Các bác sĩ gọi xét nghiệm ESR là xét nghiệm không đặc hiệu, vì nó chỉ xác định có hay không tình trạng viêm trong cơ thể. Bác sĩ thường phối hợp các xét nghiệm khác, các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh lý cùng với kết quả xét nghiệm ESR để chẩn đoán.
Viêm thường xảy ra trong cơ thể do các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn, chẳng hạn như nhiễm trùng, ung thư hoặc bệnh tự miễn.
Các bác sĩ cũng sử dụng xét nghiệm ESR để theo dõi tình trạng bệnh đang tiến triển hoặc đáp ứng với điều trị như thế nào. Chẳng hạn như những bệnh dưới đây:
- Viêm khớp dạng thấp, một tình trạng tự miễn dịch gây viêm ở khớp
- Viêm động mạch thái dương, một tình trạng viêm mạch máu
- Đau đa cơ dạng thấp, một biến chứng của viêm động mạch thái dương
- Viêm hệ thống mạch máu, viêm màng mạch máu.
Trong bài viết này, chúng ta xét xem quy trình và giá trị của xét nghiệm ESR. Chúng tôi cũng giải thích những rủi ro có thể có trong quy trình xét nghiệm.
Quy trình xét nghiệm
Xét nghiệm ESR đo tốc độ mà các tế bào hồng cầu trong một mẫu máu lắng xuống dưới đáy. Quá trình này được gọi là quá trình lắng.
Bác sĩ sẽ lấy một lượng nhỏ máu từ tĩnh mạch của người bệnh và gửi đến phòng xét nghiệm. Tại đó, các kỹ thuật viên phòng xét nghiệm sẽ đưa máu vào một ống nghiệm thẳng đứng, trong đó các tế bào hồng cầu sẽ từ từ lắng xuống dưới đáy. Khi này sẽ để lại một chất dịch màu vàng, trong suốt ở trên cùng, đó là huyết tương.
Kết quả của xét nghiệm sẽ phụ thuộc vào lượng huyết tương ở đầu ống sau 1 giờ. Phép đo sẽ tính bằng milimét trên giờ (mm/hr).
Ở những người có tình trạng viêm nhiễm, các tế bào hồng cầu lắng đọng với tốc độ nhanh hơn. Khi kích hoạt quá trình viêm trong cơ thể, dẫn đến tăng số lượng protein trong máu. Sự gia tăng này làm cho các tế bào hồng cầu kết tụ lại với nhau và lắng xuống nhanh hơn.
Những người có tế bào hồng cầu lắng xuống nhanh hơn sẽ có giá trị ESR tăng cao, gợi ý cho bác sĩ biết rằng có thể bạn đang mắc một tình trạng bệnh lý.
Kết quả
Kết quả của xét nghiệm ESR là lượng huyết tương còn lại ở đầu ống nghiệm sau 1 giờ.
Xét nghiệm không đặc hiệu cho một tình trạng bệnh cụ thể, có nghĩa là các bác sĩ phải sử dụng kết quả cùng với các thông tin lâm sàng khác để chẩn đoán chính xác và xác định xem cá nhân đó có mắc bệnh hay không.
Kết quả ESR bình thường là 1-13 mm/hr đối với nam và 1-20 mm/hr đối với nữ. Các giá trị này cũng có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi của người đó. Những người có kết quả ESR nằm ngoài phạm vi tiêu chuẩn có thể đang có một tình trạng bệnh lý.
Chỉ số ESR thấp
Người có chỉ số ESR thấp có thể mắc:
- Thiếu máu hồng cầu hình liềm, một tình trạng ảnh hưởng đến hình dạng của tế bào hồng cầu
- Bệnh bạch cầu, ung thư tế bào máu
- Đa hồng cầu
- Suy tim sung huyết
- Fibrinogen protein trong máu thấp
- Tăng độ quánh của máu, tăng độ đặc của máu
- Số lượng bạch cầu quá cao
ESR tăng nhẹ
ESR tăng vừa phải không phải lúc nào cũng cho thấy tình trạng bệnh lý.
Tuy nhiên, có thể những người có chỉ số ESR tăng nhẹ có thể mắc một trong các tình trạng sau:
- Viêm khớp dạng thấp
- Thiếu máu, giảm số lượng tế bào hồng cầu
- Bệnh tuyến giáp
- Bệnh thận
- Bất thường tế bào hồng cầu, chẳng hạn như hồng cầu khổng lồ
- Một số dạng ung thư, như u lympho
- Lao phổi, một tình trạng nhiễm trùng phổi
- Viêm xương
- Viêm cơ tim
- Nhiễm trùng toàn thân
ESR tăng cao
Chỉ số ESR rất cao khi tăng trên 100 mm/hr, có thể là dấu hiệu của một trong các tình trạng:
- Đa u tủy, ung thư của tế bào plasma
- Bệnh Waldenstrom, một bệnh ung thư tế bào bạch cầu
- Viêm động mạch thái dương hoặc viêm đa cơ do thấp
- Viêm mạch quá mẫn, một phản ứng với chất gây dị ứng dẫn đến viêm mạch máu
Các bác sĩ thường sẽ so sánh kết quả xét nghiệm ESR với các kết quả xét nghiệm khác để xác định chẩn đoán nghi ngờ. Bác sĩ cũng sẽ kết hợp các dấu hiệu và triệu chứng mà bạn đang gặp phải cũng như tiền sử bệnh lý của bạn và gia đình.
Rủi ro
Xét nghiệm ESR rất đơn giản và nhanh chóng, chỉ mất vài phút để hoàn thành. Quy trình này rất an toàn và ít rủi ro.
Những người làm xét nghiệm có thể cảm thấy hơi châm chích khi kim chích vào cánh tay. Một số người có thể bị chảy máu nhẹ khi kim đâm vào da và những trường hợp khác có thể ngất xỉu hoặc chóng mặt tạm thời.
Sau khi xét nghiệm, mọi người có thể bị bầm tím nhỏ tại chỗ kim đâm kéo dài trong vài ngày hoặc cảm thấy đau nhẹ ở cánh tay. Ở những người nhạy cảm hơn, vết bầm này có thể chuyển thành tụ máu.
Tiên lượng
Những người có chỉ số ESR bất thường không phải lúc nào cũng mắc bệnh cần điều trị. ESR tăng nhẹ cũng có thể xảy ra khi mang thai, kinh nguyệt hoặc tuổi cao.
Các trường hợp đang sử dụng một số loại thuốc cũng có thể cho kết quả xét nghiệm bất thường, chẳng hạn như thuốc tránh thai, cortisone, aspirin và vitamin A.
Trong trường hợp nguyên nhân bất thường không liên quan đến thuốc hoặc tình trạng bệnh lý tiềm ẩn, bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm ESR lần hai và một số xét nghiệm khác để giúp chẩn đoán.
Nếu bác sĩ kết luận rằng bạn đang mắc một tình trạng bệnh lý, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc điều trị cho tình trạng đó. Điều trị có thể bao gồm:
- Thuốc kháng sinh, trong trường hợp nhiễm trùng
- Thuốc chống viêm (không steroid NSAIDs), chẳng hạn như naproxen, diclofenac và celecoxib
- Thuốc corticosteroid, chẳng hạn như methylprednisolone và dexamethasone
NSAIDs và corticosteroid là thuốc điều trị viêm.
Kết luận
Kết quả xét nghiệm ESR ngoài phạm vi bình thường không phải lúc nào cũng đáng lo ngại. Có một số nguyên nhân không phải bệnh lý cũng có thể dẫn đến kết quả bất thường.
Mặc dù các bác sĩ không thể chẩn đoán một tình trạng bệnh lý đặc hiệu bằng xét nghiệm ESR, nhưng kết quả này có thể xác định xem cơ thể có bị viêm hay không.
Nếu xét nghiệm cho thấy bất thường, các bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm thêm và hỏi thêm thông tin lâm sàng để đưa ra chẩn đoán chính xác
