Trạng thái trương lực cơ này được duy trì nhờ có cơ chế điều hoà trương lực cơ từ phía hệ thần kinh trung ương. Trương lực cơ được điều chỉnh bởi các tín hiệu truyền từ não đến dây thần kinh và báo cho cơ co lại.
Trương lực cơ là một phần quan trọng cho khả năng giữ thẳng người, di chuyển và thực hiện những vận động tinh bằng tay.
Cách xác định trương lực cơ
Đánh giá trương lực cơ nền là một phần quan trọng khi khám, từ đó sẽ đánh giá chức năng của hệ thần kinh trung ương.
Bác sĩ chuyên khoa thần kinh, nội khoa, phục hồi chức năng sẽ tiến hành thăm khám người bệnh để đánh giá được sức chi trên và chi dưới của người bệnh từ đó đưa ra liệu trình điều trị thích hợp nhất đối với người bệnh.
Bác sĩ sẽ quan sát và đánh giá các vấn đề như sau:
Ðánh giá độ chắc của cơ: Bằng cách sờ nắn các bắp cơ ở trong tư thế duỗi hoàn toàn, đối xứng hai bên xem cơ căng chắc hoặc nhẽo. Bình thường có độ chắc nhất định đều hai bên.
Ðánh giá độ ve vẩy: Người bệnh nằm ngửa 2 chân duỗi thẳng, chống hai cẳng tay vuông góc với mặt giường. Người thầy thuốc nắm lấy hai cổ tay lắc đều rồi sau đó nắm lấy hai cổ chân lắc đều, xem ve vẩy đều nhau hay không, có ve vẩy không. Bình thường ve vẩy đều.
Ðánh giá độ co duỗi: Bằng nghiệm pháp vòng tay qua cổ, đưa các ngón tay lên xương bả vai cùng bên. Bình thường ngón tay chạm đế xương bả vai. Ðộ co duỗi chi trên giảm khi không chạm đến, nếu độ co duỗi tăng là chạm quá.
Còn ở chi dưới bằng nghiệm pháp gót chân chạm mông bằng cách nằm sấp gấp hai cẳng chân vào thường gót chân cách mông 5cm. Nếu độ co duỗi giảm gót chân cách mông từ 7 - 10cm trở lên, còn tăng là gót chân chạm đến mông. Cần loại trừ đau cơ xương khớp hay lỏng lẻo khớp làm thay đổi độ co duỗi.
Kết quả xác định trương lực cơ:
Giảm trương lực: độ chắc giảm, độ ve vẩy tăng, độ co duỗi tăng.
Tăng trương lực: độ chắc tăng, độ ve vẩy giảm, độ co duỗi giảm.
Các bệnh lý liên quan thường gặp
Tăng trương lực cơ
Tăng trương lực cơ là hiện tượng tăng hoạt cơ xảy ra khi các vùng của não hoặc tủy sống kiểm soát các tín hiệu này bị tổn thương. Ở trẻ bại não co cứng, các cơ trong trạng thái đồng co cơ, nghĩa là tất cả các cơ ở chi và thân mình đều co cứng.
Sự đồng co cơ không được kiểm soát dẫn đến ngăn cản cử động xảy ra và không cho phép điều chỉnh tư thế.
Sự đồng co cơ thường xảy ra ở phần gần hơn phần xa.
Có ba loại tăng trương lực cơ ở trẻ:
- Co cứng
- Loạn trương lực cơ
- Cứng khớp
Nguyên nhân
Nguyên nhân tăng trương lực cơ:
- Do chấn thương mạnh vùng đầu
- Khối u não
- Độc tố ảnh hưởng đến não
- Các bất thường về phát triển thần kinh như bại não.
Tình trạng tỉnh-thức, vận động, cảm xúc, bệnh lý, các xáo trộn về chuyển hoá (hạ canxi máu, hạ magne máu) đều có ảnh hưởng đến trương lực cơ.
Điều trị
Nguyên tắc cơ bản của điều trị chứng tăng trương lực cơ là tránh các kích thích bất lợi và tập luyện thường xuyên.
- Sử dụng thuốc
Baclofen, diazepam và dantrolene vẫn là ba tác nhân dược lý được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị tăng trương lực cơ.
Baclofen nói chung là thuốc được lựa chọn cho các loại co cứng tủy sống, trong khi natri dantrolene là tác nhân duy nhất tác động trực tiếp lên mô cơ. Phenytoin với chlorpromazine có thể có khả năng hữu ích nếu thuốc an thần không giới hạn việc sử dụng chúng.
Sử dụng thuốc chống co thắt bắt buộc phải theo chỉ định của bác sĩ, trường hợp tự ý sử dụng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
- Phục hồi chức năng
Phục hồi chức năng đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát chứng tăng trương lực cơ, thông qua việc tập luyện thường xuyên, nhằm mục đích giảm kích thích tế bào thần kinh vận động.
Mục đích vật lý trị liệu / phục hồi chức năng là tạo cảm giác về vị trí và tạo điều kiện cho các kiểu vận động bình thường.
Loạn trương lực cơ
Loạn trương lực cơ là một rối loạn vận động đặc trưng bởi sự co thắt cơ không tự chủ, gây ra các chuyển động lặp đi lặp lại hoặc những tư thế bất thường như vặn xoắn.
Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến một cơ, một nhóm cơ hoặc toàn bộ cơ thể. Các cơn co thắt cơ có thể từ nhẹ đến nặng. Chúng có thể gây đau đớn và run, làm cản trở thực hiện các công việc hằng ngày.
Ngoài cử động bất thường, trầm cảm và lo lắng cũng là triệu chứng phổ biến của tình trạng này.
Nguyên nhân
Hầu hết các trường hợp không có nguyên nhân rõ ràng. Chúng dường như liên quan đến các vấn đề trong hạch nền (vùng não bộ chịu trách nhiệm khởi đầu cho việc co cơ) của não. Vấn đề này liên quan đến cách dẫn truyền của các tế bào thần kinh. Loạn trương lực cơ là do sự phá hủy các tế bào ở hạch nền.
Nguyên nhân gây ra sự phá hủy này là do:
- Bệnh Parkinson.
- Huntington.
- Bệnh Wilson.
- Chấn thương sọ não.
- Chấn thương khi sinh.
- Đột quỵ.
- U não hoặc rối loạn phát triển ở một số người bị ung thư (hội chứng cận ung thư).
- Thiếu oxy hoặc ngộ độc khí CO.
- Nhiễm trùng, như lao hoặc viêm não.
- Phản ứng với một số loại thuốc hoặc ngộ độc kim loại nặng.
Loạn trương lực cơ cũng có thể là vô căn hoặc do di truyền đột biến từ cha mẹ.
Điều trị
Hiện nay, loạn trương lực cơ vẫn chưa có phương pháp điều trị dứt điểm mà chỉ có thể hạn chế tiến triển của bệnh đồng thời làm giảm bớt các triệu chứng của bệnh.
Các phương pháp điều trị loạn trương lực cơ được áp dụng bao gồm:
- Thuốc: Tùy thuộc vào tình trạng bệnh của từng người mà bác sĩ có thể kê một số loại thuốc như: levodopa, baclofen, thuốc đồng vận dopamin, trihexyphenidyl và clonazepam.
- Thực hiện tiêm botulinum toxin tại vị trí bị loạn trương lực cơ.
- Can thiệp phẫu thuật: Được chỉ định đối với các trường hợp bệnh nặng.
Bên cạnh đó, vật lý trị liệu chức năng cũng có thể được áp dụng để bổ trợ cho quá trình điều trị bệnh.
Loạn trương lực cơ tuy không ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh nhưng lại gây ra những bất tiện, cảm giác khó chịu trong cuộc sống thường ngày. Do đó, việc phát hiện sớm và có các biện pháp can thiệp kịp thời giúp người bệnh giảm bớt được phần nào các ảnh hưởng của loạn trương lực cơ tới sức khỏe.
