nhỏ của ống phế quản dẫn đến các phế nang.
- Mao mạch: nằm trong thành phế nang là nơi vận chuyển, trao đổi oxy và carbon dioxide.
- Các thùy phổi: Phổi được chia thành các thuỳ bởi màng phổi ở dưới dạng khe nứt trong đó phổi phải có ba thùy, phổi trái có hai thùy.
- Màng phổi: Lớp màng mỏng bao quanh mỗi thùy phổi, ngăn cách phổi với thành ngực.
Một số thành phần khác của hệ hô hấp có thể kể đến là:
- Lông mao: là những sợi lông nhỏ nằm trên lớp niêm mạc đường dẫn khí, chuyển động kiểu làn sóng để lọc bụi và các chất gây kích ứng ra khỏi đường hô hấp.
- Sụn nắp thanh quản: là vạt mô ở lối vào khí quản, đóng lại khi thực hiện động tác nuốt nhằm mục đích ngăn thức ăn và chất lỏng không lọt vào đường thở.
- Thanh quản: được ví như “hộp thoại” giúp thực hiện các hoạt động giao tiếp như nói, hát, thì thầm hay la hét.
Bệnh lý và các rối loạn hệ hô hấp
Bệnh lý đường hô hấp gây khó thở (Nguồn: https://www.pulmonologyadvisor.com/)Có nhiều vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Nguyên nhân dẫn đến các vấn đề này là do hít phải các tác nhân kích thích từ không khí như là virus hoặc vi khuẩn, một số khác do bệnh hệ thống hoặc do tuổi già.
Các bệnh lý và rối loạn hô hấp thường gặp là:
- Dị ứng: việc hít phải các protein lạ, chẳng hạn như bụi, nấm mốc và phấn hoa, có thể gây kích ứng đường hô hấp. Phản ứng kích thích này có thể gây viêm.
- Hen phế quản là bệnh đường hô hấp mạn tính, gây viêm kèm tình trạng khó thở.
- Nhiễm trùng: Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp như là cúm, cảm lạnh. Tình trạng này có thể dẫn đến viêm phổi hoặc viêm phế quản.
- Bệnh lý tại phổi: như ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cung cấp oxy nuôi cơ thể cũng như khả năng lọc khí thải của hệ hô hấp.
- Lão hóa: dung tích phổi giảm dần theo thời gian khi già đi.
- Chấn thương: chấn thương gây cản trở hoạt động hô hấp.
Cách chăm sóc hệ hô hấp hiệu quả
Loại bỏ các tác nhân kích thích độc hại là cách bảo vệ đường hô hấp tốt nhất. Để có hệ hô hấp khỏe mạnh nên tạo các thói quen sau:
- Tránh các tác nhân kích thích đường hô hấp như khói thuốc, hóa chất và khí phóng xạ radon. Đeo khẩu trang ở những nơi có khói, bụi, không khí ô nhiễm.
- Không hút thuốc.
- Có một chế độ ăn uống lành mạnh với thành phần nhiều trái cây, rau xanh, uống đủ nước.
- Tập thể dục thường xuyên.
- Chủ động phòng bệnh hô hấp bằng năng cách rửa tay và chủng ngừa cúm mỗi năm.
Dấu hiệu cần thăm khám bác sĩ
Đau tức vùng ngực, khó thở là các triệu chứng cần lưu ý liên quan đến bệnh đường hô hấp. Khi đó một cuộc hẹn gặp bác sĩ là cần thiết.
Các bác sĩ sẽ thăm khám, đánh giá chức năng hô hấp, tìm các dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng. Ngoài thăm khám, một số xét nghiệm được chỉ định như chụp CT hoặc MRI để đánh giá tổn thương hệ hô hấp là tình trạng viêm nhiễm hay tắc nghẽn. Đo chức năng hô hấp có thể được chỉ định trong một số trường hợp nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động hô hấp.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm các bệnh lý, điều trị kịp thời để bảo vệ hệ hô hấp.
Xem Thêm:
- Kiểm tra đánh giá chức năng hô hấp: Mục đích, quy trình và kết quả
- Nhiễm trùng đường hô hấp và các tác nhân gây bệnh thường gặp
- Những điều cần biết về nhiễm toan hô hấp
