Bệnh hen phế quản làm cho các thành bên trong của đường thở, hoặc các ống phế quản bị sưng và viêm.
Trong cơn hen phế quản, đường thở bị sưng tấy, các cơ xung quanh co thắt lại và không khí di chuyển khó khăn qua phổi.
Năm 2019, khoảng 7,8 % những người ở Hoa Kỳ bị hen phế quản. Có nhiều loại hen phế quản và một số yếu tố có thể gây ra hoặc kích thích một cơn hen cấp tính.
Một số triệu chứng của hen phế quản như:
- Tức ngực
- Thở khò khè
- Khó thở
- Ho khan
- Tăng tiết chất nhờn
Cơn hen xảy ra khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng. Các cơn hen có thể bắt đầu đột ngột và từ nhẹ đến đe dọa tính mạng.
Trong một số trường hợp, đường hô hấp bị phù nề và chít hẹp có thể ngăn cản oxy đến phổi, vì vậy oxy không thể di chuyển vào mạch máu đi nuôi cơ thể. Do đó, những người gặp các triệu chứng nghiêm trọng cần được điều trị cấp cứu.
Bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp và tư vấn những cách tốt nhất để kiểm soát các triệu chứng hen phế quản.
Phân loại hen phế quản
Hen phế quản có thể tiến triển theo nhiều cách khác nhau và vì nhiều lý do khác nhau, nhưng các yếu tố khởi phát thường giống nhau, chẳng hạn như:
- Chất gây dị ứng, bao gồm lông tơ và phấn hoa
- Chất kích thích, chẳng hạn như khói và hóa chất
- Bài tập rèn luyện thể chất
- Các vấn đề sức khỏe khác
- Thời tiết
- Một số loại thuốc
- Những cảm xúc mạnh
Một số loại bệnh hen phế quản phổ biến:
Hen phế quản ở trẻ em
Hen hen phế quản là tình trạng mãn tính phổ biến nhất ở trẻ em. Nó có thể bắt gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến ở trẻ em hơn người lớn.
Vào năm 2019, tỷ lệ trẻ em từ 12–14 tuổi có nhiều khả năng bị hen phế quản nhất (10,8%). Tỷ lệ mắc cao thứ hai là ở trẻ em từ 5–14 tuổi, trung bình là 9,1%.
Trong cùng năm, bệnh hen phế quản phát hiện ở 8% người từ 18 tuổi trở lên.
Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ (ALA) , một số tác nhân phổ biến của bệnh hen phế quản ở trẻ em bao gồm:
- Nhiễm trùng đường hô hấp và cảm lạnh
- Khói thuốc lá, kể cả khói thuốc lá thụ động
- Chất gây dị ứng
- Chất thải ô nhiễm không khí, chẳng hạn như ô nhiễm tầng ôzôn, bụi mịn (cả trong nhà và bên ngoài)
- Tiếp xúc với không khí lạnh
- Thay đổi nhiệt độ đột ngột
- Hồi hộp
- Căng thẳng
- Bài tập thể chất
Điều quan trọng là phải đưa trẻ đi khám nếu chúng bắt đầu bị hen phế quản, vì nó có thể đe dọa tính mạng. Bác sĩ sẽ tư vấn một số cách tốt nhất để kiểm soát tình trạng này.
Trong một số trường hợp, bệnh hen phế quản có thể cải thiện khi trẻ đến tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, đối với nhiều người thì bệnh hen phế quản sẽ kéo dài suốt đời.
Bệnh hen phế quản khởi phát ở người lớn
Hen phế quản có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, kể cả khi trưởng thành.
Một số yếu tố nguy cơ làm tiến triển bệnh hen phế quản ở tuổi trưởng thành bao gồm:
Hen phế quản ở người lớn. Nguồn ảnh: medicalnewstoday.comBệnh hen phế quản nghề nghiệp
Bệnh hen phế quản nghề nghiệp xảy ra do tiếp xúc với chất gây dị ứng hoặc chất kích thích ở nơi làm việc. Khoảng 1/6 trường hợp hen phế quản ở người trưởng thành khởi phát tại nơi làm việc. Ngoài ra, khoảng 21% người đang mắc bệnh hen phế quản nhận thấy rằng các triệu chứng của họ tồi tệ hơn tại nơi làm việc. Cả môi trường làm việc trong nhà và ngoài trời đều có thể khiến người bệnh tiếp xúc với các tác nhân gây hen phế quản.
Hen phế quản khó kiểm soát và nặng
Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy khoảng 5–10% người hen phế quản bị chuyển biến nặng. Một số người có các triệu chứng nghiêm trọng vì những lý do không liên quan trực tiếp đến bệnh hen phế quản, có thể như chưa biết cách sử dụng ống hít đúng cách.
Trong những trường hợp bị hen phế quản nặng, bệnh không đáp ứng với điều trị, ngay cả khi dùng thuốc với liều lượng cao hoặc sử dụng ống hít đúng cách. Loại hen phế quản này có thể ảnh hưởng đến 3,6% số người mắc bệnh.
Hen phế quản tăng bạch cầu ái toan là một loại hen phế quản khác, trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể không đáp ứng với các loại thuốc thông thường. Mặc dù một số người mắc bệnh hen tăng bạch cầu ái toan kiểm soát bằng các thuốc điều trị hen tiêu chuẩn, những người bệnh khác có thể đáp ứng với các liệu pháp sinh học cụ thể.
Một loại thuốc sinh học có tác dụng làm giảm số lượng bạch cầu ái toan, một loại tế bào máu có liên quan đến phản ứng dị ứng có thể gây ra bệnh hen phế quản.
Hen phế quản theo mùa
Loại hen phế quản này xảy ra do phản ứng với các chất gây dị ứng chỉ có trong môi trường xung quanh vào những thời điểm nhất định trong năm. Ví dụ, không khí lạnh vào mùa đông hoặc phấn hoa vào mùa xuân hoặc mùa hè có thể gây ra các triệu chứng của bệnh hen phế quản theo mùa.
Những người sống chung với bệnh hen phế quản theo mùa vẫn xuất hiện tình trạng bệnh trong suốt thời gian còn lại của năm, nhưng họ thường không biểu hiện các triệu chứng. Tuy nhiên, bệnh hen phế quản không phải lúc nào cũng xuất phát từ người có cơ địa dị ứng.
Nguyên nhân
Các chuyên gia chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra bệnh hen phế quản, nhưng các yếu tố di truyền và môi trường dường như đều đóng một vai trò quan trọng.
Một số yếu tố, chẳng hạn như nhạy cảm với chất gây dị ứng, có thể vừa là nguyên nhân vừa là yếu tố kích thích hen phế quản. Một số nguyên nhân khác như:
Mang thai
Theo một nghiên cứu năm 2020, hút thuốc trong khi mang thai làm tăng nguy cơ thai nhi mắc bệnh hen phế quản sau này. Một số người cũng bị các triệu chứng hen phế quản trầm trọng hơn khi đang mang thai.
Béo phì
Theo một nghiên cứu năm 2018 béo phì vừa là yếu tố nguy cơ vừa là yếu tố điều chỉnh bệnh của bệnh hen phế quản ở cả trẻ em và người lớn.
Một người bị béo phì có thể gặp các triệu chứng nghiêm trọng và thường xuyên hơn, khiến chất lượng cuộc sống bị giảm sút. Họ cũng có thể không đáp ứng với thuốc.
Dị ứng
Dị ứng xuất hiện khi cơ thể của một người trở nên nhạy cảm với một tác nhân cụ thể. Một khi sự nhạy cảm đã xuất hiện, người đó sẽ dễ bị phản ứng dị ứng mỗi khi họ tiếp xúc với tác nhân này.
Hen phế quản dị ứng là loại hen phế quản phổ biến nhất. Hít phải chất gây dị ứng thường gây ra các triệu chứng hen phế quản.
Hút thuốc lá
Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ, hút thuốc lá có thể gây ra các triệu chứng hen phế quản.
Hơn nữa, khói thuốc cũng có thể gây hại cho phổi. Điều này có thể làm giảm phản ứng của một người với điều trị và giảm lượng không khí trong phổi.
Yếu tố từ môi trường
Ô nhiễm không khí, cả trong nhà và ngoài trời, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và gây ra bệnh hen phế quản.
Một số tác nhân gây dị ứng trong nhà bao gồm:
- Mốc
- Bụi
- Lông động vật
- Khói từ chất tẩy rửa gia dụng và sơn
- Gián
- Lông vũ
Các tác nhân khác trong nhà và ngoài trời bao gồm :
- Phấn hoa
- Ô nhiễm môi trường không khí từ xe cộ và các nguồn khác
- Tầng ozon
Căng thẳng
Căng thẳng có thể làm phát sinh các triệu chứng hen phế quản, nhưng một số cảm xúc khác cũng có thể là nguy cơ gây ra các cơn hen, như: vui mừng, tức giận, phấn khích, cười, khóc và các phản ứng cảm xúc khác.
Một số chứng cứ cho thấy rằng bệnh hen phế quản có thể có mối liên hệ với một số tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm và lo lắng. Căng thẳng lâu dài có thể dẫn đến những thay đổi biểu sinh dẫn đến bệnh hen phế quản mãn tính.
Yếu tố di truyền
Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ, một yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong việc liệu người bệnh có xuất hiện ung thư trong suốt cuộc đời của họ hay không.
Một người có một hoặc cả cha và mẹ sống chung với bệnh hen phế quản có nhiều khả năng mắc bệnh hơn những người khác.
Các yếu tố nội tiết tố
Khoảng 6,1% nam giới và 9,8% nữ giới đang sống chung với bệnh hen phế quản. Ngoài ra, các triệu chứng có thể thay đổi tùy thuộc vào chu kỳ kinh nguyệt của nữ giới và khi trải qua những thay đổi như thời kỳ mãn kinh .
Ví dụ, trong những năm sinh sản, các triệu chứng của người bệnh có thể tồi tệ hơn trong thời kỳ kinh nguyệt so với các thời điểm khác trong tháng do giảm mức progesterone và estrogen. Các bác sĩ gọi đây là bệnh hen phế quản tiền kinh nguyệt.
Mối quan hệ giữa nội tiết tố và bệnh hen phế quản rất phức tạp, và khác nhau ở mỗi người. Việc giảm nồng độ hoocmon liên quan đến thời kỳ mãn kinh có thể làm cho các triệu chứng hen phế quản trở nên nặng hơn hoặc khiến một số người bình thường xuất hiện bệnh hen phế quản. Mặt khác, người bệnh có thể nhận thấy các triệu chứng hen phế quản của họ được cải thiện sau khi mãn kinh.
Hoạt động của nội tiết tố cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động miễn dịch, dẫn đến quá mẫn trong đường thở. Những người bị hen phế quản ngắt quãng cũng có thể chỉ có các triệu chứng trong một số thời điểm.
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng, tiền sử bệnh tật của gia đình và cá nhân cũng như kết quả xét nghiệm của người bệnh.
Khi bác sĩ đưa ra chẩn đoán, họ cũng sẽ lưu ý loại bệnh hen phế quản mà người bệnh mắc phải dựa trên các yếu tố khởi phát của của bệnh nhân.
Việc ghi lại nhật nhật ký các triệu chứng và các yếu tố nguy cơ có thể hữu ích giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác. Điều này nên bao gồm thông tin về các tác nhân kích thích tiềm ẩn trong nhà, trường học hoặc nơi làm việc.
Một số xét nghiệm khác mà bác sĩ có thể tiến hành để giúp chẩn đoán bệnh hen phế quản, như:
Kiểm tra thể chất
Bác sĩ sẽ nghe tim phổi, các dấu hiệu thở khò khè, có thể cho thấy đường thở bị tắc nghẽn và bệnh hen phế quản.
Họ cũng có thể kiểm tra:
- Sổ mũi
- Mũi bị sưng đỏ
- Bất kỳ dấu hiệu nào trong mũi
- Kiểm tra da để tìm các dấu hiệu của bệnh chàm hoặc phát ban.
Kiểm tra hen phế quản
Bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra chức năng phổi để đánh giá mức độ hoạt động của phổi.
Xét nghiệm đo chức năng hô hấp là loại xét nghiệm chức năng phổi phổ biến nhất mà các chuyên gia y tế sử dụng để chẩn đoán bệnh hen phế quản. Người bệnh sẽ hít vào sâu và sau đó thở ra thật mạnh vào một cái ống. Ống này liên kết với một máy gọi là phế dung kế, cho biết tốc độ thải không khí ra khỏi phổi.
Các xét nghiệm khác
Các xét nghiệm khác để chẩn đoán bao gồm :
Test kích thích: Test này cho phép bác sĩ đánh giá các tác nhân như không khí lạnh, tập thể dục hoặc thuốc hít ảnh hưởng đến hô hấp của người bệnh như thế nào.
Xét nghiệm dị ứng: Bác sĩ có thể sử dụng xét nghiệm da hoặc máu để kiểm tra phản ứng.
Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu để kiểm tra xem có tăng bạch cầu ái toan và globulin miễn dịch E, là một loại kháng thể mà hệ thống miễn dịch tạo ra ở những người bị hen phế quản dị ứng.
xét nghiệm máu kiểm tra hen phế quản. Nguồn ảnh: blallab.comNgoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm FeNo, cũng như các xét nghiệm bổ sung để loại trừ các bệnh lý khác.
Điều trị
Các cách điều trị bệnh hen phế quản đang ngày càng nhiều và được cải thiện. Mục tiêu điều trị là:
- Giúp người bệnh thở dễ dàng hơn
- Giảm số lượng các cơn hen
- Tăng số các hoạt động mà họ có thể tham gia
Người bệnh nên thăm khám để bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị thích hợp. Một số lựa chọn hiện tại để điều trị bao gồm thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh và thuốc giãn phế quản tác dụng lâu dài.
Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh giúp giảm bớt các triệu chứng, trong khi thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài làm giảm số lần lên cơn hen nếu người bệnh dùng thuốc hàng ngày.
Thuốc điều trị hen phế quản hiện nay bao gồm :
- Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh và kéo dài giúp giãn cơ trơn đường hô hấp
- Thuốc kháng sinh điều trị bệnh viêm phổi do vi khuẩn hoặc viêm phế quản
- Thuốc chống viêm, chẳng hạn như corticosteroid dạng hít, để duy trì lâu dài hoặc steroid đường uống cho đợt cấp tính
- Sự kết hợp của thuốc giãn phế quản và corticosteroid
Tập thể dục
Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ khuyến cáo rằng tất cả mọi người sống chung với bệnh hen phế quản - ngay cả khi gắng sức làm co thắt phế quản, trước đây gọi là tập thể dục gây ra bệnh hen phế quản – đều cần tập luyện đều đặn. Tập thể dục thường xuyên có một số lợi ích sức khỏe, bao gồm cả việc giúp cải thiện chức năng và dung tích phổi tổng thể của một người.
Trước khi bắt đầu một chương trình tập thể dục mới, người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ về những hoạt động nào là an toàn.
Mặt khác, một cá nhân nói chung có thể tham gia thể thao, tập thể dục và các hoạt động thể chất khác nếu họ thực hiện đầy đủ các bước để kiểm soát bệnh hen phế quản của mình bằng thuốc.
Các đề xuất khác để tập thể dục an toàn và hiệu quả bao gồm :
- Che mũi và miệng khi tập thể dục trong thời tiết lạnh giá
- Đảm bảo rằng mũi, miệng được làm ấm trước tiên
- Dành thời gian để hạ nhiệt đúng cách sau đó
- Tránh các hoạt động bên ngoài khi chất lượng không khí kém
Nếu bạn bị đau bất cứ lúc nào trong khi tập thể dục, nên dừng lại và sử dụng ống hít có tác dụng nhanh. Nếu các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn, bạn hãy liên hệ với bác sĩ điều trị.
Tóm tắt
Hen phế quản là một tình trạng viêm mãn tính gây sưng tấy đường hô hấp. Nó có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi và các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng.
Trong hầu hết các trường hợp, điều trị hiệu quả có thể giúp người bệnh hen phế quản có một cuộc sống bình thường.
Xem thêm:
- Hen phế quản: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
- Điều trị hen phế quản, các triệu chứng, nguyên nhân và hơn nữa
- Hen phế quản ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị
