Vai trò của các men tiêu hóa trong các bệnh lý rối loạn tiêu hóa

Tổng quan

Thiếu hụt men có thể dẫn đến một loạt các triệu chứng của rối loạn tiêu hoá (gastrointestinal - GI). Nó còn có thể gây ra tình trạng suy dinh dưỡng, ngay cả khi bạn có một chế độ ăn uống lành mạnh. 

Một số bệnh lý có thể gây ức chế tổng hợp các men tiêu hóa. Trong những trường hợp đó, bạn có thể sử dụng các sản phẩm bổ sung men trước bữa ăn để hệ tiêu hoá hoạt động được hiệu quả hơn.  

Hãy đọc tiếp bài viết này để tìm hiểu thêm về các men tiêu hóa, các tác dụng của nó và bạn cần làm gì khi cơ thể bị thiếu hụt những men này. 

Men tiêu hóa là gì? 

Các men tiêu hóa có chức năng phân giải carbohydrate, chất béo và protein thành các cấu trúc nhỏ hơn

Cơ thể có thể tự tổng hợp các men tiêu hóa từ miệng, dạ dày, ruột non và đặc biệt là tuyến tuỵ. 

Các men tiêu hóa có chức năng phân giải tinh bột, chất béo và protein thành các cấu trúc nhỏ hơn, giúp các chất dinh dưỡng hấp thu được vào máu và đảm bảo cơ thể được cung cấp đầu đủ năng lượng. Nếu không có các men này, cơ thể sẽ không hấp thu được hết chất dinh dưỡng trong thức ăn.

Suy tuyến tụy ngoại tiết (exocrine pancreatic insufficiency - EPI) dẫn đến thiếu hụt men gây tiêu hoá kém và suy dinh dưỡng. Trong những trường hợp này, bệnh nhân cần được sử dụng các sản phẩm có bổ sung men tiêu hoá. 

Một số sản phẩm chứa men tiêu hóa chỉ được sử dụng khi bác sĩ chỉ định. Ngược lại, những loại khác vẫn được dùng mà không cần kê đơn (over the counter - OTC). 

Cơ chế hoạt động của men tiêu hóa 

Các sản phẩm bổ sung men tiêu hoá có thể đảm nhận chức năng của các men tự nhiên là phân giải tinh bột, chất béo và protein. Khi các chất này được phân giải thành các phân tử nhỏ hơn, chúng sẽ được hấp thu vào máu qua thành ruột non. 

Vì các loại men tiêu hoá này giống men do cơ thể tự tổng hợp, nên bạn cần sử dụng chúng ngay trước bữa ăn. Bằng cách đó, chúng có thể thực hiện chức năng khi thức ăn đi vào dạ dày và xuống ruột non. Nếu không có thức ăn, chúng sẽ không phát huy được tác dụng. 

Các loại men tiêu hóa 

Các loại men chính: 

• Amylase: có chức năng phân giải carbohydrate (tinh bột) thành các đường đơn. Thiếu hụt amylase có thể gây tiêu chảy.
• Lipase: phối hợp với gan và dịch mật để phân giải chất béo. Thiếu hụt lipase, gây nên tình trạng thiếu các vitamin tan trong dầu như A, D, E và K. 
• Protease: có chức năng phân giải protein thành các axit amin. Đồng thời, nó cũng giúp giữ lại các vi khuẩn có lợi, nấm men và động vạt nguyên sinh. Thiếu hụt protease có thể dẫn đến dị ứng hoặc nhiễm độc ruột. 

Men được bổ sung dưới dạng thuốc hoặc thực phẩm chức năng với thành phần và liều lượng khác nhau. 

Liệu pháp thay thế men tụy (Pancreatic mene replacement therapy- PERT) chỉ được sử dụng nếu có chỉ định từ các bác sỹ. Các loại thuốc này được chiết xuất từ tụy lợn và được cấp phép bởi Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (Food and Drug Administration - FDA).

Một số loại men tiêu hoá theo đơn có chứa pancrelipase (bao gồm amylase, lipase và protease). Những loại thuốc này thường có màng bọc để ngăn cản axit dạ dày phân giải trước khi chúng đến ruột. 

Liều dùng là khác nhau ở mỗi người phụ thuộc vào cân nặng và thói quen ăn uống. Bác sĩ sẽ bắt đầu chỉ định với liều thấp nhất có thể và điều chỉnh khi cần thiết. 

Các loại men tiêu hoá không kê đơn có thể được tìm thấy ở bất cứ nơi nào. Chúng có thể chiết xuất từ tụy động vật hoặc thực vật như nấm mốc, nấm men, nấm hoặc trái cây. 

Các loại men tiêu hóa không phải thuốc nên chúng không cần có được sự chấp thuận của FDA trước khi đưa ra thị trường. Thành phần và liều lượng trong các sản phẩm này có thể khác nhau. 

Những đối tượng cần sử dụng men tiêu hóa?

Những bệnh nhân suy tuỵ ngoại tiết có thể cần bổ sung men tiêu hóa. Nguồn ảnh: Everydayhealth.com 

Những bệnh nhân suy tuỵ ngoại tiết có thể cần sử dụng các sản phẩm bổ sung men tiêu hóa. Một số bệnh lý khác gây thiếu hụt men tiêu hoá là: 

• Viêm tụy mạn tính
• U nang hoặc khối u lành tính ở tuyến tụy
• Tắc nghẽn hoặc hẹp ống tụy hoặc ống mật
• Ung thư tuyến tụy
• Phẫu thuật tuyến tụy
• Bệnh xơ nang
• Đái tháo đường 

Những bệnh nhân suy tuỵ ngoại tiết thường tiêu hóa chậm và cảm thấy rất khó chịu sau khi ăn. Họ cũng có thể bị suy dinh dưỡng. Các triệu chứng có thể gặp phải là: 

• Đầy bụng
• Đầy hơi
• Đau thắt bụng ngay sau bữa ăn
• Tiêu chảy
• Phân màu vàng và có dầu nổi lên
• Phân có mùi hôi
• Sút cân ngay cả khi bạn đang ăn uống tốt 

Ngay cả khi không bị suy tuỵ ngoại tiết, bạn vẫn có thể gặp phải các triệu chứng của rối loạn đường tiêu hoá. Chứng không dung nạp lactose là một ví dụ điển hình và các sản phẩm bổ sung men phân giải lactose có thể giúp bạn tiêu hoá tốt hơn. Hoặc nếu bạn bị khó tiêu sau khi ăn các loại đậu hãy sử dụng các sản phẩm bổ sung alpha-galactosidase. 

Tác dụng không mong muốn

Men tiêu hoá có thể gây đau bụng và buồn nôn. Nguồn ảnh: Calmclinic.com 

Tác dụng phụ thường gặp nhất của men tiêu hóa là gây táo bón. Những triệu chứng khác bao gồm: 

• Buồn nôn
• Đau thắt bụng
• Tiêu chảy

Nếu bạn có dấu hiệu của phản ứng dị ứng, hãy đến khám bác sĩ ngay lập tức.

Hệ tiêu hoá phải được duy trì ở trạng thái cân bằng. Các men sẽ không thể hoạt động tốt nếu môi trường ruột non quá axit do thiếu bicarbonate. Nếu bạn sử dụng không đúng liều lượng hoặc tỷ lệ thì các men cũng có thể bị ức chế hoạt động. 

Một số loại thuốc nhất định có thể ảnh hưởng đến sự hoạt động các men tiêu hóa. Vì vậy, hãy nói với bác sỹ về tất cả các loại thuốc và thực phẩm chức năng mà bạn đang sử dụng để tìm được loại men tiêu hoá phù hợp. 

Nếu bạn đang dùng men tiêu hoá và gặp bất kỳ vấn đề gì thì hãy đến gặp bác sỹ ngay. 

Nguồn men tự nhiên

Quả kiwi là một nguồn men tiêu hoá tự nhiên. Nguồn ảnh: 1md.org

Một số loại thực phẩm có chứa các men tiêu hóa, bao gồm:

• Bơ
• Chuối
• Gừng
• Mật ong
• Nấm sữ kefir
• Quả kiwi
• Xoài
• Đu đủ
• Dứa
• Dưa cải bắp

Bổ sung những thực phẩm này vào chế độ ăn uống sẽ giúp quá trình tiêu hoá tốt hơn. 

Khi nào cần đến gặp bác sỹ 

Nếu bạn thường xuyên gặp phải các vấn đề về tiêu hóa hoặc có các triệu chứng của bệnh suy tuỵ ngoại tiết, hãy đến khám bác sỹ ngay. Vì nếu không được điều trị, bạn có thể bị suy dinh dưỡng và suy nhược cơ thể.

Các bệnh lý rối loạn tiêu hoá đôi khi sẽ gây ra những triệu chứng giống nhau. Vì vậy, bạn không thể tự chẩn đoán và tự ý sử dụng các loại men tiêu hoá được. Hãy đến gặp bác sỹ để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp. 

Nếu bạn được chỉ định sử dụng các sản phẩm bổ sung men tiêu hoá, hay tham khảo ý kiến của bác sỹ về ưu và nhược điểm của những sản phẩm kê đơn với sản phẩm không kê đơn. 

Tổng kết 

Các men tiêu hóa rất cần thiết cho dinh dưỡng và sức khỏe toàn diện. Chúng giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm. Nếu thiếu hụt men, bạn có thể gặp phải các triệu chứng của rối loạn tiêu hoá, không dung nạp thực phẩm hoặc suy dinh dưỡng. 

Những người mắc các bệnh lý rối loạn đường tiêu hoá có thể bị thiếu hụt men và liệu pháp thay thế men là một lựa chọn hiệu quả cho những bệnh nhân này.  

Hãy nói với bác sỹ về các triệu chứng mà bạn gặp phải, để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.