Tiến sĩ thần kinh học Camilo R. Gomez đã tuyên bố trong một bài xã luận đăng trên Tạp chí Đột quỵ & Bệnh mạch máu não năm 1993 rằng “Thời gian là mấu chốt!”
Ông viết: “Không còn nghi ngờ gì nữa, liệu pháp càng bị trì hoãn lâu thì cơ hội thành công càng ít”.
Tuy nhiên, trong khi chờ đợi, với sự trợ giúp của các công cụ mới hiện nay, các nhà nghiên cứu đã có thể xem xét kỹ hơn những gì xảy ra bên trong não sau một cơn đột quỵ, đặc biệt là các mô hình lưu thông máu.
Đột quỵ xảy ra khi sự cung cấp máu cho một phần não bị ngừng lại và các tế bào bắt đầu chết do thiếu oxy cùng chất dinh dưỡng.
Có hai loại đột quỵ chính: nhồi máu và xuất huyết. Đột quỵ nhồi máu, do cục máu đông hoặc co thắt mạch máu là phổ biến nhất hiện nay. Đột quỵ xuất huyết xảy ra khi mạch máu vỡ.
Sự thiết lập tuần hoàn phụ
Bây giờ, trong một bài báo mới được xuất bản trên cùng tạp chí Đột quỵ & Bệnh mạch máu não, Tiến sĩ Gomez - một chuyên gia về đột quỵ từ Trung tâm Y tế Đại học Loyola ở Maywood, IL - lập luận rằng: thời gian không phải là yếu tố duy nhất quyết định cách điều trị đột quỵ do nhồi máu.
Hiệu quả của thời gian có thể khác nhau trong các trường hợp khác nhau, tùy thuộc vào điều được gọi là “sự thiết lập tuần hoàn phụ” của người đó.
Khi một cơn đột quỵ do nhồi máu xảy ra, các tế bào trong “trung tâm của mô não” bắt đầu chết. Tuy nhiên, các tế bào bao quanh trung tâm - được gọi là penumbra - vẫn có thể nhận oxy cùng chất dinh dưỡng và sống được nếu có tuần hoàn bàng hệ tốt. Tuần hoàn bàng hệ càng tốt thì tế bào càng sống lâu.
Trong bài báo của mình, Tiến sĩ Gomez đã giải thích cách sử dụng mô hình tính toán giúp xác định bốn loại đột quỵ do nhồi máu khác nhau theo mô hình tuần hoàn máu phụ.
Ông lưu ý rằng mô hình hóa các loại đột quỵ cho phép "dự báo kết quả quá trình nhồi máu theo thời gian."
Thời gian không phải là yếu tố duy nhất
Ví dụ, một mô hình tối ưu “có liên quan đến dự đoán kết quả đột quỵ” với tỷ lệ tổn thương chậm hơn ở vùng bị ảnh hưởng và cơ hội trị liệu dài hơn.
Tiến sĩ Gomez lập luận: “Không còn hợp lý khi tin rằng tác động của thời gian lên quá trình nhồi máu là một điều tuyệt đối.
Ông lưu ý rằng ngày càng có nhiều bằng chứng về "sự hồi phục đáng kể số lượng mô bị tổn thương trong một thời gian nhất định sau khi đột quỵ. Ông cũng giải thích rằng điều này "một phần lớn là do tác dụng có lợi của tuần hoàn bàng hệ mạnh mẽ".
“Rõ ràng là ảnh hưởng của thời gian đến quá trình nhồi máu não chỉ là tương đối.”
Tiến sĩ Camilo R. Gomez
Ông kết luận rằng vì hiện nay chúng ta có thể “dễ dàng xác định” các kiểu tuần hoàn bàng hệ riêng biệt cho những người khác nhau, nên dự đoán được hậu quả của đột quỵ ảnh hưởng như thế nào lên chức năng não.
Điều này cải thiện cơ hội phân tích quá trình đột quỵ và lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất.
Quy tắc FAST cứu mạng
Đề xuất của bác sĩ Gomez ảnh hưởng đến các quyết định được đưa ra trong phòng cấp cứu. Tuy vậy, điều quan trọng vẫn là gọi 115 và gọi trợ giúp ngay lập tức nếu bạn nghĩ rằng ai đó đang bị đột quỵ.
Quy tắc FAST có thể cứu một mạng người. FAST viết tắt của bốn dấu hiệu nhận biết đột quỵ giúp nhận định xem ai đó có đang bị đột quỵ hay không. Nó là viết tắt của Face, Arms, Speech, Time, như sau:
- Khuôn mặt: Khi yêu cầu người đó cười, hãy quan sát xem một bên mặt của họ có bị lệch không?
- Cánh tay: Khi yêu cầu họ giơ cả hai cánh tay lên, một bên cánh tay khó cử động và có xu hướng rơi xuống dưới
- Lời nói: Họ có nói ngọng khi yêu cầu họ "lặp lại một cụm từ đơn giản không?"
- Thời gian: Nếu câu trả lời cho bất kỳ câu trả lời nào trong bốn câu hỏi này là “có”, hãy gọi ngay cho 115.
Ở Hoa Kỳ, có 140.000 người tử vong do đột quỵ hàng năm, chiếm khoảng 1/20 các trường hợp tử vong chung.
Cứ 4 người trong số 795.000 người ở Mỹ thì có 1 người bị đột quỵ không phải lần đầu tiên; và 87% trong tổng số các ca đột quỵ là do nhồi máu.
Tổng chi phí chi trả cho đột quỵ ở Mỹ là 34 tỷ đô la mỗi năm. Điều này bao gồm chăm sóc sức khỏe, thuốc men và giảm năng suất lao động.
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
