Tiêm trưởng thành phổi có thể làm giảm các biến chứng sinh non?

Sử dụng thuốc tiêm trưởng thành phổi

Betamethasone hoặc dexamethasone là hai loại thuốc steroid được sử dụng phổ biến nhất trong các trường hợp sinh non. Những loại thuốc này được tiêm ít nhất 24 giờ trước khi sinh em bé, nhưng lý tưởng nhất là không quá một tuần trước khi sinh. Liệu pháp này hiện được coi là chăm sóc định kỳ cho những phụ nữ có nguy cơ sinh non đang ở thời điểm 23 đến 34 tuần tuổi thai và có thể được sử dụng một cách an toàn cho đến tuần thứ 37.

Tầm quan trọng

Sự phát triển của phương pháp điều trị này xuất hiện vào đầu những năm 1970 và đã có tác động tích cực đến tiên lượng cho các trường hợp trẻ sinh non. Việc đẩy nhanh quá trình trưởng thành phổi của thai nhi trước khi sinh đã làm giảm đáng kể tỷ lệ hội chứng suy hô hấp (RDS) - một biến chứng chính của sinh non và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong và tàn tật ở trẻ sơ sinh, cũng như một vài các biến chứng khác.

Rủi ro của việc sinh non

Rủi ro khi trẻ bị sinh non. Nguồn ảnh: https://www.kcl.ac.uk/news

Hơn 10% trẻ ở Hoa Kỳ được sinh ra trước 37 tuần, điều này gây nhiều hậu quả sức khỏe nặng nề. Nói chung, trẻ sinh ra càng sớm thì càng có nhiều khả năng gặp phải các tình trạng sức khoẻ bất lợi, bao gồm cả tử vong và khuyết tật kéo dài. 

Trong số các phương thức can thiệp y tế hiện đại khác, việc tiêm steroid trước khi sinh non đã tăng khả năng sống sót của thai nhi (thường là 50%) ở thời điểm 24 tuần và cải thiện đáng kể tiên lượng sinh non cho những đứa trẻ sinh sau ngày đó. Nghiên cứu toàn diện đã xác nhận những tác động tích cực và những mặt hạn chế của phương pháp điều trị này.

Liệu pháp steroid trước sinh đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ và giảm tác động tiêu cực của các biến chứng sau sinh non bao gồm: 

• Chảy máu não
• Các vấn đề về hô hấp
• Các vấn đề về đường ruột
• Tử vong sơ sinh
• Viêm ruột hoại tử (một tình trạng nghiêm trọng của ruột)

Cách hoạt động của thuốc trưởng thành phổi dùng trước khi sinh

Steroid được gọi là corticosteroid về mặt khoa học là dạng tổng hợp các hormone tự nhiên của con người được sử dụng để giảm quá trình viêm. Khi sử dụng trước sinh, thuốc được vận chuyển đến thai nhi qua đường máu của mẹ và hỗ trợ hoàn thiện phổi của em bé một cách nhanh chóng theo hai hướng chính: 

• Thuốc làm tăng sản xuất chất hoạt động bề mặt (surfactant), là một hỗn hợp gồm lipid và protein do cơ thể sản xuất, làm giảm sức căng bề mặt trong phổi và giúp hô hấp dễ dàng hơn.
• Thuốc làm giảm lượng chất lỏng trong phổi, hỗ trợ thêm cho quá trình hô hấp bằng cách tăng thể tích phổi.

Phổi của em bé sẽ có những cải thiện đáng kể khi sử dụng những loại thuốc này - thậm chí chỉ cần tiếp xúc với thuốc 24 giờ trước khi sinh cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong tiên lượng sức khoẻ của em bé.

Thời gian

Quy trình được khuyến nghị cho liệu pháp điều trị này là một liệu trình tiêm steroid, bao gồm hai mũi tiêm cách nhau 24 giờ, lý tưởng nhất là từ 24 giờ đến một tuần trước khi sinh. Các tác dụng ngoài ý muốn được giữ ở mức tối thiểu khi sử dụng một đợt thuốc. Việc sử dụng nhiều liệu trình gây ra nhiều tranh cãi và có thể gây ra nguy cơ biến chứng cao hơn.

Đôi khi, liệu trình điều trị thứ hai sẽ được tính đến nếu việc sinh con bị trì hoãn một tuần sau liệu trình đầu tiên hoặc nếu có các dấu hiệu khác cho thấy rằng lợi ích của liệu trình tiếp theo sẽ lớn hơn tác dụng phụ của nó.

Trường Cao đẳng Sản phụ khoa Hoa Kỳ khuyến cáo không nên điều trị nhiều hơn hai liệu trình.

Thời điểm tiêm corticosteroid cho trẻ sinh non là yếu tố quyết định sự thành công của việc điều trị. Nếu các mũi tiêm được tiêm hơn một tuần trước khi sinh, tác dụng có xu hướng giảm dần và thậm chí có thể đảo ngược lợi ích của việc điều trị. 

Tác dụng phụ có thể xảy ra

Nghiên cứu toàn diện đã kết luận rằng việc sử dụng steroid trước khi sinh có những lợi ích đáng kể và không gây hại lâu dài cho em bé hoặc bà mẹ, đặc biệt khi chỉ sử dụng một mũi tiêm. Ngoài ra, kể cả khi có tác dụng phụ, lợi ích cứu sống của nhiều liệu trình điều trị vẫn phải được cân nhắc nhiều hơn so với các rủi ro tiềm ẩn.

Kích thước nhỏ

Một số nghiên cứu cũ hơn chỉ ra rằng thai nhi tiếp xúc nhiều lần với steroid trong tử cung có khả năng bị giảm trọng lượng, chiều dài và chu vi vòng đầu khi sinh, nhiều hơn so với những thai nhi dùng giả dược.

Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2015 về hiệu quả và độ an toàn của các liều corticosteroid lặp lại để cải thiện tình trạng sức khỏe của trẻ sơ sinh đã cho thấy những lợi ích rõ ràng và những rủi ro hạn chế. Mặc dù trẻ sơ sinh được điều trị có nhiều khả năng dẫn tới kích thước nhỏ hơn khi sinh ra, nhưng không có tác hại lâu dài nào được tìm thấy. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn để điều tra đầy đủ xem liệu dùng nhiều liều steroid có bất kỳ tác động lâu dài nào đến chiều cao của trẻ hay không.

Chứng béo phì

Nhiều ý kiến cho rằng tiêm steroid có thể gây béo phì. Nguồn ảnh: https://workscounselingcenter.com

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy xuất hiện một loạt các tác dụng phụ khác có thể xảy ra, nhưng hầu hết các mối đe doạ này đều không được chứng minh bằng bằng chứng khoa học. Ví dụ, trong khi có một số ý kiến cho rằng tiêm steroid có liên quan đến chứng béo phì (tăng mỡ và trọng lượng cơ thể) ở trẻ em, hầu hết các nghiên cứu cho thấy mối liên hệ này chỉ giới hạn ở trên động vật.

Trên thực tế, một nghiên cứu được công bố trên ấn bản tháng 6 năm 2017 của Nghiên cứu Nhi khoa (Pediatric Research) đã phản đối tuyên bố rằng phương pháp điều trị này có liên quan đến chứng béo phì. Trong số 186 trẻ 14 tuổi bị sinh non (một số trẻ đã được tiếp xúc với steroid trước khi sinh và những trẻ khác thì không), khi thống kê thì không có sự khác biệt về tỷ lệ béo phì giữa cả hai nhóm.

Ảnh hưởng đến người mẹ

Ngoài việc gây đau hoặc sưng cục bộ tại chỗ tiêm, các nghiên cứu đã không chỉ ra được bằng chứng rằng sử dụng steroid trước sinh gây hại cho người mẹ. Tuy vậy, có một số trường hợp ngoại lệ là ở những bà mẹ đã trải qua nhiều đợt điều trị bằng steroid, vì một số người trong số họ báo cáo các vấn đề tạm thời về chất lượng giấc ngủ. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều bà mẹ có con sinh non cũng gặp vấn đề với giấc ngủ.

Tóm lại

TS. Marleen Temmerman, giám đốc bộ phận nghiên cứu và sức khỏe sinh sản của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chia sẻ: "Tất cả phụ nữ có nguy cơ sinh non đang mang thai từ 26 đến 34 tuần trong các bệnh viện có dịch vụ chăm sóc trẻ sơ sinh nên được tiêm corticosteroid. Đây là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn và chi phí rẻ nhất để giảm tử vong và tàn tật ở trẻ sơ sinh".

Lời khuyên hữu ích

Hơn 1/10 trẻ sơ sinh trên khắp thế giới gặp trường hợp sinh non quá sớm, chiếm khoảng 15 triệu ca sinh mỗi năm. Sinh non là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất ở trẻ sơ sinh và các biến chứng của nó đã cướp đi khoảng một triệu mạng sống của trẻ em hàng năm. Vì vậy, liệu pháp steroid trước sinh chính là sự bảo vệ tốt nhất chống lại các biến chứng của tình trạng này.