Những điều cần biết về đau đầu tư thế

Rò dịch não tủy (Leaks of cerebrospinal fluid - CSF) thường là nguyên nhân gây ra đau đầu tư thế, nhưng một số bệnh lý khác có thể gây ra chúng. Chúng bao gồm các tình trạng ảnh hưởng đến các mô liên kết, xương và hệ thần kinh.

Bài viết này đề cập đến các triệu chứng và nguyên nhân của đau đầu tư thế, cũng như các lựa chọn điều trị. 

Triệu chứng 

Hầu hết các cơn đau đầu do tư thế đều gây ra cơn đau tồi tệ hơn khi đứng thẳng và hết sau khi nằm trong khoảng 20-30 phút . 

Một số người bị đau đầu do tư thế có thể thức dậy vào buổi sáng với cơn đau đầu nhẹ và trở nên tồi tệ hơn trong ngày. 

Cũng không có gì lạ khi tính chất, vị trí của các cơn đau đầu biến mất hoặc giảm dần theo thời gian. 

Đau đầu do tư thế có xu hướng gây đau ở phía sau, mặc dù chúng cũng có thể ảnh hưởng đến phía trước của đầu, chỉ một bên hoặc toàn bộ đầu. 

Cơn đau liên quan đến đau đầu tư thế là:

• Dữ dội
• Giống như đè ép
• Đau nhói
• Đập mạnh
• Đâm
• Nhức nhối 

Một số hành động và hoạt động có thể làm cho các triệu chứng đau đầu tồi tệ hơn. Bao gồm các:

• Ho hoặc hắt hơi
• Bài tập nặng
• Hoạt động tình dục
• Cúi xuống
• Nâng đồ vật
• Cúi gập người
• Căng thẳng khi đi tiểu 

Nguyên nhân 

Phần dưới đây trình bày một số nguyên nhân cụ thể của đau đầu do tư thế 

Rò dịch não tủy

Nguyên nhân của đau đầu tư thế thường là áp lực dịch tủy sống bên trong đầu thấp, xảy ra trong một tình trạng được gọi là hạ huyết áp nội sọ. Hạ huyết áp nội sọ thường liên quan đến giảm hoặc mất cân bằng dịch não tủy. 

Dịch não tủy đệm đỡ cho não và tủy sống trong các màng đặc biệt gọi là màng não. Các màng não này ngăn không cho não và tủy sống tiếp xúc với các cấu trúc xương ống trong quá trình vận động. 

Khi làm tổn thương màng não, nó cho phép CSF rò rỉ ra ngoài, làm giảm thể tích và áp suất dịch não tủy. 

Sự thay đổi áp suất có thể làm thay đổi vị trí của não. Điều này có nghĩa là não có nhiều khả năng tiếp xúc với các cấu trúc nhạy cảm với cơn đau ở đầu hoặc cột sống. 

Hầu hết các cơn đau đầu do tư thế khởi phát khi một người đang ngồi hoặc đứng thẳng. Bởi vì là có rất nhiều dịch não tủy lưu thông trong tủy sống, lượng dịch sẽ giảm hơn khi đứng thẳng hoặc ngồi nếu người đó mức dịch não tủy thấp. Điều này làm tăng nguy cơ đau đầu do tư thế.

Thông thường, bác sĩ sẽ loại trừ rò dịch não tủy trước khi xem xét các nguyên nhân tiềm ẩn khác. 

Chứng đau đầu cervicogenic

Đau đầu tư thế đôi khi có thể do các vấn đề về cấu trúc hoặc tình trạng tác động đến các bộ phận của cổ, chứ không phải ở đầu. 

Ví dụ, cơn đau đầu có thể phát triển do các vấn đề với:

• Đĩa đệm
• Mô liên kết
• Dây thần kinh và mạch máu
• Các khớp cột sống
• Cơ xương 

Hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng 

Đây là một tình trạng liên quan đến rối loạn chức năng của hệ thống thần kinh tự động, điều chỉnh các quá trình quan trọng như chức năng tim và cân bằng nội mô. 

Hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng (Postural orthostatic tachycardia syndrome - POTS) gây ra nhịp tim nhanh và thay đổi huyết áp khi người bệnh đang đứng. Nó có thể phát triển sau khi bị rò dịch não tủy hoặc tình trạng suy nhược khác cần phải nằm một chỗ trong thời gian dài, chẳng hạn như do nhập viện.

Chẩn đoán

U màng não tủy gây rò rỉ dịch não tủy vùng thắt lưng.Nguồn ảnh: xray.vn   

Thông thường, bác sĩ sẽ loại trừ rò rỉ dịch não tủy trước khi xét nghiệm các bệnh lý khác. 

Trong khi đó, chụp cắt lớp vi tính tủy sống sử dụng tia X đặc biệt và thuốc cản quang để tạo ra hình ảnh chi tiết có thể cho biết vị trí tổn thương, bất thường hoặc lỗ rò. 

Để loại trừ POTS, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh làm nghiệm pháp Trendelenburg. Người bệnh nằm thẳng, nằm ngang và đầu hạ thấp. Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ sẽ theo dõi nhịp tim và huyết áp của người bệnh. 

Điều trị 

Lựa chọn điều trị tốt nhất cho đau đầu tư thế phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. 

Các phương pháp điều trị rò dịch não tủy khác nhau tùy theo mức độ nghiêm trọng và vị trí lỗ rò. 

Các trường hợp rò dịch não tủy ở mức độ nhẹ đến trung bình có thể đáp ứng với một loạt các biện pháp điều trị lối sống, bao gồm:

• Nghỉ ngơi trên giường hoặc nằm ngang
• Uống nhiều nước
• Liệu pháp truyền dịch qua đường tĩnh mạch 
• Tránh các hoạt động gắng sức, chẳng hạn như nâng vật nặng
• Hạn chế các hoạt động kéo căng mức độ ít, nếu có thể, chẳng hạn như ho hoặc hắt hơi
• Uống caffein hoặc dùng liệu pháp tiêm tĩnh mạch caffein
• Thử các sản phẩm gừng (để giảm buồn nôn)
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng
• Thực hành các kỹ thuật tịnh tâm, chẳng hạn như thiền hoặc yoga
• Thử châm cứu
• Sử dụng đai nịt bụng để nén

Tuy nhiên, một số triệu chứng rò dịch não tủy ở mức độ nhẹ đến trung bình có thể thuyên giảm mà không cần điều trị. 

Thuốc

Một số loại thuốc cũng có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của rò dịch não tủy.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vẫn chưa chứng minh được hiệu quả của chúng. Trên thực tế, một số loại thuốc này có thể mang lại những tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm cả tàn tật. 

Một số loại thuốc điều trị các triệu chứng rò dịch não tủy bao gồm:

• Theophylline
• Thuốc chống buồn nôn như ondansetron
• Thuốc giảm đau non opiate
• Miếng vá ngoài màng cứng 

Những người bị rò dịch não tủy cũng có thể phải dùng một miếng vá ngoài màng cứng (epidural blood patch - EBP). Đây là một thủ thuật trong đó bác sĩ tiêm 10–100 ml máu của chính người bệnh vào khoang ngoài màng cứng trong ống sống của họ. 

Bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật EBP tại vị trí lỗ rò, hoặc ở phần giữa hoặc phần dưới của cột sống nếu không biết chính xác vị trí rò rỉ.

Các chuyên gia y tế không biết chính xác lý do tại sao thủ thuật này giúp kiểm soát rò dịch não tủy. Tuy nhiên, ít nhất, nó có thể giúp làm giảm các triệu chứng và xác định chẩn đoán. 

Mọi người nên cố gắng tránh các hoạt động gắng sức hoặc cúi gập người trong 4–6 tuần sau khi tiến hành thủ thuật EBP 

Kỹ thuật EBP thường giúp giảm các triệu chứng tạm thời, nhưng tác dụng của nó có thể mất đi, do đó cần phải thực hiện thủ thuật nhiều lần.  

Kỹ thuật vá máu ngoài màng cứng EBP. Nguồn ảnh: centerforhealthreporting.org Phẫu thuật

Trong trường hợp nghiêm trọng hoặc mạn tính, hoặc khi biết chính xác vị trí lỗ rò, các bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật. Loại và mức độ của phẫu thuật phụ thuộc vào các yếu tố cá nhân.

Một số loại phẫu thuật khác nhau có thể cần thiết để loại bỏ hoặc sửa chữa các bất thường về cấu trúc hoặc sự phát triển bất thường, chẳng hạn như khối u, dị dạng hoặc u nang . 

Kiểm soát các triệu chứng 

Không có cách chữa trị cho POTS. Tuy nhiên, việc tăng thể tích máu và giúp điều chỉnh các điều kiện tuần hoàn có thể giúp ích. 

Một số loại thuốc và thay đổi lối sống có thể hỗ trợ điều này bao gồm:

• Tăng lượng chất lỏng
• Tập thể dục thường xuyên với tốc độ dần dần
• Tăng lượng muối ăn
• Dùng fludrocortisone, nếu ăn kiêng nhiều muối
• Dùng midodrine liều thấp
• Dùng thuốc chẹn beta

Các yếu tố nguy cơ 

Rất khó để giảm nguy cơ đau đầu do tư thế, ngoài việc thực hành an toàn tốt, tuân thủ các thói quen lành mạnh và giải quyết các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn. 

Có một số yếu tố khác nhau có thể làm tăng nguy cơ rò dịch não tủy, đây là nguyên nhân phổ biến của đau đầu tư thế. Bao gồm các:

• Hắt hơi hoặc ho quá nhiều hoặc thường xuyên
• Căng thẳng quá mức trong khi tập thể dục hoặc hoạt động
• Đi tàu lượn và các hoạt động thay đổi vị trí, rung lắc khác
• Thủ thuật y tế, chẳng hạn như chọc dò thắt lưng
• Lỗ rò, hoặc túi mô bất thường
• Một số tình trạng về gen hoặc di truyền, chẳng hạn như dị tật Chiari và bệnh thận đa nang
• Khối u hoặc u nang ở đầu, cổ hoặc cột sống 

Khi nào đến gặp bác sĩ

Đối với các tình trạng gây đau đầu tư thế, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời thường làm giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. 

Đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt hoặc đi cấp cứu nếu có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào về rò dịch não tủy hoặc POTS kèm theo đau đầu tư thế. 

Một số dấu hiệu cảnh báo về rò dịch não tủy bao gồm:

• Buồn nôn và ói mửa
• Đau cổ hoặc cứng gáy
• Nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh
• Rối loạn thăng bằng
• Ù tai, nghe bị nghẹt hoặc mất thính giác
• Đau giữa hai bả vai
• Phù não
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu
• Đau mặt hoặc tê
• Đau hoặc tê ở cánh tay hoặc cẳng tay
• Nhìn đôi hoặc nhìn mờ
• Đau ngực hoặc lưng
• Mệt mỏi
• Thay đổi về hương vị của mọi thứ
• Tiết dịch núm vú
• Nhịp tim đập nhanh hoặc thay đổi huyết áp nhanh chóng khi thay đổi tư thế
• Ngất xỉu khi đứng lên 

Tổng kết

Đau đầu tư thế thường xảy ra khi một người đứng hoặc ngồi thẳng và cải thiện khi nằm xuống. Chỉ một số tình trạng có thể gây ra chúng, đáng chú ý nhất là rò CSF và POTS. 

Một số trường hợp, rò dịch não tủy tự khỏi mà không cần điều trị, trong khi một số khác yêu cầu thay đổi lối sống, dùng thuốc, thủ thuật EBP hoặc phẫu thuật. 

Điều trị cho hầu hết các trường hợp rò  dịch não tủy có xu hướng thành công, nhưng một số người có thể tiếp tục có các triệu chứng và để lại di chứng sau một vài lần điều trị. 

Không có cách chữa trị POTS, nhưng mọi người có thể kiểm soát nó bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc để kiểm soát huyết áp và thể tích tuần hoàn. 

Để giảm nguy cơ biến chứng, hãy nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ cơn đau đầu không rõ nguyên nhân, mạn tính hoặc nghiêm trọng, đặc biệt là những cơn đau đầu thay đổi theo vị trí.

Xem thêm :

• Dị ứng có phải là một nguyên nhân gây đau đầu không?
• Đau nhói đầu: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa
• Những nguyên nhân nào có thể gây ra đau đầu và chảy máu cam?
• 5 loại tinh dầu có hiệu quả với chứng đau đầu
• Đau đầu từng cơn dữ dội và những điều cần biết