Bệnh do virus Zika gây ra nguy hiểm thế nào
Không giống như muỗi mang mầm bệnh sốt rét, Aedes hoạt động mạnh nhất vào ban ngày. Các phương pháp phòng ngừa như màn chống muỗi, ít có tác dụng. Muỗi có thể tồn tại ở cả môi trường trong nhà và ngoài trời.
Một số loài Aedes có thể truyền Zika. Những loài lây truyền chính là Aedes albopictus, hay muỗi hổ châu Á, và Aedes aegypti, muỗi sốt vàng.
Virus Zika lần đầu tiên được tìm thấy trên khỉ ở Uganda vào năm 1947, nhưng nó đã ảnh hưởng đến người dân Châu Phi, Châu Á, các đảo Thái Bình Dương, Nam và Trung Mỹ.
Vào năm 2016, đợt bùng phát lớn ở Brazil như một lời cảnh tỉnh đến quốc tế sau đó các trường hợp do muỗi truyền đã được báo cáo ở Texas và Florida (Hoa Kỳ).
Các triệu chứng của nhiễm trùng thường nhẹ, nhưng nếu phụ nữ mang thai mắc phải virus này, nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai kỳ và thai nhi.
Thông tin nhanh về Zika
- Các trường hợp nhiễm virus Zika thường xảy ra ở các vùng khí hậu nhiệt đới
- Nhiễm trùng ở Hoa Kỳ có liên quan đến việc đi lại từ các vùng nhiệt đới
- Các triệu chứng của nhiễm virus Zika có thể kéo dài đến 1 tuần, nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai nhi
- Hiện tại, không có phương pháp điều trị nào cho virus Zika
- Tránh bị muỗi đốt rất quan trọng trong việc phòng chống virus Zika.
Triệu chứng
Zika được truyền sang người bởi muỗi Aedes.
Virus Zika có thể không có hoặc triệu chứng nhẹ, kéo dài khoảng một tuần.
Các triệu chứng ban đầu bao gồm:
- Sốt
- Phát ban
- Đau khớp
- Viêm kết mạc hoặc đỏ mắt
- Đau cơ
- Đau đầu
- Đau sau mắt
- Nôn mửa
- Nhiễm virus Zika hiếm khi đến mức nghiêm trọng phải nhập viện, và ít khi dẫn đến tử vong.
Tuy nhiên, các biến chứng của Zika có thể ảnh hưởng nặng đến phụ nữ mang thai. Nó có thể gây ra khuyết tật não, tật đầu nhỏ ở thai nhi. Não và đầu của trẻ sơ sinh sẽ có kích thước nhỏ hơn bình thường. Sẩy thai, thai chết lưu và các khuyết tật bẩm sinh khác cũng nhiều khả năng xảy ra hơn.
Trong đợt bùng phát dịch bệnh gần đây ở Brazil, số trẻ sơ sinh bị tật đầu nhỏ sau tháng 10 năm 2015 đã tăng gấp 10 lần so với những năm trước.
Cũng đã có báo cáo về những người xuất hiện hội chứng Guillain-Barré sau khi nhiễm virus Zika. Hội chứng Guillain-Barré là một rối loạn tự miễn hiếm gặp nhưng ảnh hưởng nặng đến hệ thần kinh trung ương.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ
Du lịch đến khu vực có virus Zika là yếu tố nguy cơ chính đối với virus.
Nó chủ yếu lây truyền qua muỗi đốt, nhưng nó cũng có thể được truyền qua:
- Từ mẹ sang con
- Qua quan hệ tình dục
- Có thể, thông qua truyền máu
Cho đến nay, chưa có trường hợp lây truyền virus từ mẹ sang trẻ sơ sinh trong thời kỳ cho con bú.
Sau khi một người nhiễm virus, họ sẽ có kháng thể và ít khi bị tái nhiễm trong tương lai.
Các địa điểm nguy cơ cao
Phụ nữ mang thai nên đặc biệt cẩn thận tránh bị muỗi đốt nếu đang sống hoặc đi du lịch đến quốc gia có dịch Zika. Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ đưa ra cảnh báo du lịch về việc lây truyền Zika.
Đây chủ yếu là các vùng nhiệt đới của:
- Trung Mỹ và Nam Mỹ
- Ca-ri-bê
- Châu Đại Dương
- Bắc Mỹ
- Châu Phi
- Châu Á
Du khách nên tham khảo trang web của CDC Hoa Kỳ để biết cập nhật thông tin.
Ở Hoa Kỳ, hầu hết các trường hợp mắc bệnh có liên quan đến du lịch, nhưng một số ít do lây truyền qua muỗi. Muỗi nhiễm Zika có thể xuất hiện ở những vùng đất thấp ẩm ướt và nhiệt độ ấm hơn.
Chẩn đoán
Phụ nữ mang thai gặp các triệu chứng Zika nên đi khám ngay lập tức. Các triệu chứng của Zika giống với bệnh cúm và chúng có thể nhẹ đến mức không được chú ý nên hầu hết mọi người sẽ không đi khám.
Tuy nhiên, phụ nữ mang thai nếu xuất hiện các triệu chứng nên đến đi khám bác sĩ để xét nghiệm máu hoặc nước tiểu.
Hiện nay ở một số bệnh viện có sẵn xét nghiệm phát hiện nhanh Zika.
Điều trị
Hiện tại, không có phương pháp điều trị Zika.
Bệnh nhân có triệu chứng Zika nên:
- Nghỉ ngơi
- Uống đủ nước
- Dùng thuốc giảm đau không kê đơn (OTC) để giảm đau và hạ sốt
CDC Hoa Kỳ khuyên không nên sử dụng aspirin hoặc các thuốc chống viêm không steroid khác (NSAID) cho đến khi loại trừ chẩn đoán sốt xuất huyết.
CDC Hoa Kỳ cũng khuyên phụ nữ mang thai được chẩn đoán mắc Zika nên được theo dõi sự phát triển của thai nhi từ 3 đến 4 tuần một lần. Ngoài ra, bệnh nhân nên đi khám bác sĩ chuyên khoa sản và truyền nhiễm.
Phòng ngừa
Hiện tại không có vắc xin chống lại Zika. Tránh muỗi đốt là điều quan trọng để tránh lây truyền bệnh.
Để tăng cường khả năng bảo vệ, mọi người nên:
- Sử dụng thuốc chống côn trùng
- Mặc quần áo dài tay
- Dùng màn chống muỗi khi đi ngủ
- Sử dụng màn chắn cửa sổ và cửa ra vào
- Tránh những khu vực có nước đọng, đổ sạch bể chứa hoặc chọn cắm trại xa ao hồ
Thuốc chống côn trùng nên chứa một trong những chất sau:
- DEET (nồng độ> 10%)
- Picaridin
- IR3535
- Dầu bạch đàn chanh (para-menthane-diol)
Thuốc chống côn trùng hiệu quả nhất khi sử dụng:
- Sau khi thoa kem chống nắng
- Lên quần áo cũng như cơ thể, ví dụ, quần áo được xử lý bằng permethrin
- Trên da
Luôn đọc kĩ hướng dẫn sử dụng kem chống nắng và thuốc chống côn trùng.
Tránh lây lan virus
Bệnh nhân Zika nên làm mọi thứ có thể để tránh bị muỗi đốt trong 3 tuần sau khi các triệu chứng xuất hiện, vì muỗi có thể truyền virus cho người khác kể cả những người có nhiều nguy cơ mắc Zika.
Bệnh nhân nên quan hệ tình dục an toàn để tránh truyền virus. CDC khuyến nghị sử dụng bao cao su trong và sau khi đi du lịch đến các vùng bị ảnh hưởng bởi virus.
Ở một số quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ, các cơ quan y tế khuyến cáo nam giới từng đi đến các khu vực có nguy cơ nhưng không xuất hiện các triệu chứng nên sử dụng bao cao su khi quan hệ tính dục trong 6 tháng sau đó. Nếu vợ/bạn gái đang mang thai, họ nên sử dụng bao cao su trong suốt thời gian mang thai.
Bệnh nhân đã nhiễm virus Zika được bảo vệ và không có khả năng bị nhiễm lại.
Sau khi virus ra khỏi cơ thể, phụ nữ có thể thụ thai một cách an toàn mà không có nguy cơ dị tật đầu nhỏ ở thai nhi.
