Trào ngược axit dạ dày hay còn gọi là trào ngược dạ dày-thực quản (GER) là hiện tượng thức ăn hay dịch trong dạ dày trở ngược lại thực quản, thậm chí đi tới vùng hầu họng. Hiện tượng này không chỉ xảy ra ở người trưởng thành, mà trẻ nhỏ hoàn toàn có thể mắc phải. Trẻ sơ sinh mắc GER thường có xu hướng ợ, nôn khá thường xuyên.
Nếu bé nhà bạn có triệu chứng ợ, trớ thức ăn đi kèm với một trong số các triệu chứng liệt kê sau đây thì đó có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn: bệnh trào ngược dạ dày-thực quản hay còn gọi tắt là GERD. Các triệu chứng đó là:
- Thở khò khè hay có tiếng khục khục trong cổ họng của trẻ, thường xảy ra khi đang uống nước hoặc ngay sau khi ăn.
- Chảy nước dãi nhiều hơn bình thường.
- Khó dỗ khi trẻ quấy khóc, có thể do các cơn đau.
- Cáu kỉnh
- Những biểu hiện gợi ý trẻ đang đau như: cong lưng, cựa quậy nhiều hoặc thiếu ngủ.
- Chán ăn, khó cho ăn
- Tăng cân không kiểm soát
- Không ăn
- Chất ợ, chớ hoặc nôn ra có màu xanh, đỏ hoặc nhìn giống màu bã cà phê.
Bệnh trào ngược dạ dày- thực quản là một biến chứng của tình trạng trào ngược dạ dày-thực quản. Đối với trẻ sơ sinh, hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản phổ biến hơn nhiều so với bệnh trào ngược dạ dày-thực quản.
Những phương án để điều trị hiệu quả triệu chứng trào ngược dạ dày-thực quản ở trẻ sơ sinh phụ thuộc vào tuổi của trẻ và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Việc thay đổi lối sống khỏe manh và thực hiện một số phương pháp chăm sóc tại nhà có thể có tác dụng đối với một vài trường hợp. Tuy nhiên, cần liên lạc với bác sĩ để được tư vấn về tình trạng bệnh.
Việc thay đổi lối sống khỏe manh có thể cải thiện tình trạng bệnh. Nguồn ảnh: healthline.com Khi nào nên cho trẻ ăn và cho ăn như thế nào ?
Hãy cho trẻ ăn thường xuyên hơn
Trẻ sơ sinh thường có hiện tượng trào ngược và trớ thức ăn nhiều hơn khi chúng đang no (hoặc khi dạ dày đang đầy). Vì vậy, để cải thiện tình trạng này, ta có thể tăng số lần cho ăn trong ngày, đồng thời giảm số lượng thức ăn trong mỗi lần.
Tăng số bữa ăn và giảm số lượng thức ăn mỗi bữa có thể cải thiện tình trạng GERD. Nguồn ảnh: naturallyyours.com Tuy nhiên, đối với trẻ đang bú sữa mẹ hoàn toàn thì sự thay đổi trong khẩu phần ăn của mẹ cũng sẽ ảnh hưởng tới trẻ. Một vài nghiên cứu chỉ ra rằng bà mẹ đang cho con bú kiểm soát lượng sữa và trứng mà mẹ ăn vào sẽ có tác động tích cực tới triệu chứng trào ngược của đứa trẻ. Tuy nhiên vẫn cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để đưa ra kết luận chính xác. Đối với trẻ nhỏ ăn sữa công thức, có thể can thiệp vào công thức đó.
Đặc biệt lưu ý, không thực hiện bất kỳ thay đổi nào khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ.
Cơ thắt thực quản dưới (hay còn gọi là LES) là một vòng cơ nằm ở 1/3 dưới thực quản có nhiệm vụ ngăn cách giữa thực quản và dạ dày và không cho phép thức ăn cũng như dịch trong dạ dày đi ngược lên lại thực quản.
Khi dạ dày không chưa đầy thức ăn, nó sẽ ít gây ra áp lực lên cơ thắt này. Nhưng khi dạ dày đầy thức ăn, nó sẽ tạo áp lực lên cơ thắt thực quản dưới, khiến cho vòng cơ này giãn ra và cho phép thức ăn hay dịch trong dạ dày trào ngược lại lên cổ họng. Cơ thắt thực quản dưới này sẽ phát triển dần trong suốt một năm đầu đời của trẻ, trẻ càng lớn thì khả năng co thắt của cơ càng tốt, vì vậy nên trẻ dưới 1 tuổi hay có hiện tượng nôn, ợ, trớ thức ăn ra ngoài tự nhiên.
Lời khuyên là nên cho ăn theo nhu cầu của trẻ, cho ăn mỗi khi trẻ có dấu hiệu đói có thể giúp ích cho tình trạng này.
Cho trẻ ăn theo nhu cầu của trẻ. Nguồn ảnh: parents.comCho trẻ ăn ở tư thế thẳng lưng
Nếu có thể, tốt nhất nên cho trẻ ăn khi trẻ đang ở tư thế đứng hoặc ngồi thẳng lưng, sau đó nên giữ trẻ ở tư thế như vậy thêm 30 phút sau khi ăn. Điều này sẽ giúp ngăn chặn axit dịch vị dạ dày không trào lên thực quản.
Tránh sử dụng dụng cụ cố định vị trí ngủ
Dụng cụ cố định vị trí ngủ là một dụng cụ có một bề mặt phẳng có thể nâng lên và điều chỉnh để có thể giữ cho cơ thể và đầu của trẻ giữ nguyên một tư thế khi trẻ ngủ. Tuy nhiên, có rất nhiều phụ huynh sử dụng dụng cụ này cho trẻ khi ngủ và khi cho trẻ ăn. Và điều này là không tốt.
CPSC và FDA khuyến cáo không nên sử dụng dụng cụ cố định. Nguồn ảnh: theindependent.comỦy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng (CPSC) và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo không nên sử dụng dụng cụ này do nguy cơ cao gây ra hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) hoặc làm cho trẻ bị ngạt.
Kiểm tra kích cỡ của bình sữa và núm vú giả của bình
Chọn loại bình và núm vú bình sữa phù hợp với trẻ. Nguồn ảnh: theconversation.com Nếu bạn cho trẻ bú bình, hãy đảm bảo phần núm giả luôn được để cho đầy sữa khi cho trẻ uống để tránh cho bóng bóng khí không lọt khiến trẻ bị đầy hơi. Thử cho đến khi tìm được loại núm giả phù hợp, tránh sử dụng những loại núm giả có kích cỡ của lỗ uống quá to khiến dòng sữa chảy quá nhanh so với tốc độ ăn của trẻ.
Làm đặc sữa mẹ và sữa công thức
Có thể pha một lượng nhỏ gạo ngũ cốc cho trẻ sơ sinh vào trong sữa công thức hoặc sữa mẹ để cho trẻ uống nếu có sự cho phép của bác sĩ nhi khoa. Vì chất lỏng có nguy cơ trào ngược cao hơn so với đồ ăn đặc, vì vậy việc làm đặc này có thể ngăn ngừa triệu chứng trào ngược này.
Chất lỏng có nguy cơ trào ngược cao hơn so với đồ ăn đặc. Nguồn ảnh: makingkneads.com Phương pháp này chưa được chứng minh có tác dụng làm giảm những triệu chứng khác của bệnh. Tuy nhiên, vẫn cần tư vấn bác sĩ trước khi thực hiện.
Vỗ trớ cho trẻ thường xuyên
Việc vỗ trớ trong khi đang ăn có thể làm giảm triệu chứng trào ngược ở cả trẻ uống sữa mẹ và bé bú bình.
Đối với trẻ bú bình, vỗ trớ mỗi khi trẻ uống được từ 30 tới 60 ml sữa hoặc thường xuyên hơn nếu trẻ ăn ít hơn. Còn đối với trẻ bú sữa mẹ, vỗ trớ mỗi khi trẻ dừng bú.
Việc vỗ trớ trong khi đang ăn có thể làm giảm triệu chứng trào ngược. Nguồn ảnh: pamper.comTư thế của trẻ khi ngủ
Luôn luôn đặt trẻ nằm ngủ ở tư thế thẳng, lưng tiếp xúc với giường là một tấm nệm cứng và chắc chắn. Đảm bảo khu vực trong cũi ngủ hoặc bất cứ khu vực nào mà trẻ ngủ được thông thoáng, không để nhiều chăn gối quá dày, để ít đồ đặc cũng như đồ chơi xung quanh trẻ.
Các nghiên cứu chứng mình rằng nguy cơ trẻ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) tăng lên ở tất cả các tư thế nằm khi ngủ trừ tư thế nằm thẳng và lưng chạm giường. Điều này có thể áp dụng với mọi trẻ, kể cả những em bé có triệu chứng trào ngược dạ dày -thực quản hoặc bệnh trào ngược dạ dày-thực quản.
Những em bé được đặt nằm ở tư thế dốc đứng, ví dụ như ngủ trên ghế ngồi trên ô tô hay xe đẩy thường xuất hiện các triệu chứng trào ngược hơn, thậm chí là tăng nguy cơ bị hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
Cân đối thời gian cho trẻ ăn và thời gian ngủ của trẻ thay cho việc phải thay đổi tư thế.
Grip-water (hay thuốc trị chứng khóc quấy ở trẻ) liệu có an toàn?
Có nhiều bà mẹ muốn sử dụng grip-water để làm giảm các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày-thực quản. Tuy nhiên, vẫn chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh cho tính hiệu quả của nó.
Chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh cho tính hiệu quả của grip water trong giảm triệu chứng GERD ở trẻ. Nguồn ảnh: changbkk.comThành phần của grip-water thay đổi tùy thuộc theo nhà sản xuất, nhưng các công thức đều có chứa các thành phần sau: tiểu hồi, gừng, bạc hà, tía tô đất, hoa cúc và muối bicarbonate.
Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo rằng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi ăn hoặc uống bất kỳ thứ gì ngoài sữa mẹ đều làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, nhiễm khuẩn, dị ứng mức độ nghiêm trọng và rối loạn dạ dày ở trẻ.
Nếu cho trẻ sử dụng thường xuyên, grip-water có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng với máu của trẻ.
Cần tư vấn bác sĩ nếu bạn muốn sử dụng bất kỳ một phương pháp “tự nhiên” nào để điều trị triệu chứng trào ngược của trẻ. Tuy nhiên, bạn sẽ muốn đảm bảo các lựa chọn của mình là an toàn và đã được khoa học chứng minh.
Lời khuyên
Tránh xa các loại thực phẩm có chứa chất phụ gia tạo màu (hoặc có thể được gọi dưới cái tên chất màu tự nhiên có nguồn gốc từ thực vật hay than hoạt tính), thực phẩm chứa cồn và đường sucrose do các tác dụng phụ của chúng.
Sử dụng thuốc và các phương pháp phẫu thuật
Nếu những thay đổi trong thói quen ăn uống và sinh hoạt hàng ngày không giúp giảm nhẹ các triệu chứng trào ngược, thì các bác sĩ sẽ gợi ý về những nguyên nhân sâu xa hơn gây nên các triệu chứng này ở trẻ, như phát triển bệnh trào ngược dạ dày-thực quản.
Hiện tại, mặc dù omeprazole (Prilosec) đã được sử dụng nhiều trong điều trị triệu chứng trào ngược, nhưng các nghiên cứu vẫn đặt câu hỏi về tính hiệu quả của chúng. Chức năng chính của những loại thuốc này là giảm tiết dịch vị axit dạ dày.
Chú thích hình ảnhNhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những loại thuốc này không có nhiều tác dụng trong việc giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh so với việc không dùng thuốc ở trẻ sơ sinh.
Thêm vào đó, việc sử dụng thuốc có thể dẫn đến một số các tác dụng phụ không mong muốn như nhiễm trùng ống tiêu hoá, các vấn đề về xương, tương tác thuốc cũng như là hội chứng loạn khuẩn.
Một vấn đề đáng quan ngại liên quan tới việc dùng thuốc đó là nguy cơ nhiễm trùng. Axit dịch vị dạ dày có chức năng bảo vệ cơ thể khỏi những vi sinh vật gây hại có trong nước uống và đồ ăn. Tác dụng làm giảm axit dịch vị dạ dày có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh. Vì vậy cần tư vấn bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp nhất với mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Trong các trường hợp bệnh năng thì việc sử dụng thuốc cũng là một lựa chọn phù hợp.
Nếu những thay đổi về ăn uống, sinh hoạt hay cả việc sử dụng các loại thuốc không có tác dụng giảm nhẹ các triệu chứng của trẻ; hoặc trẻ không tăng cân, hay xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng hơn, thì các phương pháp phẫu thuật là một sự lựa cần được cân nhắc. Các phẫu thuật để điều trị triệu chứng trào ngược có tác dụng thắt chặt lại vùng cơ thắt thực quản-dạ dày, củng cố tăng cường cho cơ này, khiến cho axit không trào ngược lại được thực quản hoặc làm giảm triệu chứng trào ngược.
Tuy nhiên, việc thực hiện loại phẫu thuật này không phổ biến hoặc nhu cầu thực hiện loại phẫu thuật này không cao, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh. Phẫu thuật này gọi là khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản (fundoplication).
Khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản (fundoplication). Nguồn ảnh: premiersurgical.com Phẫu thuật này chỉ thực hiện ở trẻ sơ sinh có triệu chứng trào ngược nặng gây ra các vấn đề nghiêm trọng về hô hấp hoặc ngăn chặn sự sinh trưởng và phát triển ở trẻ.
Kết luận
Trào ngược axit dạ dày ở trẻ nhỏ là một tình trạng có thể điều trị được. Việc đơn giản và dễ thực hiện để kiểm soát tình trạng này ở trẻ là thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt.
Trong nhiều trường hợp, chỉ riêng việc thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt nêu trên là đã đủ để giảm nhẹ các triệu chứng ở trẻ. Các trường hợp có mức độ trung bình có thể cần nhiều thời gian hơn.
Trong nhiều trường hợp, chỉ riêng việc thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt nêu trên là đã đủ để giảm nhẹ các triệu chứng ở trẻ. Nguồn ảnh: boba.comCác triệu chứng trào ngược có thể gặp cùng với những tình trạng khác như hẹp môn vị. Hẹp môn vị là một tình trạng nghiêm trọng, do cơ thắt dạ dày co lại bất thường khiến quá trình chuyển thức ăn từ dạ dày xuống ruột non khó khăn hơn và làm dạ dày dễ bị đầy ứ thức ăn. Hẹp môn vị gây ra triệu chứng nôn vọt, nếu gặp phải tình trạng này thì cần đi khám bác sĩ ngay để được chẩn đoán và đánh giá.
Tổng kết lại, bất kể triệu chứng của trẻ sơ sinh là gì, gia đình vẫn nên tham vấn bác sĩ về các triệu chứng cũng như tình trạng của trẻ để các bác sĩ có thể đưa ra các chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị hiệu quả nhằm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh.
Câu hỏi:
Nếu thay đổi cách ăn uống và thói quen sinh hoạt không có tác dụng với các triệu chứng trào ngược axit ở trẻ thì sao?
Trả lời:
Những thay đổi trong sinh hoạt và ăn uống là vỗ ợ thường xuyên cho trẻ, chia các bữa lớn thành nhiều bữa nhỏ hay thay đổi công thức ăn uống..v…v.. Nếu những thãy đổi này không làm cải thiện các triệu chứng trào ngược ở trẻ thì bạn cần cho trẻ đi khám để được bác sĩ tư vấn. Các bác sĩ sẽ chẩn đoán để tìm ra vấn đề của con bạn. Việc chẩn đoán chính xác là vô cùng quan trọng để bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị tốt và hợp lý nhất cho từng trường hợp. Khi các thay đổi lối sống không có hiệu quả, cần làm thêm các xét nghiệm để đánh giá lại bệnh.
