Các phương pháp điều trị bổ sung và thay thế (Complementary and alternative medicine - CAM) có thể giúp phòng ngừa và phục hồi sau đột quỵ. Ví dụ về phương pháp điều trị CAM bao gồm mát-xa, bổ sung chế độ ăn uống hoặc châm cứu để kiểm soát căng thẳng.
Theo một nghiên cứu kéo dài 50 năm về đột quỵ ở Ấn Độ - nơi đột quỵ phổ biến hơn ở các nước phương Tây, quản lý các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ là phương pháp tốt nhất để phòng ngừa. Một phần ba số người tham gia đã thay đổi lối sống để kiểm soát các yếu tố nguy cơ của họ. Những thay đổi này được chứng minh là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa một cơn đột quỵ.
Bằng chứng không cho thấy rằng phương pháp điều trị CAM tốt hơn phương pháp điều trị y tế. Trên thực tế, các phương pháp điều trị CAM chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng như các liệu pháp tiêu chuẩn. Vì vậy, phương pháp điều trị CAM không nên thay thế bất kỳ phương pháp điều trị nào mà bác sĩ đã chỉ định. Nếu bạn nghĩ rằng mình đang bị đột quỵ, hãy gọi 115 hoặc các dịch vụ cấp cứu tại địa phương.
Tuy nhiên, thêm các phương pháp điều trị CAM vào thói quen chăm sóc sức khỏe có thể giúp bạn đạt được các mục tiêu về sức khỏe. Ví dụ, nó có thể giúp giảm huyết áp nhanh hơn.
Trao đổi với bác sĩ trước khi thử phương pháp điều trị CAM.
Biết những yếu tố nguy cơ nào gây đột quỵ có thể kiểm soát được
Một khía cạnh quan trọng của phòng ngừa đột quỵ là biết những yếu tố nguy cơ nào có thể kiểm soát được.
Các yếu tố nguy cơ không thể kiểm soát là:
- Tuổi tác
- Giới tính
- Tiền sử gia đình có người bị đột quỵ
- Tiền sử đã từng bị đột quỵ
Các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ có thể kiểm soát được bao gồm:
- Sử dụng rượu hoặc các chất gây nghiện (ví dụ như cocaine)
- Hút thuốc lá
- Ít tập thể dục hoặc hoạt động thể chất
- Chế độ ăn uống kém dinh dưỡng
- Béo phì
- Bệnh đái tháo đường
- Căng thẳng
- Buồn phiền
- Mức cholesterol cao
- Tăng huyết áp
Nên ăn gì?
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giảm hàm lượng cholesterol và khuyến khích một lối sống lành mạnh cho tim mạch. Sử dụng những thực phẩm sau đây thường xuyên để giúp đạt được mục tiêu sức khỏe của mình.
Trà đen hoặc trà xanh
Trà có chứa chất flavonoid - giúp giảm cholesterol và huyết áp. Uống ít nhất 3 tách trà đen hoặc trà xanh mỗi ngày có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người uống ít nhất 3 tách trà xanh hoặc trà đen hàng ngày có tỷ lệ tái phát đột quỵ thấp hơn nhiều.
Trà đen có thể đặc biệt hữu ích trong việc kiểm soát bệnh đái tháo đường. Các hợp chất trong trà đen có cơ chế tác dụng tương tự insulin và ngăn tinh bột chuyển hóa thành đường.
Trái cây và rau củ
Trái cây và rau củ không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất của bạn. Một nghiên cứu năm 2016 đã phát hiện ra rằng ăn nhiều trái cây có thể làm bạn cảm thấy hạnh phúc hơn và tăng cường sức khỏe. Ăn tám phần rau quả tươi mỗi ngày có thể làm tăng sự hài lòng trong cuộc sống và giúp giảm căng thẳng.
Trái lựu
Trong trái lựu có chứa hàm lượng cao các chất chống oxy hóa và phytosterol - là những steroid thực vật giúp giảm cholesterol. Theo Viện Công nghệ Israel, dùng kết hợp trái lựu với thuốc statin liều thấp hoặc sử dụng thường xuyên các loại thuốc giảm cholesterol có thể giúp giảm nồng độ cholesterol. Nó cũng có thể làm giảm tác dụng phụ của statin như đau cơ.
Rèn luyện vận động
Yoga là một lựa chọn tốt cho các bài tập nhẹ nhàng.
Theo Harvard, kết quả nghiên cứu cho thấy yoga có thể cải thiện khả năng phục hồi chức năng sau đột quỵ, đặc biệt là đối với những người gặp vấn đề về thăng bằng hoặc sợ ngã. Yoga thúc đẩy các chuyển động nhịp nhàng, cải thiện hơi thở và tập trung tinh thần.
Một bài tập phổ biến khác để phòng ngừa và phục hồi sau đột quỵ là thái cực quyền. Thái cực quyền là một bài tập của Trung Quốc bao gồm các động tác chậm rãi và uyển chuyển.
Nghiên cứu từ năm 2015 cho thấy thái cực quyền giúp cân bằng cơ thể cũng như giảm mức độ trầm cảm và lo lắng. Vào năm 2017, nhiều nghiên cứu cho thấy rằng thái cực quyền có vai trò như một biện pháp bảo vệ chống lại nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ ở người lớn tuổi.
Quản lý cân nặng
Duy trì cân nặng và tỷ lệ mỡ trong cơ thể hợp lý hoặc giữ chỉ số khối cơ thể (body mass index - BMI) trong giới hạn bình thường là một cách tốt để quản lý nhiều yếu tố nguy cơ gây đột quỵ.
Nếu phần lớn chất béo trong cơ thể của một người tập trung quanh eo thay vì hông, thì họ có nhiều nguy cơ mắc bệnh tim và đái tháo đường typ 2 hơn. Theo Viện Tim Phổi và Huyết học Quốc gia (National Heart, Lung, and Blood Institute - NHLBI), phụ nữ có vòng eo lớn hơn 89cm và nam giới có vòng eo lớn hơn 102cm cũng có nguy cơ mắc bệnh đột quỵ cao hơn.
NHLBI tuyên bố rằng giảm cân có thể:
- Cải thiện chỉ số huyết áp
- Giảm cholesterol
- Giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường typ 2
- Giảm lượng mỡ của cơ thể
Trao đổi với bác sĩ về mức cân nặng lý tưởng của bạn.
Đừng căng thẳng
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (American Heart Association - AHA), mức độ căng thẳng (stress) cao khiến nguy cơ đột quỵ tăng đáng kể. Thử các phương pháp thư giãn để giảm căng thẳng trong tâm trí và cơ thể.
Mát-xa
Mát-xa có thể giúp tăng lưu lượng máu đến vùng cơ thể bị tổn thương, đặc biệt đối với các vấn đề về cơ bắp sau đột quỵ. Trong một nghiên cứu, mát-xa giúp giảm đau, tăng cường sức khỏe và cải thiện vận động sau đột quỵ.
Một vài nghiên cứu ở Trung Quốc cũng phát hiện ra rằng các phương pháp điều trị chống co giật bên ngoài (ECP) có thể hỗ trợ phục hồi ở những người bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
Phương pháp điều trị ECP bao gồm quấn băng quấn quanh hông, đùi và bắp chân. Những chiếc băng này phồng lên và xẹp xuống, tạo cảm giác như được mát xa và giúp máu lưu thông lên não.
Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Tim mạch và Đột quỵ ở Hồng Kông phát hiện ra rằng phương pháp điều trị ECP (external counterpulsation) kéo dài một giờ trong 35 ngày làm tăng huyết áp lên 13%, chức năng tim lên 74% và lưu lượng máu đến não tăng 9%.
Các phương pháp khác
Những phương pháp khác có thể giúp bạn thư giãn bao gồm:
- Sử dụng tinh dầu thơm
- Các sở thích như đọc sách hoặc chơi cờ
- Tích cực tự trò chuyện với bản thân
- Thiền
- Nghỉ ngơi đầy đủ
Lợi ích của châm cứu
Châm cứu được thực hiện bằng cách châm những cây kim nhỏ vào các huyệt trên cơ thể. Phương pháp này có thể giúp giảm đau và kiểm soát các vấn đề về cơ khác gây nên bởi đột quỵ. Một liệu pháp tương tự là bấm huyệt, sử dụng áp lực thay vì dùng kim châm vào các huyệt giống như châm cứu.
Không có đủ bằng chứng khoa học về hiệu quả của châm cứu trong việc ngăn ngừa đột quỵ. Nhưng một số nghiên cứu đã tiết lộ những cải thiện tổng thể về chất lượng cuộc sống của người bệnh, bao gồm cả những tác động tích cực đến khả năng vận động.
Châm cứu được coi là an toàn khi được thực hiện bởi một bác sĩ có kinh nghiệm và được cấp phép hành nghề.
Hãy kiểm tra giấy chứng nhận của bác sĩ châm cứu nếu bạn quan tâm đến liệu pháp này. Một bác sĩ châm cứu được cấp giấy phép hành nghề sẽ có bằng thạc sĩ, tiến sĩ về châm cứu và đông y. Bạn cũng có thể tìm chức danh chuyên gia châm cứu được cấp phép. Các chuyên gia châm cứu được cấp phép sẽ được đào tạo về các kỹ năng và cách sử dụng châm cứu cho các vấn đề sức khỏe như:
- Một số bệnh mãn tính
- Đau
- Phục hồi chức năng
- Tổn thương cơ
Bạn có thể kiểm tra chứng nhận của bác sĩ bằng cách tìm kiếm tư cách thành viên của họ trong Học viện châm cứu Y khoa Hoa Kỳ (American Academy of Medical Acupuncturists - AAMA) hoặc Hội đồng Châm cứu Y tế Hoa Kỳ (American Board of Medical Acupuncture -ABMA).
Tăng cường phòng ngừa và phục hồi sau đột quỵ
Một số loại vitamin hoặc thực phẩm chức năng được đề xuất có thể giúp ngăn ngừa các yếu tố nguy cơ như cholesterol cao và tổn thương mạch máu. Tuy nhiên, vẫn cần những nghiên cứu nghiêm ngặt để củng cố những tuyên bố này.
Một số thực phẩm chức năng có thể gây ra tác dụng phụ tiêu cực khi sử dụng cùng với một số loại thuốc. Trao đổi với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ chất bổ sung dinh dưỡng hoặc thảo dược nào.
Vitamin và chất dinh dưỡng
Có rất ít bằng chứng khoa học cho thấy thực phẩm chức năng có thể trực tiếp ngăn ngừa đột quỵ. Nhưng một số nghiên cứu cho thấy rằng chúng có thể giúp giảm thiểu nguy cơ và cải thiện khả năng phục hồi sau đột quỵ. Bạn có thể nhận được những lợi ích khi dùng những chất sau:
- Axit folic, vitamin B-6 và vitamin B-12. Một số loại vitamin B có thể giúp giảm mức độ axit amin homocysteine. Mức độ homocysteine cao có thể gia tăng nguy cơ đột quỵ.
- Betaine. Theo nguồn tin cậy, axit amin betaine có thể làm giảm mức độ homocysteine.
- Vitamin C. Vitamin này có thể hỗ trợ phục hồi tổn thương mạch máu và giảm tích tụ mảng bám xơ vữa trong động mạch.
- Vitamin D. Bổ sung loại vitamin này có thể đem lại lợi ích vì lượng vitamin D thấp có liên quan đến việc tăng nguy cơ đột quỵ do tắc nghẽn động mạch, đặc biệt là ở những người bị tang huyết áp.
- Vitamin E. Bổ sung vitamin E có thể giúp cải thiện chứng suy giảm trí nhớ.
- Axit béo omega-3. Nói chung, axit béo omega-3 có thể cải thiện mức cholesterol. Theo một nghiên cứu được thực hiện trên chuột, axit alpha-lipoic (ALA) - một loại axit béo omega-3 cũng có thể ngăn ngừa tổn thương tế bào.
- Magie. Theo một nghiên cứu trên tạp chí về Tăng huyết áp, magie có thể làm giảm huyết áp.
AHA khuyên bạn nên bổ sung vitamin và chất dinh dưỡng chủ yếu thông qua thực phẩm hơn là thực phẩm chức năng.
Thảo dược
Thảo dược là một lựa chọn phổ biến cho những người thích các liệu pháp tự nhiên. Các thảo dược sau đây có thể cải thiện tình trạng lưu thông máu trong não và giúp ngăn ngừa một cơn đột quỵ khác:
- Nhân sâm Ấn Độ. Còn được gọi là Ashwagandha, có đặc tính chống oxy hóa có thể ngăn ngừa và điều trị đột quỵ. Một nghiên cứu năm 2015 đã khám phá tác dụng của nó đối với chuột.
- Cây việt quất đen. Loại quả mọng này có thể cải thiện mức cholesterol và giảm lượng đường trong máu.
- Tỏi. Ngăn ngừa hình thành cục máu đông và loại bỏ mảng bám xơ vữa là hai lợi ích tiềm năng của tỏi.
- Nhân sâm châu Á. Nhân sâm châu Á có thể cải thiện trí nhớ.
- Rau má. Loại thảo mộc này đã được chứng minh là giúp tăng cường chức năng nhận thức ở những người đã từng bị đột quỵ.
- Nghệ. Nghệ có thể làm giảm mức cholesterol và giúp ngăn chặn hình thành cục máu đông trong mạch máu.
Bạn sẽ không được dùng những chất bổ sung này nếu đang dùng warfarin (Coumadin), aspirin hoặc bất kỳ loại thuốc chống đông máu nào khác. Việc sử dụng đồng thời sẽ làm tăng nguy cơ xuất huyết và gây nguy hiểm cho người bệnh. Luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ thực phẩm chức năng nào.
Lưu ý
Sử dụng phương pháp điều trị CAM để quản lý các yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được có thể hữu ích cho việc phòng ngừa và phục hồi sau đột quỵ. Cùng với những thay đổi về lối sống, các phương pháp điều trị như châm cứu hoặc dùng thêm các thực phẩm chức năng có thể đem lại sự khác biệt.
Những phương pháp điều trị này không thể thay thế các phương pháp điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật, nhưng chúng có khả năng giúp bạn đạt được các mục tiêu sức khỏe nhất định, chẳng hạn như giảm huyết áp. Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang cân nhắc phương pháp điều trị CAM. Một số phương pháp điều trị có thể tương tác tiêu cực với thuốc của bạn.
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
