Mất vị giác: Nguyên nhân và biện pháp khắc phục

Vị giác là một cảm giác quan trọng cho phép con người xác nhận và thưởng thức hương vị các món ăn. Vị giác là một giác quan phức tạp liên quan đến nhiều cơ quan và mô như lưỡi, vòm miệng, họng và mũi. Đây là lý do tại sao mùi có thể ảnh hưởng đến vị giác. 

Việc mất hoặc thay đổi vị giác có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, như những tình trạng ảnh hưởng đến cơ quan vị giác, hệ thần kinh hoặc nhiễm trùng. Một số nguyên nhân là vô hại, trong khi những nguyên nhân khác có thể cần bác sĩ chẩn đoán. Các phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân.

Bài viết này thảo luận về những lý do có thể gây ra mất vị giác và cách chẩn đoán, điều trị các nguyên nhân.

Nguyên nhân

Rối loạn vị giác phổ biến nhất là nhận thức vị giác ảo. Một người mắc chứng rối loạn này sẽ cảm nhận mùi vị nồng nặc trong miệng, ngay cả khi miệng trống rỗng. Mùi vị thường khó chịu và có thể lấn át mùi vị của các thực phẩm khác khi ăn. Vị giác cũng có thể xuất hiện cùng với cảm giác nóng rát dai dẳng trong miệng.

Có 3 loại nhận thức vị giác ảo:

Mất vị giác hoàn toàn

Có thể khiến một người không thể phát hiện ra bất kỳ mùi vị nào. Tuy nhiên, chứng mất vị giác hoàn toàn rất hiếm. Một nghiên cứu năm 2016 ước tính rằng trong số những nguời rối loạn vị giác chỉ có 3% người bị mất vị giác hoàn toàn.

Loạn vị giác

Chứng loạn vị giác gây ra một vị dai dẳng trong miệng có thể che khuất các vị khác và làm cho các loại thức ăn đều có vị giống nhau. Những người bị chứng này thường nói rằng mùi vị có những đặc điểm đặc biệt như:

• Hôi
• Ôi thiu
• Chua
• Mặn
• Vị kim loại

Giảm vị giác 

Đây là thuật ngữ chỉ sự mất đi một phần vị giác. Người mắc chứng bệnh này không thể phát hiện ra một trong những vị chính:

• Cay 
• Chua 
• Mặn
• Ngọt 
• Vị ngọt thịt

Các nguyên nhân khác

Các nguyên nhân có thể gây ra rối loạn vị giác và mất vị giác có thể bao gồm

• Nhiễm trùng đường đường hô hấp
• Viêm tai giữa
• Viêm xoang

• Vệ sinh răng miệng kém và các vấn đề về răng miệng như viêm lợi
• Tiếp xúc với một số hóa chất như thuốc diệt côn trùng
• Phẫu thuật miệng, họng, mũi hoặc tai
• Chấn thương đầu
• Xạ trị ung thư vùng đầu mặt cổ

Nguyên nhân của rối loạn khứu giác có thể bao gồm

• Sự lão hóa
• Hút thuốc
• Khối phát triển trong khoang mũi
• Các bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh như bệnh Alzheimer hoặc Parkinson

Một số loại thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến vị giác như:

• Thuốc kháng sinh
• Thuốc kháng histamine
• Hóa trị

• Thuốc ức chế bơm proton
• Chất ức chế protein kinase

Chẩn đoán

Rối loạn vị giác không phải là hiếm. Trước đại dịch, hơn 200.000 người ở Hoa Kỳ đã đến gặp bác sĩ mỗi năm để khám về tình trạng rối loạn vị giác và khứu giác. Những người Mỹ trên 40 tuổi đã báo cáo một số thay đổi về vị giác của họ. Một số chuyên gia ước tính rằng 5% người Mỹ bị chứng loạn vị giác và gần 1/5 số người trên 40 tuổi cho biết có những thay đổi trong cảm nhận của họ.

Các bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng có thể chẩn đoán và điều trị các rối loạn khứu giác và vị giác. 

Bác sĩ có thể tìm kiếm các khối u trong miệng hoặc mũi, đếm nhịp thở và tìm kiếm các dấu hiệu nhiễm trùng khác. Ngoài ra bác sĩ cũng sẽ xem xét tiền sử cá nhân và hỏi về việc sử dụng ma túy và khả năng tiếp xúc với hóa chất độc hại của người bệnh.

Bác sĩ khám răng miệng để tìm nguyên nhân gây rối loạn vị giác. Nguồn ảnh: timesnow

Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra miệng và răng của người bệnh để tìm các dấu hiệu của viêm răng miệng.

Để chẩn đoán chứng mất vị giác, bác sĩ sẽ bôi một số hóa chất trực tiếp lên lưỡi hoặc cho bệnh nhân uống dung dịch chứa chất đó. Phản ứng của người bệnh với những hóa chất này có thể giúp bác sĩ chẩn đoán được mùi vị bị rối loạn.

Có thể mất thời gian để xác định loại mất cảm giác và nguyên nhân gây ra tình trạng này, nhưng chẩn đoán chính xác là một bước quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Điều trị

Nguyên nhân gây ra chứng mất vị giác sẽ quyết định các phương pháp điều trị. Trong những trường hợp đơn giản như do cảm lạnh thông thường hoặc cúm, các bác sĩ thường sẽ đợi cho đến khi tình trạng nhiễm trùng thuyên giảm. Với hầu hết mọi người, vị giác sẽ trở lại sau khi khỏi bệnh. Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy các vấn đề về khứu giác và vị giác có thể tồn tại sau khi nhiễm SARS-COVI-2, đặc biệt là trong các trường hợp mắc covid dài ngày.

Trong khi các nghiên cứu vẫn chưa rõ ràng, nếu một người bị rối loạn chức năng khứu giác và vị giác sau nhiễm vi rút bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng phương pháp tập luyện khứu giác và corticosteroid tại chỗ.

Đối với những người bị nhiễm trùng như viêm xoang hoặc viêm tai giữa, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng sinh.

Các loại thuốc kháng sinh điều trị viêm xoang, viêm tai giữa. Nguồn ảnh: pnnl

Điều trị các vấn đề nghiêm trọng hơn như rối loạn hệ thần kinh hoặc chấn thương đầu, bác sĩ sẽ yêu cầu một kế hoạch điều trị cá nhân.

Các biện pháp khắc phục tại nhà

Trong nhiều trường hợp, người bệnh có thể thực hiện một số phương pháp tại nhà để giúp cải thiện vị giác như:

• Bỏ hút thuốc
• Vệ sinh răng miệng bằng cách đánh răng, dùng chỉ nha khoa và sử dụng nước súc miệng hàng ngày

• Sử dụng thuốc kháng histamine hoặc thuốc xông hơi để giảm viêm mũi

Phòng bệnh

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn chặn được việc mất vị giác và một số trường hợp có thể là các bệnh cần được điều trị. Tuy nhiên, mọi người có thể giảm nguy cơ lão hóa do nhiễm trùng bằng một số cách sau:

• Ăn chế độ ăn uống lành mạnh và duy trì hydrat hóa
• Nghỉ ngơi nhiều
• Rửa tay thường xuyên
• Đeo khẩu trang ở nơi công cộng
• Giảm căng thẳng

Tóm tắt

Mất một phần hoặc toàn bộ vị giác có thể do nhiều nguyên nhân như các vấn đề ở miệng hoặc mũi. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân chỉ là tạm thời như nhiễm trùng đường hô hấp.

Điều trị nguyên nhân sẽ làm cho các triệu chứng biến mất. Một số nguyên nhân như tiếp xúc với hóa chất, bệnh Alzheimer và lão hóa, có thể gây mất vị giác vĩnh viễn. Do đó người bệnh cần hợp tác chặt chẽ với bác sĩ để xác định và điều trị kịp thời các nguyên nhân này.