Dị tật rò luân nhĩ ở trẻ
Rò luân nhĩ đơn thuần không ảnh hưởng đến khả năng nghe, nhưng lỗ rò có thể bị nhiễm trùng, gây nên viêm mô tế bào hoặc áp xe hóa.
Rò luân nhĩ thường xuất hiện độc lập, ở một hoặc cả hai bên tai, nhưng đôi khi có thể kết hợp với những dị tật khác, dẫn đến tạo thành những hội chứng và bệnh lý với biểu hiện toàn thân như hội chứng khe mang - tai - thận, teo nửa mặt,....
Nguyên nhân của rò luân nhĩ – quá trình phát triển phôi thai
Sự phát triển của sáu ụ His để tạo thành vành tai hoàn chỉnh. Nguồn:jaypeedigital.comTừ tuần thứ 6 của thai kỳ, cung mang thứ nhất và thứ hai hình thành một chuỗi 6 ụ nhỏ (gọi là ụ His), bản chất là trung mô, chúng sẽ phát triển dần thành vành tai hoàn chỉnh sau này. Cung mang thứ nhất hình thành 3 ụ His đầu tiên, theo thứ tự phát triển thành bình tai, trụ gờ luân, gờ luân. Cung mang thứ hai hình thành 3 ụ His tiếp theo, phát triển thành gờ đối luân, hố thuyền và dái tai.
Về mặt bào thai học, rò luân nhĩ là bất thường bẩm sinh hình thành do sự khiếm khuyết hay sự hợp nhất không hoàn toàn của 6 ụ His này.
Vị trí thường gặp nhất của lỗ rò là ở phía trước trụ gờ luân, do sự hòa nhập không hoàn toàn giữa thượng bì của ụ His thứ nhất và ụ His thứ hai. Lỗ rò ở những vị trí khác ít gặp hơn, do quá trình hợp nhất không hoàn toàn giữa những ụ His còn lại.
Một giả thuyết khác của sự hình thành rò luân nhĩ là do trong quá trình phát triển của vành tai, ngoại bì bị cuộn vào trong hình thành đường rò.
Triệu chứng
Khi lỗ rò không nhiễm trùng, có thể thấy lỗ rò nhỏ như đầu kim, nằm trước tai, không chảy dịch, không đau, không sưng đỏ xung quanh. Khi lỗ rò nhiễm trùng, trẻ có thể có các triệu chứng sau:
- Sốt, lỗ rò đau, sưng, đỏ làm trẻ quấy khóc, bỏ bú, ngủ kém.
- Chỗ miệng ống rò có thể chảy dịch, dịch thường màu trắng, vàng có mùi hôi.
- Chỗ rò có thể phình ra một nang nhỏ, nếu nang bị bội nhiễm sẽ tạo áp-xe rò luân nhĩ.
Nhiễm trùng lỗ rò luân nhĩ, biểu hiện với sưng nóng đỏ đau vùng rò. Nguồn: sciencedirect.comCác triệu chứng khác kèm theo nếu trẻ có rò luân nhĩ kết hợp với những dị tật khác như:
- Dái tai không đối xứng với nhau, lưỡi lớn bất thường và phía trước tai có thêm nhiều lỗ, khiếm khuyết thành bụng, gan to, thận to,… trong hội chứng Beckwith-Wiedemann.
- Cổ xuất hiện những lỗ rò, mất thính lực và có những vấn đề bất thường về thận là dấu hiệu của hội chứng khe mang - tai - thận (Branchio-Oto-Renal).
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ thăm khám kĩ lưỡng vùng vành tai, ống tai ngoài, xung quanh tai, lỗ rò và tìm kiếm những dấu hiệu nhiễm trùng, viêm, u nang hoặc áp xe để chẩn đoán.
CTscan được thực hiện khi cần chẩn đoán phân biệt rò luân nhĩ với các loại rò trước tai khác như là rò khe mang số 1, rò tuyến nước bọt mang tai. Siêu âm thận được chỉ định khi cần loại trừ hội chứng khe mang - tai - thận.
Các phương pháp điều trị
Việc điều trị rò luân nhĩ cần được các bác sĩ chuyên khoa thực hiện. Bởi lẽ mỗi triệu chứng, bệnh lý của rò luân nhĩ sẽ có phương pháp điều trị riêng. Các cách tiếp cận điều trị căn bệnh này như sau:
- Trong trường hợp lỗ rò không bị nhiễm trùng, không cần sự can thiệp của bác sĩ, phụ huynh tự vệ sinh cho con trẻ.
- Nếu rò luân nhĩ bị nhiễm trùng gây viêm mô tế bào, cần phải điều trị kháng sinh.
- Khi rò luân nhĩ bị áp xe hóa, bác sĩ sẽ rạch ổ áp xe và dẫn lưu mủ kèm theo sử dụng thuốc kháng sinh, kháng viêm, giảm đau. Sau khi điều trị ổn định tình trạng nhiễm trùng sẽ phẫu thuật để lấy đường rò.
Phẫu thuật lấy bỏ đường rò luân nhĩ. Nguồn: sciencedirect.comBác sĩ có thể ra chỉ định mổ nhằm lấy bỏ toàn bộ đường rò luân nhĩ trong những trường hợp sau:
- Các trường hợp rò luân nhĩ đã từng bị viêm tấy hoặc áp xe hóa trước đây.
- Lỗ dò thỉnh thoảng có dịch tiết. Ở những trường hợp này mổ sớm lấy đường rò sẽ dễ dàng. Sẹo mổ nhỏ gọn hơn và sẽ biến mất khi trẻ lớn.
- Không nên chờ bị viêm mới mổ vì ca mổ sẽ khó khăn, phức tạp do viêm nhiễm, áp xe. Khi đó sẹo mổ sẽ to và xấu. Đôi khi phản ứng viêm lan rộng có thể gây hoại tử vành tai, teo vành tai ảnh hưởng thẫm mỹ.
Những biến chứng có thể gặp của phẫu thuật lấy đường rõ luân nhĩ là: tổn thương động mạch thái dương nông, chảy máu sau mổ, nhiễm trùng vết mổ, viêm sụn vành tai. Những biến chứng này thường ít gặp. Một vài trường hợp có thể tái phát sau phẫu thuật và cần mổ lại.
Tóm lại, rò luân nhĩ là bất thường bẩm sinh có lỗ rò trước tai, được hình thành do sự hợp nhất không hoàn chỉnh giữa cung mang thứ nhất và cung mang thứ 2 để tạo ra ống tai ngoài ở tuần thứ 6 của thai kỳ. Bệnh có thể không gây khó chịu gì, nhưng có thể bị nhiễm trùng, viêm mô tế bào hoặc áp xe hóa. Điều trị rò luân nhĩ khi áp xe hóa bao gồm rạch dẫn lưu ổ áp xe và dùng kháng sinh. Phẫu thuật sẽ được chỉ định khi cần thiết.
