Một báo cáo được công bố trên tờ báo Science Translational Medicine giải thích cách các nhà khoa học đưa ra kết luận này sau khi quan sát sự phục hồi sau đột quỵ ở những con chuột được cắt bớt râu.
Nhóm nghiên cứu tiết lộ rằng những con chuột có nhiều khả năng phục hồi việc sử dụng bàn chân trước sau khi bị đột quỵ nếu chúng được cắt tỉa râu.
Râu của loài gặm nhấm là cơ quan cảm giác quan trọng liên kết với hệ thống thần kinh phong phú.
Động vật có thể di chuyển râu của mình về phía trước, phía sau để khám phá các vật thể đứng yên và có thể giữ chúng đứng yên để khám phá các vật thể chuyển động, đồng thời gửi thông tin cảm giác đến não.
Các nhà nghiên cứu cho rằng việc cắt râu chuột sẽ ngăn não bộ tiếp nhận các tín hiệu cảm giác, khiến khu vực bị ảnh hưởng tăng tính linh hoạt và có thể đảm nhiệm các chức năng thay thế hoạt động của vùng tổn thương.
Ý nghĩa cho việc phục hồi chức năng sau đột quỵ
Đột quỵ xảy ra khi mạch máu bị tắc bởi cục máu đông hoặc bị vỡ mạch máu trong não, ngăn chặn nguồn cung cấp máu, oxy và chất dinh dưỡng cần thiết để giữ cho các tế bào não sống và hoạt động.
Hầu hết các cơn đột quỵ là do cục máu đông gây ra và được gọi là đột quỵ do nhồi máu. Cục máu đông chỉ tồn tại tạm thời rồi tự hết được gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua hay cơn đột quỵ nhỏ.
Khi vùng não bị ảnh hưởng không nhận được máu cần thiết, các tế bào não sẽ chết và phần tương ứng của cơ thể sẽ ngừng hoạt động hoặc không hoạt động được nữa.
Thông thường, phương pháp điều trị phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột quỵ tập trung vào việc giúp cải thiện những khiếm khuyết do tổn thương. Các nhà nghiên cứu đề xuất rằng nghiên cứu của họ hướng đến một cách tiếp cận mới thay thế.
Tác giả nghiên cứu, giáo sư thần kinh học, Jin-Moo Lee cho biết: “Phát hiện của chúng tôi gợi ý rằng chúng ta có thể kích thích phục hồi sau đột quỵ bằng cách tạm thời không sử dụng đến một số phần của não và làm cho vùng não đó mềm dẻo hơn”.
Ông cho biết thêm: “Một cách để làm điều đó có thể là cố định một chi khỏe mạnh”.
Mỗi năm, khoảng 140.000 người chết vì đột quỵ ở Hoa Kỳ, chiếm 1 phần 20 tổng số trường hợp tử vong. Chi phí ước tính liên quan đến đột quỵ - bao gồm chăm sóc y tế, thuốc và thiệt hại thời gian làm việc là khoảng 34 tỷ đô la mỗi năm.
Chức năng sửa đổi và thay thế hoạt động của não đối với các khu vực lân cận
Có hơn 6,5 triệu người sống sót sau đột quỵ ở Mỹ nhờ sự mềm dẻo linh hoạt của não bộ hoặc khả năng thích ứng, nhiều người sẽ phục hồi một cách tự nhiên một số chức năng sau đột quỵ. Một ví dụ, một người từng bị đột quỵ ban đầu không thể cử động một cánh tay nhưng một vài ngày sau, họ có thể bắt đầu ngọ nguậy các ngón tay.
Nghiên cứu sử dụng hình ảnh não bộ cho thấy rằng trong những trường hợp như vậy, não bộ đã điều khiển các ngón tay hoạt động trở lại bằng các “vùng lân cận không bị tổn thương”.
Mức độ phục hồi có mối liên hệ chặt chẽ với mức độ não bộ điều chỉnh các chức năng cảm giác và kiểm soát từ vùng bị tổn thương sang vùng không bị tổn thương.
Tuy nhiên, cái giá phải trả của sự linh hoạt này là bộ não không ngừng cố gắng giải phóng “tài nguyên” để tái tạo các mạch máu mới. Một cách để tài nguyên không sử dụng trở nên khả dụng là khi tín hiệu thần kinh đến và đi từ một khu vực dừng lại - ví dụ: khi một chi bị cắt cụt.
Giáo sư Lee và các đồng nghiệp của ông đã tự hỏi liệu sự thiếu hụt cảm giác có thể là cách để giải phóng tài nguyên gần khu vực não bị tổn thương do đột quỵ hay không và liệu bộ não có sử dụng cơ hội này để điều chỉnh lại các chức năng bị khuyết ở khu vực đó hay không.
Chuột bị cắt râu nhanh hồi phục các tổn thương hơn
Để kiểm tra ý tưởng này, họ đã gây ra đột quỵ ở hai nhóm chuột làm giảm khả năng vận động cẳng chân phải của chúng.
Sau khi đột quỵ, họ cắt bớt râu của một nhóm chuột và để râu nguyên vẹn cho nhóm còn lại. Sau đó, họ quan sát sự phục hồi của các con vật và việc chúng sử dụng các chân trước.
Vào tuần thứ 4 sau khi đột quỵ, những con chuột bị cắt râu bắt đầu sử dụng lại chân trước bên phải và đến tuần thứ 8, chúng cũng sử dụng chân trước bên phải như chân trước bên trái.
Tuy nhiên, những con chuột còn nguyên râu hồi phục chậm hơn nhiều; đến tuần thứ 4, chúng vẫn không sử dụng được cẳng chân phải của mình và chỉ khôi phục được một phần việc sử dụng nó vào tuần thứ 8.
Hình ảnh chụp não những con chuột cho thấy sự khác biệt rõ rệt ở cả khu vực bị đột quỵ và các khu vực lân cận. Trong não của những con chuột bị cắt râu, hoạt động điều khiển chân trước đã chuyển sang khu vực vốn điều khiển việc sử dụng râu.
Tuy nhiên, ở những con chuột có râu còn nguyên vẹn, hoạt động điều khiển chân trước di chuyển đến những vùng khác cạnh vị trí tổn thương.
Hoạt động điều khiển việc sử dụng râu trở lại ví trí cũ ở não
Nhóm nghiên cứu cho phép những con chuột bị cắt râu mọc trở lại sau khi chúng đã phục hồi toàn bộ khả năng sử dụng chân trước bên phải của mình.
Các bản hình ảnh chụp não của chuột được thực hiện 4 tuần sau đó cho thấy khả năng điều khiển râu đã trở lại vị trí cũ trong não. Ngoài ra, quyền kiểm soát bàn chân vẫn ở vị trí mới do vậy các con chuột vẫn có khả năng sử dụng của cả hai bàn chân.
Nghiên cứu không xem xét khả năng sử dụng râu của những con chuột đã bị cắt bỏ râu.
Nhưng các nhà nghiên cứu nói rằng có bằng chứng cho thấy khi một chức năng não di chuyển đến một phần khác của não, nó không cản trở chức năng liên quan đến khu vực đó.
Giáo sư Lee đưa ra ví dụ về các nh
ạc sĩ và tài xế taxi: ở các nhạc sĩ, phần não điều khiển chuyển động của ngón tay phát triển hơn bình thường, cũng như phần não điều khiển chuyển hướng ở tài xế taxi.
Ông giải thích: “Việc phát triển những kỹ năng đó không khiến các nhạc sĩ và tài xế taxi mất đi bất kỳ khả năng nào khác. Họ có lẽ chỉ đang sử dụng bộ não của họ hiệu quả hơn”.
Ông nói rằng phát hiện của họ cho thấy có thể cải thiện kết quả sau đột quỵ bằng cách “tăng cường độ mềm dẻo, linh hoạt của các vùng não được định trước”.
" Chúng tôi có thể phải suy nghĩ lại về cách phục hồi chức năng sau đột quỵ."
Giáo sư Jin-Moo Lee
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
