Cục máu đông trong tĩnh mạch chân. Nguồn ảnh mayoclinic.org
Nguyên nhân của viêm tắc tĩnh mạch bao gồm chấn thương, phẫu thuật hoặc không hoạt động kéo dài.
Huyết khối tĩnh mạch sâu (HKTM sâu) làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Nó thường được điều trị bằng thuốc làm loãng máu. Viêm tắc tĩnh mạch nông đôi khi cũng được điều trị bằng thuốc làm loãng máu.
Triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tắc tĩnh mạch nông bao gồm:
- Nóng, căng tức và đau ở vùng bị ảnh hưởng
- Đỏ và sưng
Các dấu hiệu và triệu chứng huyết khối tĩnh mạch sâu bao gồm:
- Đau
- Sưng tấy
Khi một tĩnh mạch gần bề mặt da bị ảnh hưởng, người bệnh có thể nhìn thấy một sợi dây cứng, màu đỏ ngay dưới bề mặt da mà sờ vào thấy căng. Khi một tĩnh mạch sâu ở chân bị ảnh hưởng, chân có thể bị sưng, mềm và đau.
Khi nào cần đi khám?
Đi khám bác sĩ ngay nếu người bệnh có một tĩnh mạch đỏ, sưng hoặc căng - đặc biệt nếu người bệnh có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh viêm tắc tĩnh mạch.
Gọi 115 hoặc đi khám cấp cứu nếu:
- Các tĩnh mạch sưng và đau nghiêm trọng
- Người bệnh cũng bị khó thở hoặc đau ngực, ho ra máu hoặc có các triệu chứng khác cho thấy cục máu đông di chuyển đến phổi (thuyên tắc phổi)
Nguyên nhân
Nguyên nhân của viêm tắc tĩnh mạch là do cục máu đông, có thể hình thành trong lòng mạch do:
- Chấn thương tĩnh mạch
- Rối loạn đông máu di truyền
- Bất động trong thời gian dài, chẳng hạn như khi bị thương hoặc nằm viện
Các yếu tố nguy cơ
Nguy cơ bị viêm tắc tĩnh mạch có thể tăng lên nếu:
- Không hoạt động trong một thời gian dài, có thể do người bệnh chỉ nằm trên giường hoặc người bệnh đang di chuyển trên ô tô hoặc máy bay trong một thời gian dài
- Bị giãn tĩnh mạch, là nguyên nhân phổ biến của viêm tắc tĩnh mạch nông
- Đặt máy tạo nhịp tim hoặc đặt ống thông trong tĩnh mạch trung tâm để điều trị một tình trạng y tế, có thể gây kích ứng thành mạch máu và giảm lưu lượng máu
- Đang mang thai hoặc mới sinh con
- Sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp thay thế hormone, có thể khiến máu của dễ đông hơn
- Có tiền sử gia đình bị rối loạn đông máu hoặc có xu hướng hình thành cục máu đông
- Đã từng có các đợt viêm tắc tĩnh mạch trước đó
- Đã bị đột quỵ
- Trên 60 tuổi
- Thừa cân hoặc béo phì
- Bị ung thư
- Hút thuốc
Nếu bạn có nhiều hơn một yếu tố nguy cơ, hãy tới gặp bác sĩ khám cho bạn để có lời khuyên về các biện pháp phòng ngừa trước khi bạn phải di chuyển đường xa ngồi một chỗ quá lâu như đi máy bay hay bạn chuẩn bị phẫu thuật, việc hồi phục sẽ đòi hỏi bạn không được cử động nhiều trong thời gian dài.
Các biến chứng
Thuyên tắc phổi. Nguồn ảnh mayoclinic.org
Các biến chứng do viêm tắc tĩnh mạch nông rất hiếm. Tuy nhiên, nếu người bệnh mắc huyết khối tĩnh mạch sâu, nguy cơ biến chứng nghiêm trọng sẽ tăng lên. Các biến chứng có thể bao gồm:
- Cục máu đông trong phổi (thuyên tắc phổi). Nếu một phần của cục máu đông trong tĩnh mạch sâu bị bong ra, nó có thể di chuyển đến phổi của người bệnh, gây tắc động mạch và có khả năng đe dọa tính mạng.
- Đau và sưng chân kéo dài (hội chứng sau tĩnh mạch). Tình trạng này, còn được gọi là hội chứng sau huyết khối, có thể phát triển vài tháng hoặc vài năm sau khi người bệnh bị huyết khối tĩnh mạch sâu. Cơn đau có thể gây hạn chế vận động.
Phòng ngừa
Ngồi trong một chuyến bay dài hoặc đi xe hơi có thể khiến mắt cá chân và bắp chân bị sưng và làm tăng nguy cơ viêm tắc tĩnh mạch. Để giúp ngăn ngừa cục máu đông:
- Đi bộ: Nếu bạn đi máy bay hoặc đang đi xe lửa hoặc xe bus, hãy đứng xuống và đi bộ mỗi giờ một lần. Nếu bạn đang lái xe, dừng lại mỗi giờ và đi bộ quanh đó.
- Di chuyển chân thường xuyên: Thư giãn mắt cá chân, hoặc ấn chân bạn kháng lại nền nhà hoặc chỗ gác chân trước mặt ít nhất 10 lần mỗi giờ.
- Mặc quần áo không quá chặt.
- Uống nhiều các loại nước không có cồn để tránh mất nước.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán viêm tắc tĩnh mạch, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về sự khó chịu của họ và tìm kiếm các tĩnh mạch bị ảnh hưởng gần bề mặt da. Để xác định xem người bệnh bị viêm tắc tĩnh mạch nông hay huyết khối tĩnh mạch sâu, bác sĩ có thể chọn một trong các xét nghiệm sau:
- Siêu âm: Một thiết bị đầu dò di chuyển trên vùng chân bị ảnh hưởng sẽ gửi tín hiệu sóng vào chân của bạn. Khi sóng âm đi vào mô chân bạn và dội ngược lại, máy tính sẽ chuyển tải tính hiệu đó thành hình ảnh động trên màn hình. Xét nghiệm này sẽ xác minh chẩn đoán và chẩn đoán phân biệt giữa huyết khối tĩnh mạch nông hay sâu.
- Xét nghiệm máu: Hầu hết bệnh nhân có khối máu đông đều có gia tăng chất D dimer trong máu, một chất làm tan huyết khối. Nhưng lượng D dimer có thể tăng trong các tình huống khác. Vì vậy test D dimer không mang tính kết luận, nhưng có thể chỉ ra việc cần thiết làm thêm các xét nghiệm khác. D dimer cũng có ích trong việc loại trừ HKTM sâu và phát hiện người có nguy cơ bị viêm tắc tĩnh mạch tái lại
Điều trị
Tất ép
Đối với bệnh viêm tắc tĩnh mạch nông, bác sĩ có thể khuyên người bệnh nên chườm nóng vùng bị đau, kê cao chân bị ảnh hưởng, sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) không kê đơn và có thể đeo tất ép. Tình trạng này thường tự cải thiện.
Bác sĩ cũng có thể đề nghị các phương pháp điều trị sau cho cả hai loại viêm tắc tĩnh mạch:
- Thuốc làm loãng máu. Nếu người bệnh bị huyết khối tĩnh mạch sâu, tiêm thuốc làm loãng máu (chống đông máu), chẳng hạn như heparin trọng lượng phân tử thấp, fondaparinux (Arixtra) hoặc apixaban (Eliquis), có thể giúp ngăn cục máu đông phát triển lớn hơn. Sau lần điều trị đầu tiên, người bệnh có thể sẽ được yêu cầu dùng warfarin (Jantoven) hoặc rivaroxaban (Xarelto) trong vài tháng để tiếp tục ngăn ngừa sự phát triển của cục máu đông. Thuốc làm loãng máu có thể gây chảy máu quá nhiều. Luôn làm theo hướng dẫn của bác sĩ một cách cẩn thận.
- Thuốc làm tan cục máu đông. Điều trị bằng thuốc làm tan cục máu đông được gọi là thuốc tiêu huyết khối. Thuốc alteplase (Activase) được sử dụng để làm tan cục máu đông ở những người bị huyết khối tĩnh mạch sâu nhiều, bao gồm cả những người có cục máu đông trong phổi (thuyên tắc phổi).
- Tất ép. Tất nén giúp ngăn ngừa sưng tấy và giảm nguy cơ biến chứng của huyết khối tĩnh mạch sâu.
- Bộ lọc: Trong một vài trường hợp, đặc biệt nếu người bệnh không thể uống các loại thuốc kháng đông, bộ lọc được đặt vào tĩnh mạch chủ sẽ giúp ngăn các cục máu đông bị vỡ ra trôi vào phổi. Thông thường, bộ lọc được loại bỏ khi không cần sử dụng nữa. Nếu người bệnh phải đặt bộ lọc, hãy hỏi bác sĩ khi nào thì lấy chúng ra.
- Loại bỏ tĩnh mạch bị giãn: bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật loại bỏ tĩnh mạch bị giãn gây đau hoặc gây viêm tĩnh mạch tái phát. Một tĩnh mạch dài sẽ được lấy ra trong một cuộc tiểu phẫu. Việc loại bỏ tĩnh mạch sẽ không gây ảnh hưởng đến tuần hoàn máu ở chân người bệnh, bởi vì các tĩnh mạch sâu sẽ đảm nhận việc làm tăng lượng máu.
Lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà
Ngoài các biện pháp điều trị y tế, các biện pháp tự chăm sóc có thể giúp cải thiện tình trạng viêm tắc tĩnh mạch.
Nếu người bệnh bị viêm tắc tĩnh mạch nông:
- Dùng khăn ấm để chườm nóng lên vùng da liên quan nhiều lần mỗi ngày
- Giữ chân của người bệnh nâng cao khi ngồi hoặc nằm xuống
- Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID), chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin IB, những loại khác) hoặc naproxen sodium (Aleve, những loại khác), nếu được bác sĩ khuyến nghị
Hãy cho bác sĩ biết nếu người bệnh đang dùng một loại thuốc làm loãng máu khác, chẳng hạn như aspirin.
Nếu người bệnh bị huyết khối tĩnh mạch sâu:
- Uống thuốc làm loãng máu theo đơn theo chỉ dẫn để ngăn ngừa biến chứng
- Giữ chân của người bệnh nâng cao khi ngồi hoặc nằm nếu nó bị sưng
- Mang tất ép có cường độ đúng theo chỉ dẫn
