Lạc nội mạc tử cung xảy ra khi các mô giống niêm mạc phát triển trên buồng trứng, ruột và biểu mô lót đáy chậu. Mô niêm mạc tử cung lan ra ngoài vùng chậu là một hiện tượng bất thường, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra.
Sự thay đổi hoocmon trong chu kỳ kinh nguyệt tác động đến mô niêm mạc tử cung bị lạc chỗ gây viêm và đau, nghĩa là các mô sẽ phát triển, dày lên và tiêu đi. Theo thời gian các mô phân hủy không được thoát ra và mắc kẹt trong vùng chậu.
Các mô mắc kẹt này có thể:
- Gây kích thích
- Hình thành sẹo
- Gây kết dính các mô của các cơ quan vùng chậu
- Đau dữ dội trong kỳ kinh nguyệt
- Các vấn đề về sinh sản
Lạc nội mạc tử cung ảnh hưởng đến 1/10 phụ nữ ở Úc. Nguồn ảnh: racgp.org.auLạc nội mạc tử cung là một tình trạng phụ khoa phổ biến, ảnh hưởng đến 10 % phụ nữ.
Triệu chứng
Triệu chứng của lạc nội mạc tử cung rất đa dạng. Một số phụ nữ có triệu chứng nhẹ, nhưng những người khác có thể có triệu chứng từ trung bình đến nặng. Mức độ nghiêm trọng của cơn đau không cho biết mức độ hay giai đoạn của bệnh. Bệnh có thể chỉ ở mức độ nhẹ nhưng gây đau dữ dội hoặc ngược lại, bệnh nặng nhưng không gây triệu chứng đau nhiều.
Triệu chứng phổ biến nhất của lạc nội mạc tử cung là đau vùng chậu. Ngoài ra cũng có thể có các triệu chứng sau:
- Đau bụng kinh
- Đau bụng và đau lưng dưới trong chu kỳ kinh nguyệt
- Đau bụng quặn thắt kéo dài từ 1-2 tuần quanh kỳ kinh trong vòng 1 đến 2 tuần quanh chu kỳ kinh
- Chảy máu nhiều hoặc chảy máu giữa các kỳ kinh
- Vô sinh
- Đau sau khi quan hệ tình dục
- Khó chịu khi đi vệ sinh
- Đau lưng xảy ra trong bất kì thời điểm nào trong suốt chu kì kinh nguyệt
Bạn cũng có thể không có triệu chứng gì. Điều quan trọng là bạn nên đi khám khám phụ khoa thường xuyên để phát hiện và theo dõi bất kỳ sự thay đổi nào, đặc biệt nếu bạn có một hoặc hai triệu chứng trên.
Điều trị
Lạc nội mạc tử cung không có cách chữa trị đặc hiệu, nhưng các triệu chứng của nó có thể được kiểm soát.
Điều trị bằng thuốc và phẫu thuật giúp giảm các triệu chứng và kiểm soát các biến chứng tiềm ẩn. Trước tiên bác sĩ có thể thử các phương pháp điều trị bảo tồn, nếu tình trạng không cải thiện bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật.
Mỗi người sẽ có đáp ứng khác nhau với từng lựa chọn điều trị. Bác sĩ sẽ là người đưa ra lựa chọn điều trị phù hợp nhất với bạn.
Trong giai đoạn sớm của bệnh, việc chẩn đoán và điều trị có thể gây thất vọng cho bệnh nhân, bởi vì các vấn đề về sinh sản, đau và sợ hãi không thuyên giảm. Có thể cân nhắc tìm một nhóm hỗ trợ và giáo dục về tình trạng bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:
1. Thuốc giảm đau
Có thể dùng ibuprofen nhưng không phải trường hợp nào cũng hiệu quả.
2. Liệu pháp hoocmon
Bổ sung nội tiết tố (hoocmon) có thể giảm đau và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Liệu pháp hoocmon giúp cơ thể tự điều chỉnh sự thay đổi hoocmon hàng tháng để kiểm soát sự phát triển của mô trong lạc nội mạc tử cung.
3. Sử dụng thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai hàng ngày. Nguồn ảnh : youmed.vnSử dụng thuốc tránh thai làm giảm khả năng sinh sản bằng cách ngăn chặn sự phát triển và tích tụ hàng tháng của mô nội mạc tử cung. Thuốc tránh thai, miếng dán và đặt vòng có thể giảm hoặc thậm chí loại bỏ cơn đau trong trường hợp bệnh ít nghiêm trọng.
Thuốc tiêm medroxyprogesterone (Depo-Provera) cũng có hiệu quả trong việc ngừng kinh nguyệt. Nó ngăn chặn sự phát triển của mô nội mạc tử cung bị lạc chỗ, cũng làm giảm đau và triệu chứng khác. Tuy nhiên đây có thể không phải lựa chọn đầu tiên vì nguy cơ loãng xương, tăng cân và tăng tỉ lệ trầm cảm trong một số trường hợp.
4. Sử dụng chất chủ vận và chất đối kháng hoocmon giải phóng gonadotropin (GnRH)
Phụ nữ sử dụng GnRH là chất chủ vận và đối kháng hoocmon giải phóng gonadotropin để ngăn chặn việc sản xuất estrogen kích thích buồng trứng. Estrogen là hormone chính chịu trách nhiệm cho sự phát triển các đặc điểm hệ sinh dục nữ. Việc ngăn chặn sản xuất estrogen sẽ ngăn cản hành kinh và tạo ra thời kỳ mãn kinh nhân tạo.
Tuy nhiên liệu pháp GnRH có các tác dụng phụ như khô âm đạo và bốc hỏa. Vì vậy có thể dùng liều lượng nhỏ estrogen và progesterone cùng lúc để hạn chế và ngăn ngừa các triệu chứng này.
Thuốc điều trị lạc nội mạc tử cung. Nguồn ảnh : babygest.com5. Danazol
Một loại thuốc khác được sử dụng để ngừng kinh nguyệt và giảm các triệu chứng là danazol. Trong khi dùng danazol, bệnh có thể tiếp tục phát triển. Danazol có thể có các tác dụng phụ như mọc mụn trứng cá và chứng rậm lông (lông mọc bất thường trên mặt và cơ thể).
Các loại thuốc khác đang được nghiên cứu để có thể cải thiện các triệu chứng và làm chậm sự tiến triển của bệnh.
6. Phẫu thuật bảo tồn
Phẫu thuật bảo tồn được chỉ định khi phụ nữ muốn mang thai hoặc bị đau dữ dội và khi các phương pháp điều trị hoocmon không có tác dụng. Mục đích của phẫu thuật bảo tồn là loại bỏ hoặc phá hủy sự phát triển của nội mạc tử cung mà không làm tổn thương cơ quan sinh sản.
Nội soi ổ bụng - một phẫu thuật xâm lấn tối thiểu được sử dụng để chẩn đoán bệnh và loại bỏ các mô nội mạc tử cung. Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ở bụng để phẫu thuật loại bỏ hoặc đốt chúng. Ngày nay, chúng ta thường dùng laser để phá hủy “mô lạc chỗ” này.
7. Phương pháp phẫu thuật (cắt bỏ tử cung)
Bác sĩ hiếm khi đề nghị cắt bỏ tử cung toàn bộ, nó được coi như là một biện pháp cuối cùng nếu tình trạng của bạn không cải thiện với các phương pháp điều trị khác.
Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ cắt tử cung và cổ tử cung, ngoài ra cũng sẽ loại bỏ buồng trứng vì các cơ quan này tạo ra estrogen là nguyên nhân của sự phát triển mô nội mạc tử cung. Bác sĩ cũng sẽ loại bỏ các mô lạc chỗ xuất hiện.
Phẫu thuật cắt bỏ tử cung thường không được coi là phương pháp điều trị hoặc chữa bệnh lạc nội mạc tử cung. Cần cân nhắc ý kiến của gia đình trước khi đồng ý phẫu thuật vì bạn sẽ không thể mang thai nếu cắt bỏ tử cung.
Nguyên nhân
Bình thường, niêm mạc tử cung sẽ bong ra trong kỳ kinh nguyệt, gây hiện tượng hành kinh. Máu kinh nguyệt chảy từ tử cung qua lỗ nhỏ ở cổ tử cung và ra ngoài qua âm đạo.
Nguyên nhân chính xác của lạc nội mạc tử cung vẫn chưa được biết đến, có một số giả thuyết liên quan nhưng chưa có giả thuyết nào được chứng minh một cách có khoa học.
Một trong những giả thuyết lâu đời nhất cho rằng lạc nội mạc tử cung xảy ra do quá trình gọi là “kinh nguyệt ngược dòng”. Điều này xảy ra khi máu kinh chảy ngược qua ống dẫn trứng vào khoang chậu thay vì ra khỏi cơ thể qua âm đạo.
Một giả thuyết khác cho rằng hoocmon biến đổi các tế bào bên ngoài tử cung thành các tế bào tương tự như các tế bào lót bên trong tử cung – chính là tế bào nội mạc tử cung.
Những người khác lại tin rằng tình trạng này là do các vùng nhỏ trong bụng chuyển đổi thành mô nội mạc tử cung. Điều này có thể xảy ra vì các tế bào trong bụng phát triển từ các tế bào phôi có thể thay đổi hình dạng và hoạt động giống như tế bào nội mạc tử cung. Tuy nhiên vẫn chưa rõ nguyên nhân của việc này.
Những tế bào nội mạc tử cung bị dịch chuyển này có thể nằm trên thành chậu và bề mặt của các cơ quan vùng chậu như bàng quang, buồng trứng và trực tràng. Chúng tiếp tục phát triển, dày lên và chảy máu trong suốt chu kỳ kinh nguyệt để đáp ứng với các hoocmon.
Cũng có thể máu bị rò rỉ vào khoang chậu qua vết sẹo phẫu thuật chẳng hạn như sau khi sinh mổ
Cũng có một giả thuyết khác cho rằng các tế bào nội mạc tử cung được vận chuyển ra ngoài tử cung thông qua hệ thống bạch huyết. Vẫn có một giả thuyết khác cho rằng có thể do hệ thống miễn dịch bị lỗi không phá hủy các tế bào nội mạc tử cung phát triển không đúng chỗ.
Một số người tin rằng lạc nội mạc tử cung có thể bắt đầu từ thời kỳ bào thai với các mô tế bào đặt sai vị trí bắt đầu phản ứng với các hoocmon của tuổi dậy thì. Hiện tượng này gọi là học thuyết Mullerian. Sự phát triển của lạc nội mạc tử cung cũng có thể liên quan đến di truyền hoặc thậm chí các chất độc từ môi trường.
Các giai đoạn
Lạc nội mạc tử cung gồm 4 giai đoạn hay 4 loại:
- Rất nhẹ
- Nhẹ
- Trung bình
- Nặng
Các yếu tố khác nhau sẽ xác định các giai đoạn khác nhau. Những yếu tố này có thể bao gồm vị trí, số lượng, kích thước và độ sâu của mô nội mạc tử cung cấy ghép.
Giai đoạn 1: Rất nhẹ
Trong giai đoạn này, các tổn thương nhỏ, hẹp và những mô nội mạc tử cung nông trên buồng trứng. Có thể có viêm trong hoặc xung quanh khoang chậu.
Giai đoạn 2: Nhẹ
Giai đoạn này bao gồm các tổn thương nhẹ và mô cấy nông trên buồng trứng và niêm mạc vùng chậu.
Giai đoạn 3: Trung bình
Lạc nội mạc tử cung trung bình liên quan đến mô cấy ghép sâu vào buồng trứng và niêm mạc vùng chậu. Có thể nhiều tổn thương hơn.
Giai đoạn 4: Nặng
Là giai đoạn nghiêm trọng nhất, mô cấy ghép sâu vào niêm mạc vùng chậu và buồng trứng. Ngoài ra có thể có tổn thương trên ống dẫn trứng và ruột.
Chẩn đoán
Các triệu chứng của lạc nội mạc tử cung có thể giống với các bệnh khác như u nang buồng trứng và viêm vùng chậu. Vì vậy điều trị cơn đau cần được chẩn đoán chính xác.
Bác sĩ sẽ thực hiện khai thác bệnh sử, khám và làm các xét nghiệm cần thiết để phục vụ chẩn đoán:
1. Tiền sử
Bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng và tiền sử bản thân và gia đình về bệnh. Các đánh giá sức khỏe tổng quan có thể được thực hiện để xác định xem có bất kỳ dấu hiệu nào khác của chứng rối loạn kéo dài không.
2. Khám thực thể
Trong khi khám phụ khoa, bác sĩ sẽ kiểm tra bụng để tìm xem có u nang hay sẹo phía sau tử cung hay không.
3. Siêu âm
Bác sĩ có thể sử dụng phương pháp siêu âm âm đạo hoặc siêu âm ổ bụng. Siêu âm đầu dò âm đạo nghĩa là bác sĩ sẽ đưa đầu dò siêu âm vào qua âm đạo để quan sát tử cung và phần phụ.
Cả 2 loại siêu âm trên đều cung cấp hình ảnh về cơ quan sinh sản. Chúng giúp bác sĩ xác định u nang liên quan đến lạc nội mạc tử cung nhưng không hiệu quả trong việc loại trừ bệnh.
4. Nội soi ổ bụng
Xem trực tiếp là phương pháp duy nhất để xác định lạc nội mạc tử cung. Điều này được thực hiện bằng một thủ thuật gọi là nội soi ổ bụng. Trong khi nội soi, BS có thể kết hợp chẩn đoán và loại bỏ mô lạc chỗ luôn trong thủ thuật này.
Các biến chứng
Lạc nội mạc tử cunG có thể ảnh hưởng tới khả năng sinh sản, và đây là biến chứng nặng của bệnh. Những phụ nữ ở dạng nhẹ hơn có thể có thai và mang thai đủ tháng. Theo Mayo Clinic khoảng 30-40% phụ nữ mắc bệnh sẽ có biến chứng khó mang thai.
Thuốc không thể cải thiện chức năng sinh sản. Một số phụ nữ có thể thụ thai sau phẫu thuật. Nếu điều này không có tác dụng, bạn có thể xem xét các phương pháp điều trị sinh sản hoặc thụ tinh trong ống nghiệm để cải thiện cơ hội có con.
Nếu được chẩn đoán là lạc nội mạc tử cung hãy tính đến chuyện có con sớm vì các triệu chứng có thể xấu đi theo thời gian gây khó khăn cho việc thụ thai. Bạn cần đi khám và xin ý kiến tư vấn của bác sĩ trước khi đưa ra quyết định.
Việc kiểm soát cơn đau có thể khó khăn. Người bệnh thường gặp phải các vấn đề về tinh thần, trầm cảm, lo lắng khi mang bệnh.
Các yếu tố nguy cơ
Theo Đại học Y John Hopkins, có khoảng từ 2-10% phụ nữ Hoa kỳ trong độ tuổi sinh con ở Hoa Kỳ từ 25-40 tuổi bị lạc nội mạc tử cung. Nó thường phát triển sau nhiều năm bắt đầu từ chu kỳ kinh nguyệt. Tình trạng này có thể gây đau. Tuy nhiên, nếu biết về các yếu tố nguy cơ, bạn có thể xác định nguy cơ mình có thể mắc bệnh là cao hay thấp, và khi nào nên đi khám.
1. Tuổi
Phụ nữ ở tất cả các độ tuổi đều có thể mắc bệnh nhưng thường ở độ tuổi tuổi 25-40. Ngoài ra, các triệu chứng có thể bắt đầu ở tuổi dậy thì.
2. Yếu tố gia đình
Nếu trong gia đình có người mắc bệnh bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
3. Tiền sử mang thai
Mang thai có thể giảm tạm thời các triệu chứng của lạc nội mạc tử cung.
Những phụ nữ chưa có con có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra ở những phụ nữ đã từng sinh con.
4. Tiền sử kinh nguyệt
Nguy cơ mắc bệnh cao hơn khi gặp các vấn đề về chu kỳ kinh nguyệt: chu kỳ ngắn hơn, kinh nguyệt nhiều hơn và dài hơn hay bắt đầu từ khi còn trẻ...
Tiên lượng
Lạc nội mạc tử cung là một tình trạng mãn tính không có phương pháp điều trị đặc hiệu và chưa rõ nguyên nhân.
Các triệu chứng có thể giảm bằng việc sử dụng thuốc, liệu pháp hoocmon hay phẫu thuật để giảm thiểu biến chứng cho sức khỏe và cũng có thể cải thiện sau khi mãn kinh.
Xem thêm:
