Đột quỵ xảy ra khi nguồn cấp máu lên não bị tắc nghẽn hoặc hạn chế. Trên thế giới mỗi năm có khoảng 795.000 người bị đột quỵ.
Tuy nhiên, một cuộc khảo sát năm 2005 của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (the Centers for Disease Control and Prevention - CDC Hoa Kỳ) cho thấy, chỉ có 38% những người trong số đó có thể phát hiện ra các dấu hiệu chính của đột quỵ và biết để gọi cấp cứu 115.
Khi ai đó đang bị đột quỵ, hành động nhanh chóng là rất quan trọng, hãy gọi 115 ngay lập tức hoặc nhờ người khác gọi.
Bài viết này đưa ra hướng dẫn về những việc cần làm nếu ai đó có các dấu hiệu nghi ngờ bị đột quỵ.
Các triệu chứng của đột quỵ
Nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng của đột quỵ là rất quan trọng. Các triệu chứng có thể tinh tế hoặc dễ dàng nhận thấy.
Đột quỵ có thể ảnh hưởng đến từng người một cách khác nhau và không phải ai cũng gặp phải tất cả các triệu chứng. Tuy nhiên, dưới đây là một số trong những triệu chứng phổ biến nhất.
Một trong những cách ghi nhớ, nên sử dụng từ viết tắt FAST để nhận biết các triệu chứng đột quỵ:
- F = Face: Khuôn mặt: Khuôn mặt của người đó có thay đổi không? Miệng có bị méo lệch một bên không? Nụ cười của họ thẳng hay lệch?
- A = Arms: Cánh tay: Họ có thể giơ cả hai cánh tay lên không? Họ có thể giữ chúng không, hay cánh tay rơi xuống?
- S = Speech: Giọng nói: Người đó có thể lặp lại một câu đơn giản không? Giọng nói của họ có bị ngọng không?
- T = Time: Thời gian: Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi ngay 115.
Các triệu chứng khác của đột quỵ bao gồm:
- Yếu và tê ở một bên mặt hoặc cơ thể.
- Các vấn đề về thị lực ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt.
- Khó nói hoặc nói khó hiểu.
- Các vấn đề về phối hợp và mất thăng bằng nghiêm trọng
- Nhức đầu
- Lú lẫn
- Chóng mặt
- Mất ý thức
Ngay cả khi các triệu chứng chỉ kéo dài một vài phút hoặc vài giờ, người đó đều cần được chăm sóc y tế khẩn cấp. Đó có thể là dấu hiệu của một cơn đột quỵ nhỏ, hoặc cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (Transient Ischemic Attack TIA), hoặc có thể là cảnh báo về một cơn đột quỵ lớn sắp xảy ra.
Các bước đầu tiên trong xử lý đột quỵ là gì?
Nếu biết cách phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ và thực hiện sơ cứu bạn có thể cứu được bệnh nhân đột quỵ.
Nhận biết các dấu hiệu và gọi 115
Bước đầu tiên là nhận biết các dấu hiệu của đột quỵ. Sử dụng từ viết tắt FAST (các triệu chứng đã được trình bày ở trên). Nếu có một trong các dấu hiệu đó, nghi ngờ người bệnh bị đột quỵ phải mau chóng tìm sự giúp đỡ y tế (gọi cấp cứu 115).
Tìm hiểu cách phân biệt giữa đột quỵ và đau tim.
Sau khi gọi 115
- Hãy bình tĩnh.
- Đảm bảo khu vực xung quanh người bệnh được an toàn và không bị tác động nguy hiểm, chẳng hạn như nguy hiểm từ các phương tiện đang di chuyển.
- Nói chuyện với người bệnh. Hỏi họ tên của họ và các câu hỏi khác. Nếu họ không thể nói thì hãy yêu cầu họ siết chặt tay bạn để trả lời câu hỏi. Nếu người đó không trả lời, có thể họ đang trong trạng thái hôn mê.
Nếu người đó tỉnh táo
- Nhẹ nhàng đặt người đó vào vị trí thoải mái. Tốt nhất, đặt nằm nghiêng đầu và vai nâng cao với hỗ trợ bằng gối hoặc quần áo.
- Nới lỏng quần áo, như cổ áo sơ mi cài cúc hoặc khăn quàng cổ.
- Nếu lạnh, hãy dùng chăn hoặc áo khoác để giữ ấm.
- Kiểm tra xem đường thở có thông thoáng không. Có dị vật như chất nôn trong miệng có thể cản trở việc thở, đặt người bệnh nằm nghiêng.
- Trấn an và động viên người bệnh.
- Không cho bệnh nhân ăn bất kỳ thức ăn hoặc chất lỏng nào.
- Lưu ý các triệu chứng của người đó và sự thay đổi về tình trạng bệnh rồi cung cấp thông tin về bệnh một cách tối đa cho nhân viên cấp cứu.
- Cố gắng ghi nhớ thời gian mà các triệu chứng bắt đầu.
Nếu người đó bất tỉnh
- Đưa họ vào tư thế phục hồi.
- Theo dõi đường thở và nhịp thở. Để thực hiện điều này:
- Nâng cằm của người bệnh lên và hơi nghiêng đầu về phía sau.
- Quan sát sự di chuyển của lồng ngực.
- Lắng nghe tiếng thở.
- Cúi sát và cảm nhận hơi thở của họ.
Nếu không có dấu hiệu thở:
Hãy bắt đầu hô hấp nhân tạo (hồi sức tim phổi).
Thực hành hồi sinh tim phổi (cardiopulmonary resuscitation - CPR) hiện tại chỉ dành cho những người không được đào tạo chính quy về quy trình ép tim ngoài lồng ngực. Nhân viên cấp cứu có thể hướng dẫn bạn cách thực hiện việc này nếu bạn chưa biết.
Tư thế hồi phục
Tư thế bệnh nhân trong xử trí đột quỵ. Nguồn: Alamy.comNếu ai đó bất tỉnh, hoặc nếu đường thở của họ không hoàn toàn thông thoáng, hãy đặt họ ở tư thế phục hồi. Để làm điều này:
- Quỳ bên bệnh nhân.
- Đưa cánh tay ra xa nhất và đặt nó ở góc vuông với cơ thể của bệnh nhân.
- Đặt cánh tay còn lại trước ngực của bệnh nhân.
- Chân ở xa nhất phải giữ thẳng. Gập đầu gối bên kia của bệnh nhân.
- Nâng đỡ đầu và cổ của bệnh nhân, người nằm nghiêng, sao cho chân dưới thẳng và chân trên ở tư thế gập gối, đầu gối chạm đất.
- Hơi nghiêng đầu về phía trước và xuống dưới để chất nôn trong đường thở có thể thoát ra ngoài.
- Làm sạch miệng của bệnh nhân theo cách thủ công, nếu cần thiết.
Thực hiện hồi sinh tim phổi (Cardiopulmonary Resuscitation - CPR)
CPR là một kỹ thuật cứu nạn có thể được thực hiện để giúp những người ngừng thở và ngừng tim. Nếu ai đó bị đột quỵ không thở được, thực hiện hô hấp nhân tạo cho đến khi cấp cứu đến có thể cứu sống họ.
Đối với những người chưa được đào tạo về hô hấp nhân tạo, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (American Heart Association- AHA Hoa Kỳ) khuyên bạn nên bắt đầu hô hấp nhân tạo bằng tay đối với thanh thiếu niên và người lớn.
Quy trình gồm hai bước:
- Gọi 115.
- Dùng tay đẩy mạnh và nhanh vào giữa lồng ngực.
Những người đã được đào tạo và sử dụng đồ bảo hộ răng có thể ép tim ngoài lồng ngực bài bản và hô hấp nhân tạo cấp cứu với tốc độ 2 lần thổi ngạt, 30 lần ép tim. Nếu không có đồ bảo hộ răng , họ chỉ nên thực hiện động tác ép tim.
Nếu có sẵn thiết bị khử rung tim tự động bên ngoài (Automated External Defibrillator- AED), thiết bị này có thể được sử dụng để kiểm tra nhịp tim và gây sốc điện cho tim, nếu cần.
Hãy cùng tìm hiểu thêm về đột quỵ trong phần trình bày tiếp theo.
Nguyên nhân
Điều trị sơ cứu khẩn cấp là giống nhau đối với tất cả các trường hợp đột quỵ, bất kể nguyên nhân của chúng là gì. Hai nguyên nhân chính gây đột quỵ:
- Do thiếu máu cục bộ: Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là loại phổ biến nhất.
Nguyên nhân là do tắc nghẽn hoặc thu hẹp các động mạch đưa máu lên não. Sự tắc nghẽn có thể do cục máu đông hoặc chất béo tích tụ lại gây mảng xơ vữa.
- Đột quỵ xuất huyết: Hiện tượng này xảy ra khi các động mạch trong não bị rò rỉ máu hoặc bị vỡ. Máu rò rỉ làm tổn thương các tế bào não và làm giảm lượng máu cung cấp cho não.
Yếu tố nguy cơ
Các yếu tố sau làm tăng nguy cơ đột quỵ:
Nguy cơ đột quỵ tăng theo tuổi, năm 2009 Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (The Centers for Disease Control and Prevention - CDC Hoa Kỳ) đã lưu ý hơn 1/3 tổng số người nhập viện điều trị đột quỵ dưới 65 tuổi. Đột quỵ cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ em, với trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi có nguy cơ cao nhất trong nhóm này.
Tại Mỹ, người Mỹ da đen có tỷ lệ nguy cơ đột quỵ cao gấp hai lần người Mỹ da trắng. Người Mỹ bản địa, người Alaska bản địa và người trưởng thành gốc Tây Ban Nha cũng có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn người da trắng.
Hút thuốc làm tăng nguy cơ đột quỵ. Nguồn iheart.org Điều trị theo dõiTại bệnh viện, các bác sĩ sẽ khám cho người bệnh và có thể tiến hành các xét nghiệm như chụp MRI hoặc CT để giúp chẩn đoán xác định và xác định nguyên nhân.
Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Dùng thuốc
- Vật lý trị liệu
- Âm ngữ trị liệu
- Lối sống
- Phẫu thuật
Bác sĩ có thể chỉ định thuốc để giải quyết cục máu đông và giảm nguy cơ ảnh hưởng lâu dài.
Phục hồi chức năng trong đột quỵ. Nguồn Hopkinsmedicine.org Tiên lượng
Tiên lượng cho những bệnh nhân bị đột quỵ là khác nhau. Tuổi tác, sức khỏe tổng thể và lựa chọn lối sống có thể ảnh hưởng đến khả năng phục hồi và các nguy cơ bị đột quỵ khác.
Theo hiệp hội đột quỵ Hoa Kỳ (American Heart Association- ASA Hoa Kỳ), 1/4 số người bị đột quỵ sẽ có một lần tái phát đột quỵ khác. Tuy nhiên, nếu tuân theo kế hoạch điều trị bao gồm thuốc như aspirin và các biện pháp thay đổi lối sống có thể ngăn ngừa 80% các cơn đột quỵ và đau tim.
Sự can thiệp nhanh chóng là rất quan trọng. Một người có thể mất vài tháng hoặc vài năm để hồi phục sau đột quỵ và một số người sẽ phải chịu những di chứng đó suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (The Centers for Disease Control and Prevention - CDC Hoa Kỳ) khuyên rằng những người đến phòng cấp cứu trong vòng 3 giờ đầu sau khi xuất hiện các triệu chứng đột quỵ, ít có khả năng bị tàn tật hơn những người bị chăm sóc chậm trễ.
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
