Một số mô tả cho rằng pheromone là tác nhân gây ra thay đổi hành vi hoặc kích hoạt các hành vi khác ở động vật cùng loài, ngoại trừ hành vi tình dục.
Trong khi hormone thường chỉ gây tác dụng bên trong cơ thể và chúng chỉ có ảnh hưởng trực tiếp đến cá thể tiết ra loại hormone đó, thì pheromone gần như khác hoàn toàn. Chúng được tiết ra bên ngoài cơ thể và ảnh hưởng đến hành vi của một cá thể cùng loài khác.
Ở bài viết này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sơ lược về pheromone và cùng xem liệu ở người có chất này hay không.
Chức năng
Pheromone có đóng một vai trò nào đó trong việc thu hút con người không? (nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/)Động vật tiết ra pheromone để kích hoạt nhiều hành vi khác nhau ví dụ như:
- Báo động cho các con khác
- Báo hiệu đường đi tìm thức ăn
- Kích thích chức năng tình dục
- Báo hiệu cho các con côn trùng cái khác không được đẻ trứng ở đây
- Phân chia lãnh thổ
- Như một tín hiệu liên lạc giữa con mẹ và con con
- Cảnh báo các con khác khác lùi lại
Người ta đã tìm thấy bombykol (loại pheromone đầu tiên) vào năm 1959. Bombykol được tiết ra bởi bướm đêm cái và có tác dụng thu hút con đực. Tín hiệu pheromone có thể truyền đi những khoảng cách rất xa, ngay cả ở nồng độ thấp.
Các chuyên gia cho rằng hệ thống pheromone của côn trùng dễ hiểu hơn nhiều so với các loài động vật có vú vì những loài động vật này vốn không có những hành vi theo khuôn mẫu đơn giản giống như côn trùng.
Nhiều người cho rằng động vật có vú phát hiện tín hiệu từ pheromone thông qua một cơ quan trong mũi được gọi là vomeronasal (VNO) hay còn có tên khác là cơ quan Jacobson, kết nối thông tin với vùng hạ đồi của não bộ.
VNO trong cơ thể người chứa những cái lỗ mà không có chức năng rõ ràng. Điều thú vị là ở chỗ VNO xuất hiện một cách rõ rệt trong bào thai nhưng lại bị teo đi trước khi sinh. Do vậy nếu con người có đáp ứng với pheromone thì rất có thể đã sử dụng hệ thống khứu giác bình thường chứ không phải VNO như giả thuyết.
Pheromone thường được sử dụng trong diệt côn trùng, thông qua việc làm mồi nhử để thu hút con đực vào bẫy, ngăn chúng giao phối hoặc làm chúng mất phương hướng.
Pheromone ở người
Theo hàng ngàn trang web hứa hẹn sẽ xuất hiện sự thu hút tình dục giống như ở các loài động vật nếu như bạn mua thuốc pheromones của họ thì có vẻ pheromone ở người là tồn tại. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu khoa học được kiểm soát chặt chẽ đều không đưa ra được bằng chứng thuyết phục nào liên quan đến vấn đề này.
Gustav Jäger (1832-1917), một bác sĩ và phụ tá nha khoa người Đức được cho là nhà khoa học đầu tiên đưa ra ý tưởng về pheromone của con người, mà ông gọi là anthropines.
Jäger nói rằng chúng là những hợp chất ưa dầu có liên quan đến da và nang lông, có tác dụng đánh dấu mùi cơ thể riêng của từng người. Các hợp chất ưa dầu là những hợp chất có xu hướng kết hợp với nhau hoặc có khả năng hòa tan trong lipid cũng như chất béo.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Chicago tuyên bố rằng họ đã tìm thấy sự liên kết đồng bộ của chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ với các dấu hiệu vô thức về mùi. Trưởng nhóm nghiên cứu tên là Martha McClintock, và do vậy hiện tượng này được gọi là “hiệu ứng McClintock”.
Khi một nhóm phụ nữ tiếp xúc với mùi mồ hôi từ những phụ nữ khác, chu kỳ kinh nguyệt của họ sẽ dài ra hoặc ngắn lại (tùy thuộc vào việc mồ hôi được tiếp xúc này xảy ra trước, trong hoặc sau khi rụng trứng) sao cho mọi người có chu kì kinh gần giống nhau.
Các nhà khoa học đã chỉ ra pheromone được tiếp xúc trước khi rụng trứng đã rút ngắn chu kỳ kinh, trong khi pheromone thu thập được trong thời kỳ rụng trứng sẽ kéo dài thời gian này.
Tuy nhiên, các phân tích gần đây về nghiên cứu và phương pháp luận của McClintock cho thấy sự bất hợp lý nhất định.
Phân loại
Pheromone có bốn loại chính:
Bướm đêm sử dụng pheromone để giao tiếp, nhưng con người thì sao? (nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/)- Các pheromone giải phóng : Những pheromone này tạo ra phản ứng ngay lập tức, nhanh chóng và chính xác. Chúng thường có liên quan đến sự thu hút tình dục.
- Các pheromone mồi : Mất nhiều thời gian hơn để gây ra đáp ứng. Ví dụ, chúng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển hoặc sinh lý sinh sản, bao gồm chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ, tuổi dậy thì và sự thành công hay thất bại của quá trình mang thai. Ngoài ra, loại này còn có thể làm thay đổi nồng độ hormone ở những người khác. Ở một số loài động vật có vú, các nhà khoa học phát hiện ra rằng những con cái đã mang thai và tiếp xúc với pheromones mồi từ một con đực khác có thể xảy ra chết thai một cách tự nhiên.
- Pheromone tín hiệu : Chúng cho biết mùi di truyền, cung cấp thông tin, giúp con mẹ nhận biết con con bằng mùi hương (ở những con bố thường không thể làm điều này).
- Các pheromone điều biến : Chúng có thể thay đổi hoặc đồng bộ hóa các chức năng của cơ thể và thường được tìm thấy trong mồ hôi. Trong các thí nghiệm trên động vật, các nhà khoa học phát hiện ra rằng khi được đặt trên môi trên của con cái, chúng trở nên bớt căng và thoải mái hơn. Các pheromone điều hòa cũng có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh của phụ nữ.
Thông tin thêm về pheromone
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Respirology vào tháng 1 năm 2016 đã chỉ ra rằng một chất gọi là AND ( dẫn xuất progesterone 4,16-androstadien-3-one) gây sưng phù mô cương ở mũi phụ nữ. Đây có thể được coi là bằng chứng cho thấy AND là một pheromone đang hoạt động.
Một chất khác có thể có vai trò như một pheromone ở người là androstadienone. Có một số bằng chứng cho rằng androstadienone, một thành phần của mồ hôi nam, làm tăng sức hút, ảnh hưởng đến tâm trạng và mức độ cortisol cũng như kích hoạt các khu vực não liên quan đến nhận thức xã hội. Một nghiên cứu cho thấy androstadienone làm tăng khả năng phối hợp các động tác ở nam giới.
Androstenone, chỉ được tiết ra ở nam giới, cũng đã được thử nghiệm về vai trò tiềm năng của nó như một pheromone. Theo một số nghiên cứu, androstenone làm tăng ham muốn tình dục của phụ nữ , đặc biệt nếu tác động gần với thời điểm rụng trứng của họ.
Vào tháng 3 năm 2017, các nhà nghiên cứu đã công bố những phát hiện của một thí nghiệm trong đó họ cho những người tham gia tiếp xúc với một trong ba mùi hương: pheromone, AND hoặc estratetraenol (EST). Sau đó, họ yêu cầu những người tham gia thực hiện một bài kiểm tra liên quan đến việc đánh giá nhận thức về giới tính, mức độ hấp dẫn hoặc thân quen của những người có khuôn mặt mà họ nhìn thấy trong ảnh.
Các nhà khoa học không tìm thấy sự khác biệt trong phản ứng của những người tham gia, cho dù họ có tiếp xúc với mùi hương hay không. Họ kết luận rằng AND và EST có lẽ không phải là pheromone của con người.
Nhìn chung, bằng chứng về sự tồn tại của pheromone ở người là rất ít, nhưng không thể loại trừ hoàn toàn khả năng này. Nếu pheromone của con người được tìm thấy, tác dụng của chúng có lẽ rất tinh vi.
