Ngăn ngừa trào ngược axit dạ dày và chứng ợ nóng

Khi axit dịch vị trong dạ dày trào ngược lên thực quản thì ta gọi đó là tình trạng trào ngược axit dạ dày. Triệu chứng phổ biến nhất của trào ngược dịch vị dạ dày là chứng ợ nóng, hay là cảm giác nóng và tức ở vùng ngực. Ngoài ra, bệnh nhân có thể cảm thấy vị chua hoặc vị thức ăn ợ lên ở vùng phía sau của khoang miệng. 

Thực quản nối khoang miệng với dạ dày. Nguồn ảnh: researchgate.net

Tình trạng axit trào ngược còn được gọi là tình trào ngược dạ dày-thực quản (GER). Nếu triệu chứng trào ngược xuất hiện quá hai lần 1 tuần thì gọi là bệnh trào ngược dạ dày-thực quản (GERD). Đi kèm với triệu chứng nóng rát, tức ngực, các triệu chứng khác có thể là: khó nuốt, ho, thở khò khè hoặc các cơn đau ngực.

Trên thực tế, việc thỉnh thoảng xuất hiện hiện tượng trào ngược axit dạ dày hay ợ nóng là hiện tượng bình thường. Đối với GERD thì các triệu chứng nghiêm trọng hơn nhiều và có 20% dân số Mỹ phải đối mặt với tình trạng này. Theo nghiên cứu của báo Bệnh tiêu hoá và khoa học thì phần trăm này đang tăng lên hàng năm. 

Việc tìm hiểu về bệnh cũng như các cách phòng ngừa GERD là rất quan trọng, bao gồm thay đổi chế độ ăn, cách sinh hoạt, thuốc uống hoặc các phương pháp phẫu thuật.

Các yếu tố nguy cơ gây ra trào ngược axit dạ dày và chứng ợ nóng

Thực tế, bất kỳ ai, kể cả người khoẻ mạnh cũng thỉnh thoảng xuất hiện các triệu chứng như trào ngược axit hay ợ nóng trong một số trường hợp như ăn quá nhanh hoặc sau khi ăn nhiều đồ cay nóng hoặc nhiều chất béo. 

Nhưng các triệu chứng này có thể phát triển thành bệnh nếu bạn có những yếu tố nguy cơ sau:

• Thừa cân hoặc mắc bệnh béo phì
• Đang mang thai
• Mắc bệnh đái tháo đường
• Hút thuốc lá

Một số ca bệnh mắc các rối loạn ăn uống như chứng biếng ăn, chứng chán ăn tâm thần và ăn ói cũng mắc bệnh trào ngược dạ dày-thực quản. Theo Tiến sĩ Jacqueline L.Wolf, giáo sư tại trường Y khoa Havard Mỹ đã phát biểu rằng:” Những người đang có triệu chứng nôn, hay đã từng có triệu chứng này trong quá khứ sẽ có nguy cơ cao hơn xuất hiện triệu chứng ợ nóng sau này”.

Thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt

Những thay đổi hợp lý trong chế độ ăn uống, sinh hoạt có thể làm giảm nhẹ triệu chứng của các ca bệnh trào ngược dạ dày-thực quản ở mức độ nhẹ và vừa. Những thay đổi có thể dễ dàng áp dụng bao gồm:

• Tránh nằm trong vòng 3 giờ đồng hồ ngay sau khi ăn
• Ăn thành các bữa nhỏ với lượng thức ăn ít hơn và tăng số lần ăn trong ngày.
• Mặc quần áo thoải mái, rộng rãi tránh gây áp lực lên vùng bụng
• Giảm cân nếu thừa cân
• Bỏ hút thuốc lá
• Nằm cao đầu khi ngủ từ 15-20 cm so với mặt giường, có kể kê cao đầu giường hoặc sử dụng giường có chức năng điều chỉnh.

Nằm cao đầu khi ngủ có thể kiểm soát triệu chứng trào ngược. Nguồn ảnh: ghostbed.com

Ngoài ra, một số loại thực phẩm không tốt cho tình trạng trào ngược và ợ nóng. Bạn cần để ý các dấu hiệu và triệu chứng sau khi ăn các loại thực phẩm khác nhau để đề phòng. Nếu xuất hiện triệu chứng trào ngược hay ợ nóng sau khi ăn một loại thức phẩm nào đó, thì bạn nên tránh không ăn các loại thức ăn, đồ uống này nữa. Các loại thực phẩm nên tránh là:

• Thực ăn chiên rán hoặc chứa nhiều chất béo
• Đồ uống có chứa cồn
• Cà phê
• Đồ uống có gas như soda
• Sô-cô-la
• Tỏi
• Hành
• Trái cây có axit citric
• Bạc hà
• Húng bạc hà
• Sốt cà chua

Điều trị bằng thuốc

Bên cạnh những trường hợp mắc bệnh có thể điều trị thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt, thì vẫn có những ca bệnh cần sự can thiệp của thuốc để điều trị và dự phòng các triệu chứng của bệnh như trào ngược axit và ợ nóng. Các bác sĩ có thể khuyến cáo bạn sử dụng thuốc kê đơn hoặc thuốc không cần đơn mua có thể mua tại các nhà thuốc, ví dụ như:

• Thuốc kháng axit như Calcium carbonate (Tums)
• Thuốc kháng histamine H2 như famotidine (Pepcid AC) hoặc cimetidine (Tagamet HB)
• Thuốc bảo vệ niêm mạc như sucralfate (Carafate)
• Thuốc ức chế bơm proton (PPIs) như Rabeprazole (Aciphex), Dexlansoprazole (Dexilant) hay esomeprazole (Nexium). 

Một vài chú ý khi sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPIs)

Thuốc ức chế bơm proton là một loại thuốc có hiệu quả cao và rất an toàn trong điều trị triệu chứng trào ngược axit mạn tính bằng cơ chế làm giảm lượng axit dạ dày mà cơ thể tạo ra. Và không giống các loại thuốc khác, bạn chỉ cần uống loại thuốc này 1 lần/ngày để ngăn ngừa các triệu chứng.

Thuốc ức chế bơm proton là một loại thuốc có hiệu quả cao và rất an toàn trong điều trị triệu chứng trào ngược axit .Nguồn ảnh: drugs.com

Bên cạnh đó, vẫn có những mặt không tốt khi sử dụng PPIs mà bạn cần cân nhắc khi sử dụng trong một thời gian dài. Thứ nhất, thuốc có thể khiến bạn bị thiếu vitamin B12 qua một thời gian sử dụng. Thứ hai, PPIs có thể làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng của cơ thể vì axit dạ dày được coi như một hàng rào bảo vệ của cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng. Thêm nữa, PPIs làm tăng nguy cơ gẫy xương ở các vị trí hay hoạt động như hông, cột sống hoặc cổ tay. Cuối cùng, giá thành của thuốc khá đắt đỏ, nó có thể tốn hơn hai triệu đồng cho mỗi tháng sử dụng.

Phẫu thuật

Phẫu thuật là biện pháp cân nhắc cuối cùng để điều trị trào ngược axit dạ dày nếu như việc thay đổi sinh hoạt cũng như điều trị nội bằng thuốc không có tác dụng. Phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất là phẫu thuật khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản (Nissen fundoplication). Bác sĩ sẽ lấy một phần dạ dày ở đáy vị, sau đó quấn quanh và cố định nó vào phần nối giữa dạ dày và thực quản, hay còn gọi là vùng cơ thắt thực quản dưới để tăng cường cho vùng cơ này. 

Phẫu thuật khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản (Nissen fundoplication). Nguồn ảnh: premiersurgical.com

Kỹ thuật này có thể thực hiện mổ mở truyền thống hoặc mổ nội soi. Tuy nhiên, với lựa chọn mổ nội soi, bệnh nhân chỉ cần nằm theo dõi trong bệnh viện từ 1 tới 3 ngày sau phẫu thuật. Nguy cơ biến chứng sau phẫu thuật rất thấp, hiệu quả cao và lâu dài. Tuy nhiên, việc phẫu thuật có thể gây ra một vài triệu chứng gây khó chịu như: đầy bụng, chướng hơi hoặc khó nuốt.

Kết luận

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào gợi ý tới tình trạng bệnh trào ngược dạ dày-thực quản như trào ngược axit dạ dày hay ợ nóng, ợ hơi thì bạn cần liên hệ với bác sĩ để được tư vấn. 

Bước đầu, bác sĩ có thể cho bạn những lời khuyên để thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày như: ăn thành nhiều bữa nhỏ hơn trong ngày, giữ tư thế thẳng đứng sau khi ăn, bỏ một vài loại thực phẩm không tốt cho tình trạng bệnh hoặc giảm cân và bỏ hút thuốc. Những thay đổi này có thể ngăn ngừa và giảm nhẹ các triệu chứng của bạn.

Cần tư vấn bác sĩ để được chẩn đoán và có phác đồ điều trị phù hợp và chính xác với tình trạng bệnh của bạn. Nguồn ảnh:thedoctorweighin.com

Tuy nhiên, nếu việc thay đổi chế độ ăn và sinh hoạt không có tác dụng với những triệu chứng của bạn thì các bác sĩ sẽ khuyến cáo sử dụng thêm một số loại thuốc, cả kê đơn và cả thuốc không cần đơn. Trong các trường hợp bệnh nặng và hiếm gặp hơn, các bác sĩ mới tư vấn cần làm phẫu thuật, và các biến chứng hậu phẫu hiếm gặp.