Corticoid bôi ngoài da: Cách dùng & biến chứng nguy hiểm có thể gặp

Corticosteroid bôi ngoài da được bán ở nhiều dạng bào chế khác nhau, bao gồm:

• Kem
• Lotion
• Gel
• Bọt
• Thuốc mỡ
• Miếng dán
• Dung dịch

Và có 4 mức độ nặng - nhẹ của thuốc corticoid bôi ngoài da:

• Nhẹ
• Trung bình
• Nặng
• Rất nặng

Corticosteroid loại nhẹ, như hydrocortisone, thường có thể được mua tại các hiệu thuốc. Các loại tác dụng mạnh hơn chỉ bán theo đơn.

Ngoài ra corticosteroid   còn có các dạng bào chế khác như: viên nén, viên nang, dạng xịt và dạng tiêm.

Corticosteroid không được nhầm với steroid đồng hóa. 

Các bệnh điều trị bằng corticosteroid bôi ngoài

(Corticoid bôi ngoài da chủ yếu để điều trị các vấn đề da liễu - Nguồn ảnh: Zwivel)Corticoid có khả điều trị nhiều bệnh như:

• Chàm hay viêm da cơ địa
• Viêm da tiếp xúc - gây ra các triệu chứng là các vảy, mảng trên da
• Vảy nến

Corticosteroid bôi ngoài da không thể chữa khỏi bệnh này, nhưng có thể làm giảm các triệu chứng. 

Đối tượng sử dụng 

Hầu hết corticosteroid bôi ngoài da là an toàn với người lớn và trẻ em, nhưng có 1 số trường hợp cần thận trọng, như:

• Da bị nhiễm trùng - trừ trường hợp bác sĩ chỉ định
• Có các vấn đề da liễu như da bị kích ứng mẩn đỏ, mụn trứng cá và loét da (vết loét hở)

Hầu như các corticosteroid bôi ngoài da là an toàn với phụ nữ có thai hoặc cho con bú. Tuy nhiên, cần rửa sạch corticoid trên tay trước khi con con bú.

Corticosteroid bôi ngoài da loại rất mạnh thường không được kê cho phụ nữ có thai/cho con bú, hoặc cho trẻ nhỏ. Đôi khi chúng có thể được kê đơn chúng dưới sự quản lý của bác sĩ da liễu. 

Cách dùng

Làm theo hướng dẫn về cách bôi và thời gian bôi thuốc ghi trong tờ hướng dẫn sử dụng đi kèm - trừ trường hợp bác sĩ có chỉ định cách dùng khác.

Hầu hết mọi người chỉ cần sử dụng thuốc 1 - 2 lần/ngày trong 1 - 2 tuần. Đôi khi bác sĩ có thể chỉ định dùng với tần suất ít hơn hơn trong một khoảng thời gian dài hơn.

Chỉ nên bôi thuốc tại vùng da bị ảnh hưởng. Nhẹ nhàng bôi một lớp mỏng lên da của bạn theo chiều lông mọc.

Nếu bạn đang dùng đồng thời corticosteroid và kem dưỡng ẩm, trước tiên bạn nên bôi kem dưỡng ẩm. Sau đó đợi khoảng 30 phút trước khi bôi corticosteroid. 

Tính liều lượng bôi theo đơn vị ngón tay

Liều lượng khuyến cáo sẽ phụ thuộc vào vùng da của cơ thể cần được điều trị. Điều này là do một số bộ phận của cơ thể có da mỏng hơn nên nhạy cảm hơn với tác dụng của corticosteroid.

Đối với người lớn, lượng FTU được khuyến nghị trong một liều duy nhất là:

• 0,5 FTU cho bộ phận sinh dục
• 1 FTU cho bàn tay, khuỷu tay và đầu gối
• 1,5 FTU cho bàn chân, bao gồm cả lòng bàn chân
• 2,5 FTU cho mặt và cổ
• 3 FTU cho da đầu
• 4 FTU cho 1 bàn tay và cánh tay hoặc là mông
• 8 FTA cho toàn bộ chân gồm đùi, cẳng chân và cả lòng bàn chân

Đối với trẻ em, lượng FTU khuyến nghị phụ thuộc vào tuổi của trẻ - cần được bác sĩ tư vấn. 

Tác dụng phụ của corticoid bôi ngoài da

(Hậu quả khi dùng corticoid không đúng cách - Nguồn ảnh: Balmonds)

Nếu sử dụng chúng đúng cách, corticosteroid bôi ngoài da hiếm khi gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

Tác dụng phụ phổ biến nhất của corticosteroid tại chỗ là cảm giác nóng rát hoặc châm chích tại chỗ bôi. Tuy nhiên, cảm giác này sẽ giảm dần, khi làn da đã quen với thuốc.

Các tác dụng phụ ít phổ biến hơn có thể bao gồm:

• Làm nặng hơn tình trạng nhiễm trùng mà da đang gặp phải
• Viêm nang lông
• Làm mỏng da, làm da dễ bị tổn thương hơn: VD: dễ bị bầm tím
• Rạn da: các vết rạn tuy không biến mất nhưng sẽ mờ theo thời gian
• Viêm da tiếp xúc, là tình trạng kích ứng da gây ra bởi phản ứng dị ứng nhẹ với một chất cụ thể có trong sản phẩm corticoid.
• Nổi mụn trứng cá, hoặc làm tình trạng mụn trứng cá nặng thêm
• Da mẩn đỏ, mặt trở nên đỏ bừng
• Thay đổi sắc tố da - dễ thấy hơn người có làn da sẫm màu
• Lông phát triển quá mức trên vùng da đang được điều trị 

Tác dụng phụ nhiều khả năng xảy ra nếu:

• Sử dụng corticosteroid loại mạnh
• Sử dụng corticosteroid trong thời gian rất dài hoặc trên một vùng lớn 

Người già và trẻ em dễ xảy ra tác dụng phụ hơn.

Nếu corticosteroid tại chỗ mạnh hoặc rất mạnh dùng trong thời gian dài hoặc trên một vùng lớn, thì có nguy cơ corticoid đi vào máu và gây ra tác dụng phụ toàn thân như:

• Ức chế tăng trưởng ở trẻ em
• Hội chứng Cushing 

Bài viết này chưa liệt kể đầy đủ của tất cả các tác dụng phụ có thể xảy ra. Để biết thêm về tác dụng phụ, hãy đọc kĩ tờ hướng dẫn sử dụng đi kèm với thuốc.

Cần báo ngay cho bác sĩ nếu gặp bất kì tác dụng phụ nào.

Xem thêm:

• Corticosteroid (Corticoid) là gì? Corticoid có lợi hay có hại với sức khỏe như thế nào?
• Thuốc Glucocorticoid: tác dụng và tác dụng phụ