Các bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm này như một phần của xét nghiệm công thức máu (complete blood count -CBC), xác định số lượng tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu trong máu.
Bài viết này đề cập đến chỉ số độ phân bố hồng cầu và ý nghĩa của kết quả chỉ số này.
Chỉ số độ phân bố hồng cầu RDW là gì?
Chỉ số này chỉ ra sự khác biệt về kích thước và hình dạng giữa các tế bào hồng cầu nhỏ nhất và lớn nhất trong một mẫu máu.
Các tế bào hồng cầu vận chuyển oxy từ phổi. Một loại protein bên trong tế bào, được gọi là hemoglobin, liên kết với oxy và vận chuyển oxy đến khắp các mô trong cơ thể.
Các bất thường về hemoglobin cũng như kích thước, hình dạng và chất lượng của các tế bào hồng cầu có thể ảnh hưởng đến lưu lượng oxy được vận chuyển. Các bất thường này có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe.
Trong khi sự khác biệt giữa các tế bào hồng cầu là phổ biến, nhưng chúng thường có hình đĩa, với đường kính từ 6,2 đến 8,2 micromet.
Độ phân bố hồng cầu có giá trị cao hơn nếu nhiều hồng cầu lớn hơn hoặc nhỏ hơn mức trung bình. Điều này có thể liên quan đến bệnh lý tiềm ẩn nào đó.
Ý nghĩa của xét nghiệm
Xét nghiệm này giúp phát hiện tình trạng thiếu máu và nếu có thì đó là loại thiếu máu nào. Thông thường, chỉ số độ phân bố hồng cầu là một phần của công thức máu– là xét nghiệm đánh giá tất cả các thành phần của máu, bao gồm tế bào bạch cầu, tiểu cầu và hemoglobin.
Công thức máu có thể gợi ý nguyên nhân gây ra thiếu máu, đồng thời cũng có thể giúp chẩn đoán các tình trạng khác, bao gồm:
- Bệnh đái tháo đường
- Bệnh tim
- Bệnh gan
- Ung thư
- Thalassemia – bệnh rối loạn tan máu di truyền gây giảm nồng độ hemoglobin
Bạn có thể được chỉ định thực hiện công thức màu nếu xuất hiện
- Chóng mặt, suy nhược, da xanh xao hoặc các triệu chứng khác của thiếu máu
- Chế độ ăn ít sắt, vitamin b12 hoặc các chất dinh dưỡng khác
- Tiền sử gia đình mắc rối loạn về máu, bao gồm bệnh thalassemia hoặc thiếu máu hồng cầu hình liềm
- Bệnh mạn tính, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường, HIV hoặc bệnh crohn
- Mất máu nhiều sau chấn thương hoặc phẫu thuật
Nếu kết quả của công thức máu cho thấy lượng tế bào hồng cầu hoặc hemoglobin thấp, điều này nghĩa là bạn bị thiếu máu. Các bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân thông qua độ phân bố hồng cầu và các xét nghiệm khác.
Chuẩn bị
Trước khi xét nghiệm độ phân bố hồng cầu không cần chuẩn bị đặc biệt. Nếu bác sĩ chỉ định các xét nghiệm máu khác kèm theo, bạn có thể cần nhịn ăn trong vài giờ trước khi xét nghiệm. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ thông báo trước cho bạn về điều này nếu cần.
Lấy máu xét nghiệm nhanh chóng và đơn giản. Nhân viên y tế sẽ lấy máu bằng một bơm kim tiêm nhỏ từ cánh tay của bạn. Điều này có thể gây ra vết xước nhỏ hoặc cảm giác châm chích khi kim đi vào da.
Một lượng nhỏ máu sau đó được lấy vào ống. Khi ống đã đầy, kim được rút ra và có thể bạn cần giữ một miếng gạc áp vào vị trí kim đâm để cầm máu.
Sau đó, họ sẽ gửi mẫu máu đến phòng xét nghiệm - nơi kỹ thuật viên kiểm tra kích thước và sự phân bố của hồng cầu.
Giới hạn bình thường
Phạm vi bình thường cho độ phân bố hồng cầu là 12–15%. Tỷ lệ phần trăm này đại diện cho số tế bào hồng cầu trong một mẫu máu nhất định có kích thước chênh lệch so với kích thước trung bình của tế bào máu.
Các bác sĩ xác định kích thước trung bình của các tế bào hồng cầu thông qua xét nghiệm thể tích hồng cầu trung bình (mean corpuscular volume -MCV), là một phần của công thức máu. Phép tính mà các bác sĩ sử dụng là (RDW-SD)/(MCV)×100.
Tỷ lệ phần trăm độ phân bố hồng cầu thấp có nghĩa là các tế bào hồng cầu có kích thước không khác biệt nhiều so với chỉ số thông thường. Tỷ lệ phần trăm cao có nghĩa là chúng có kích thước khác nhau đáng kể, điều này có thể cho thấy cơ thể đang gặp khó khăn trong việc sản xuất các tế bào hồng cầu.
Tuy nhiên, một người vẫn có thể mắc bệnh cho dù kết quả xét nghiệm bình thường. Để có thể đánh giá tổng thể, các bác sĩ cũng cần dựa vào kết quả của các xét nghiệm máu khác.
Nguyên nhân chỉ số RDW cao
RDW cao có thể giúp bác sĩ chẩn đoán và phân biệt giữa các loại thiếu máu, bao gồm:
- Thiếu máu do thiếu sắt
- Thiếu máu hồng cầu to (các tế bào hồng cầu lớn hơn mức trung bình)
- Thiếu máu hồng cầu nhỏ (các tế bào hồng cầu nhỏ hơn mức trung bình)
- Bệnh thiếu máu tan máu, do cơ thể phá hủy các tế bào hồng cầu nhanh hơn so với quá trình tạo ra các tế bào mới
Ngược lại, các loại thiếu máu khác, bao gồm Thalassemia không nhất thiết gây ra RDW cao.
Các bác sĩ cũng có thể biết thêm thông tin bằng cách so sánh RDW với các chỉ số khác trong công thức máu. Ví dụ:
- RDW cao và MCV bình thường gợi ý tình trạng thiếu sắt, vitamin B12, hoặc folate, hoặc có thể mắc bệnh gan mãn tính
- RDW cao và MCV thấp gợi ý thiếu sắt hoặc thiếu máu hồng cầu nhỏ
- RDW cao và MCV cao cho thấy thiếu vitamin B12 hoặc folate, thiếu máu hồng cầu to hoặc bệnh gan mãn tính
Nhiều bệnh lý có thể liên quan đến RDW cao, bao gồm:
- Rối loạn sử dụng rượu
- Các bệnh tự miễn dịch, chẳng hạn như bệnh vẩy nến, bệnh lupus hoặc viêm khớp dạng thấp
- Viêm phổi
- Bất thường tế bào hồng cầu di truyền
- Thiếu máu liên quan đến rối loạn sinh tủy
- Bệnh gan mạn tính
- Bệnh thận
- Suy tim sung huyết
- Bệnh van tim
- Đột quỵ não
Tuy nhiên, một số yếu tố nhất định có thể ảnh hưởng đến kết quả của xét nghiệm RDW, khiến kết quả kém chính xác hơn. Một ví dụ về điều này là truyền máu - việc nhận máu của người hiến khiến kết quả xét nghiệm tạm thời thay đổi
Cách làm giảm chỉ số RDW
Vì một số yếu tố có thể gây ra chỉ số RDW cao, nên cách làm giảm RDW khác nhau tùy theo từng trường hợp. Bác sĩ có thể tư vấn cách tốt nhất cho bạn, tùy thuộc vào nguyên nhân.
Đối với những người có RDW cao, một số cách sau có thể đem lại lợi ích:
- Chế độ ăn uống cân bằng: Một chế độ ăn uống bổ dưỡng có thể giúp ngăn ngừa sự thiếu hụt sắt, folate và vitamin B12, góp phần làm tăng chỉ số RDW. Tuy nhiên, nếu bạn có vấn đề về tiêu hóa, làm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn, bạn có thể cần phải tiếp nhận chất dinh dưỡng qua cách khác, chẳng hạn như tiêm vitamin B12.
- Ngừng hút thuốc: Những người hút thuốc có RDW cao. Do đó, bỏ thuốc lá có thể giúp giảm RDW và mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác.
- Tránh rượu: Sử dụng quá nhiều rượu có thể làm hỏng các tế bào hồng cầu và làm giảm sự hấp thụ vitamin B12 và folate.
- Ngủ đủ giấc: Một nghiên cứu năm 2015 từ 17000 người tham gia cho thấy ngủ 7-8 giờ mỗi ngày giúp giảm RDW
- Tập thể dục thường xuyên: Những người có lối sống ít vận động có mức RDW cao hơn. Trong một nghiên cứu năm 2015 trên 8.000 người, các nhà nghiên cứu đã nhân thấy có mối liên quan giữa tăng số lượng các buổi tập luyện hàng tuần với giảm nguy cơ RDW tăng cao.
Tiên lượng
Tiên lượng đối với người có chỉ số RDW cao thay đổi đáng kể tùy thuộc vào nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, RDW cao do các tình trạng có thể hồi phục và điều trị được, chẳng hạn như thiếu sắt, folate hoặc vitamin B12. Thay đổi chế độ ăn uống hoặc uống thuốc bổ sung có thể là đủ để điều trị bệnh thiếu máu.
Trong các trường hợp khác, RDW cao có liên quan đến vấn đề sức khoẻ tồi tệ hơn. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2018 cho thấy bệnh nhân ung thư có RDW cao thì có nguy cơ tử vong cao hơn.
Ngoài ra, vào năm 2019, các nhà nghiên cứu kết luận rằng chỉ số RDW cao tương quan với nguy cơ tử vong cao hơn do bất kỳ nguyên nhân nào. Vì vậy, điều quan trọng là phải trao đổi với bác sĩ về các bước chẩn đoán và điều trị tiếp theo sau khi nhận được kết quả RDW bất thường.
Tóm tắt
Chỉ số RDW đánh giá sự khác biệt về kích thước giữa các tế bào máu trong một mẫu máu nhất định. RDW có thể chỉ ra tình trạng thiếu máu và một số bệnh lý khác, đồng thời có thể hỗ trợ xác định nguyên nhân cơ bản.
Các bác sĩ thường thực hiện xét nghiệm RDW như một phần của công thức máu để có thể đánh giá toàn diện hơn về tình trạng sức khỏe của bạn.
Tuân theo chế độ ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc, hoạt động thể chất và bỏ hút thuốc có thể giúp giảm RDW, nhưng điều này sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Những người có kết quả xét nghiệm RDW bất thường nên trao đổi với chuyên gia chăm sóc sức khỏe về các bước chẩn đoán và điều trị tiếp theo.
