Những điều cần biết về bệnh mạch máu não

Nếu tắc nghẽn, dị dạng hoặc xuất huyết ngăn các tế bào não nhận đủ oxy, có thể dẫn đến tổn thương não.

Bệnh mạch máu não có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm xơ vữa động mạch, nơi các động mạch trở nên hẹp; hoặc huyết khối động mạch, là cục máu đông trong động mạch não; hoặc huyết khối tĩnh mạch não, là cục máu đông trong tĩnh mạch não.

Các bệnh mạch máu não bao gồm đột quỵ, cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA), chứng phình động mạch và dị dạng mạch máu.

Mọi người có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ mắc các bệnh mạch máu não. Trong bài viết này, chúng tôi giải thích các triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị cho những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng này và cách ngăn ngừa chúng. 

Triệu chứng

Đau đầu dữ dội là một triệu chứng phổ biến của đột quỵ, nguồn ảnh regionalneurological.comTai biến mạch máu não có thể gây đau đầu dữ dội và đột ngột.

Các triệu chứng của bệnh mạch máu não phụ thuộc vào vị trí tắc nghẽn và tác động của nó đến mô não.

Các sự kiện khác nhau có thể có những tác động khác nhau, nhưng các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau đầu dữ dội và đột ngột
• Liệt nửa người
• Yếu nửa người
• Lú lẫn
• Khó nói, nói ngọng
• Mất thị lực ở một bên
• Mất thăng bằng
• Trở nên bất tỉnh

Cần cấp cứu ngay lập tức

Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ khuyến khích mọi người biết đến từ F.A.S.T, như một từ viết tắt giúp hỗ trợ trong việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ và hành động nhanh chóng:

• Mặt xệ xuống
• Yếu cánh tay
• Nói khó
• Cần gọi ngay 115

Chăm sóc y tế khẩn cấp là cần thiết nếu bất kỳ ai có các triệu chứng của cơn tai biến mạch máu não vì nó có thể gây những ảnh hưởng lâu dài, chẳng hạn như suy giảm nhận thức và liệt. 

Các loại

Xuất huyết dưới nhện là một loại của bệnh mạch máu não, nguồn ảnh americanheadachesociety.org

Đột quỵ, TIA và xuất huyết dưới nhện là các loại bệnh mạch máu não.

Phình mạch và xuất huyết não có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Các cục máu đông có thể hình thành trong não hoặc di chuyển từ các bộ phận khác của cơ thể đến đó, gây tắc nghẽn.

Các loại bệnh mạch máu não khác nhau bao gồm:

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Tình trạng này xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa động mạch làm tắc nghẽn mạch máu cung cấp máu cho não. Một cục máu đông, hoặc huyết khối, có thể hình thành trong một động mạch vốn đã hẹp.

Tai biến mạch máu não xảy ra khi thiếu nguồn cung cấp máu dẫn đến chết các tế bào não.

Thuyên tắc mạch: Đột quỵ do tắc mạch là loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ phổ biến nhất. Thuyên tắc xảy ra khi một cục máu đông vỡ ra từ nơi khác trong cơ thể và di chuyển đến não và gây tắc một động mạch nhỏ hơn.

Những người bị rối loạn nhịp tim, là tình trạng gây ra nhịp tim không đều, dễ bị tắc mạch hơn.

Một vết rách trong niêm mạc của động mạch cảnh, ở cổ, có thể dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Vết rách làm cho máu chảy giữa các lớp của động mạch cảnh, thu hẹp nó và giảm lượng máu cung cấp cho não.

Đột quỵ do xuất huyết: Hiện tượng này xảy ra khi mạch máu ở một phần não bị suy yếu và vỡ ra, khiến máu chảy vào não.

Máu bị rò rỉ gây áp lực lên mô não, dẫn đến phù nề, làm tổn thương mô não. Xuất huyết cũng có thể làm cho các phần lân cận của não bị mất nguồn cung cấp máu giàu oxy.

Phình động mạch não hoặc xuất huyết dưới nhện: Đây là kết quả của các vấn đề về cấu trúc trong mạch máu của não. Phình mạch là một khối phồng trong thành động mạch có thể bị vỡ và chảy máu.

Xuất huyết dưới nhện xảy ra khi một mạch máu bị vỡ và chảy máu giữa hai màng bao quanh não.

Sự rò rỉ máu này có thể phá hủy các tế bào não.

Tại đây, hãy tìm hiểu thêm về huyết khối, có thể dẫn đến tắc mạch. 

Nguyên nhân

Huyết khối là một nguyên nhân rất hay gặp gây tai biến mạch máu não, nguồn ảnh news-medical.net

 

Bệnh mạch máu não do nhiều lý do.

Nếu tổn thương xảy ra đối với một mạch máu trong não, nó sẽ không thể cung cấp đủ máu đến vùng não mà nó cung cấp. Việc thiếu máu sẽ cản trở việc cung cấp đủ oxy, và nếu không có oxy, các tế bào não sẽ bắt đầu chết.

Tổn thương não là không thể phục hồi. Cấp cứu khẩn cấp là rất quan trọng để giảm nguy cơ tổn thương não lâu dài của một người và tăng cơ hội sống sót cho họ.

Xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây ra bệnh mạch máu não. Điều này xảy ra khi mức cholesterol cao, cùng với tình trạng viêm trong động mạch não, khiến cholesterol tích tụ thành một mảng bám dày, như sáp có thể thu hẹp hoặc chặn dòng chảy của máu trong động mạch.

Mảng bám này có thể hạn chế hoặc cản trở hoàn toàn lưu lượng máu đến não, gây ra cơn đau mạch máu não, chẳng hạn như đột quỵ hoặc TIA. 

Các yếu tố nguy cơ

Bệnh tiểu đường là một trong những yếu tố nguy cơ của bệnh mạch máu não, nguồn ảnh news-medical.net

Bệnh tiểu đường là một trong những yếu tố nguy cơ của bệnh mạch máu não.

Đột quỵ là loại tai biến mạch máu não phổ biến nhất.

Nguy cơ đột quỵ tăng lên theo tuổi tác, đặc biệt nếu một bạn hoặc người thân của bạn trước đó đã từng bị cơn tai biến mạch máu não. Nguy cơ này tăng gấp đôi sau mỗi 10 năm, từ 55 đến 85 tuổi.

Tuy nhiên, tai biến mạch máu não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, ngay cả trong thời kỳ sơ sinh.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ và các loại bệnh mạch máu não khác bao gồm:

• Tăng huyết áp, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ định nghĩa là huyết áp từ 130/80 mmHg trở lên
• Hút thuốc
• Béo phì
• Chế độ ăn uống nghèo nàn và lười vận động
• Bệnh tiểu đường
• Mức cholesterol trong máu từ 240 mg/dl trở lên

Các yếu tố tương tự làm tăng nguy cơ mắc chứng phình động mạch não ở một người. Tuy nhiên, những người bị dị tật bẩm sinh hoặc đã từng bị chấn thương đầu cũng có nguy cơ bị phình động mạch não cao hơn.

Mang thai cũng làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối tĩnh mạch não, là cục máu đông ảnh hưởng đến tĩnh mạch trong não.

Các yếu tố nguy cơ khác của bệnh mạch máu não bao gồm:

• Bệnh Moyamoya, một bệnh tiến triển có thể dẫn đến tắc nghẽn động mạch não và các nhánh chính của chúng
• U máu tĩnh mạch, ảnh hưởng đến khoảng 2% dân số Hoa Kỳ và hiếm khi chảy máu hoặc gây ra các triệu chứng
• Dị dạng tĩnh mạch Galen, một chứng rối loạn động mạch phát triển ở thai nhi trong thời kỳ mang thai
• Một số loại thuốc và bệnh lý làm cho máu dễ đông hơn và làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
• Liệu pháp thay thế hormone (HRT) làm tăng nguy cơ bị tấn công ở một người đã bị xơ vữa động mạch hoặc bệnh động mạch cảnh.

Tìm hiểu thêm về đột quỵ và cách nhận biết chúng. 

Điều trị

Phẫu thuật đặt stent giúp loại bỏ cục máu đông, nguồn ảnh labblog.uofmhealth.org

Tai biến mạch máu não cần được điều trị khẩn cấp. Đánh giá và điều trị nhanh chóng là rất quan trọng vì một người phải nhận được thuốc điều trị đột quỵ trong một thời gian cụ thể kể từ khi xuất hiện các triệu chứng.

Trong trường hợp đột quỵ cấp tính, đội cấp cứu có thể sử dụng một loại thuốc gọi là chất kích hoạt plasminogen mô (tPA) để phá vỡ cục máu đông.

Một bác sĩ giải phẫu thần kinh phải đánh giá một bệnh nhân bị xuất huyết não. Họ có thể tiến hành phẫu thuật để giảm áp lực nội sọ mà chảy máu gây ra.

Phẫu thuật cắt nội mạc động mạch cảnh bao gồm tạo một vết rạch trong động mạch cảnh và loại bỏ mảng bám. Điều này cho phép máu lưu thông trở lại. Sau đó, bác sĩ phẫu thuật sẽ sửa chữa động mạch bằng chỉ khâu hoặc mảnh ghép.

Một số người yêu cầu nong động mạch cảnh và đặt stent, tức là việc bác sĩ phẫu thuật đưa một ống thông có gắn bóng vào động mạch. Sau đó, họ sẽ thổi phồng quả bóng để nó mở lại động mạch.

Sau đó, bác sĩ phẫu thuật lắp một ống lưới kim loại, mảnh, hoặc stent, vào bên trong động mạch cảnh để cải thiện lưu lượng máu trong động mạch bị tắc nghẽn trước đó. Stent giúp ngăn động mạch bị xẹp hoặc đóng lại sau thủ thuật.

Phục hồi chức năng

Vì một tai biến mạch máu não có thể gây ra tổn thương não vĩnh viễn, người bệnh có thể bị tàn tật tạm thời hoặc vĩnh viễn sau một biến cố.

Vì lý do này, bác sĩ có thể yêu cầu một loạt các liệu pháp hỗ trợ và phục hồi để có thể giữ được nhiều chức năng nhất có thể.

Chúng bao gồm:

• Vật lý trị liệu: Phương pháp này nhằm mục đích phục hồi khả năng vận động, sự linh hoạt và chức năng chân tay.
• Liệu pháp ngôn ngữ: Giúp người bệnh giao tiếp rõ ràng hơn và lấy lại giọng nói sau một cơn đột quỵ hoặc tai biến mạch máu não.
• Liệu pháp nghề nghiệp: Giúp người bệnh tiếp cận các cơ sở hỗ trợ trở lại làm việc và cuộc sống hàng ngày.
• Liệu pháp tâm lý: Khuyết tật thể chất có thể tạo ra những cảm xúc không mong muốn và đòi hỏi sự điều chỉnh chuyên sâu. Người bệnh có thể được hưởng lợi từ việc đến gặp bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học hoặc cố vấn sau một biến cố mạch máu não nếu họ cảm thấy quá tải.

Tìm hiểu tất cả về vật lý trị liệu tại đây.

Giảm nguy cơ đột quỵ

Dùng thuốc kháng tiểu cầu trong máu, bao gồm Dipyridamole, Ticlopidine và clopidogrel, có thể làm giảm nguy cơ đột quỵ trước khi nó xảy ra. Những loại thuốc này giúp ngăn ngừa đột quỵ ở những người có tiền sử hoặc có nguy cơ cao bị tai biến mạch máu não.

Trước đây, các bác sĩ khuyến cáo mọi người nên dùng một liều aspirin hàng ngày để giảm nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ. Tuy nhiên, các hướng dẫn hiện hành khuyến cáo mọi người chỉ nên dùng aspirin nếu họ có nguy cơ cao gặp biến cố tim mạch và ít nguy cơ chảy máu.

Nguyên nhân là do aspirin làm tăng nguy cơ chảy máu.

Các bác sĩ kê thuốc Statin để giảm và kiểm soát mức cholesterol cao, đồng thời giảm nguy cơ đột quỵ và đau tim do thiếu máu cục bộ. 

Chẩn đoán

Chụp CT giúp phát hiện nhồi máu não ở một vùng rộng lớn của não, nguồn ảnh ysjournal.com

Bất kỳ tai biến mạch máu não nào cũng là một trường hợp cấp cứu y tế và bất kỳ ai nhận ra các triệu chứng phải liên hệ ngay với 115 để được đánh giá và hỗ trợ. Chẩn đoán sớm là chìa khóa để giảm tổn thương não.

Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của cá nhân và khám bệnh để phát hiện những khó khăn cụ thể về thần kinh, vận động và cảm giác, bao gồm:

• Thay đổi thị giác
• Giảm hoặc thay đổi phản xạ
• Chuyển động mắt bất thường
• Yếu cơ
• Giảm cảm giác

Bác sĩ có thể chụp động mạch não, chụp động mạch đốt sống hoặc chụp động mạch cảnh để xác định bất thường mạch máu, chẳng hạn như cục máu đông hoặc dị dạng mạch máu. Phương pháp này bao gồm việc tiêm thuốc cản quang vào động mạch để biểu hiện bất kỳ cục máu đông nào và hiển thị kích thước và hình dạng của chúng trên hình ảnh CT hoặc MRI.

Chụp CAT có thể giúp bác sĩ chẩn đoán và phát hiện đột quỵ xuất huyết, vì nó có thể phân biệt giữa máu, xương và mô não. Tuy nhiên, không phải lúc nào phương pháp này cũng thể hiện tổn thương đột quỵ do thiếu máu cục bộ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu.

Chụp MRI có thể phát hiện ngay cả những cơn đột quỵ ở giai đoạn đầuiện tâm đồ (EKG hoặc ECG) có thể phát hiện rối loạn nhịp tim, là một yếu tố nguy cơ của đột quỵ do tắc mạch.

Phòng ngừa

Không hút thuốc giúp giảm nguy cơ tai biến mạch máu não, nguồn ảnh hindustantimes.comÁp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp bạn bảo vệ sức khỏe mạch máu của mình.

Các phương pháp làm giảm nguy cơ mắc bệnh mạch máu não bao gồm:

• Không hút thuốc
• Dành ít nhất 150 phút mỗi tuần để tập các bài tập thể dục từ vừa đến nặng
• Ăn uống cân bằng giúp hỗ trợ sức khỏe mạch máu, chẳng hạn như chế độ ăn kiêng DASH, mà Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia khuyến nghị
• Duy trì cân nặng cơ thể khỏe mạnh
• Quản lý cholesterol trong máu và huyết áp bằng chế độ ăn uống và thuốc nếu cần thiết
• Những người bị rối loạn nhịp tim nên tham khảo ý kiến bác sĩ và thảo luận xem họ có nên dùng thuốc chống đông để ngăn ngừa đột quỵ hay không.

Đột quỵ và các biến cố mạch máu não khác có thể gây tử vong, nhưng với sự chăm sóc y tế nhanh chóng, khả năng hồi phục toàn bộ hoặc một phần là hoàn toàn có thể. Những người bị bệnh mạch máu não nên làm theo các mẹo về lối sống lành mạnh và hướng dẫn của bác sĩ để giảm nguy cơ bị tấn công. 

Tiên lượng 

Tiên lượng phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh và mức độ nhanh chóng được điều trị của bạn.

Bệnh mạch máu não có thể gây tử vong hoặc có thể dẫn đến tàn tật lâu dài. Tuy nhiên, một số người sẽ phục hồi hoàn toàn.

Điều trị kịp thời và một lối sống làm giảm nguy cơ đột quỵ là những cách tốt nhất để cải thiện tiên lượng cho một người mắc bệnh mạch máu não. 

Hỏi:

Các bệnh tim mạch và mạch máu não có mối liên hệ với nhau không? 

Trả lời:

Bệnh tim mạch là bệnh của các mạch máu trong tim, và bệnh mạch máu não là bệnh của các mạch máu trong não. Các yếu tố nguy cơ giống nhau gây ra chúng.

Ngoài ra, bệnh tim mạch có thể dẫn đến một người trước một cục máu đông trong các mạch máu của tim, di chuyển và gây ra đột quỵ do tắc mạch trong não.

Heidi Moawad, MD  

Xem thêm:

• Tai biến mạch máu não: Triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa
• Các dấu hiệu và triệu chứng của tai biến mạch máu não thoáng qua