Hầu hết chúng ta đều biết cảm giác mệt mỏi là như thế nào, đặc biệt là khi bị cảm lạnh, cảm cúm hoặc một số bệnh do vi rút khác. Nhưng khi bạn thường xuyên bị thiếu năng lượng và liên tục mệt mỏi, có lẽ đã đến lúc bạn nên đến gặp bác sỹ để kiểm tra.
Mệt mỏi là gì?
Mệt mỏi là tình trạng mệt kéo dài thường xuyên và gây hạn chế trong các hoạt động hằng ngày. Khi bị mệt mỏi, bạn thường bị kiệt sức không rõ nguyên nhân, dai dẳng và tái phát. Nó tương tự như cảm giác khi bị cúm hoặc mất ngủ nhiều. Nếu bạn bị mệt mỏi mạn tính (chronic fatigue - hiện được biết với tên gọi mới là bệnh không dung nạp gắng sức hệ thống- SEID), bạn có thể thức dậy vào buổi sáng với cảm giác như chưa ngủ hoặc bạn không thể làm việc khi ở cơ quan cũng như ở nhà. Bạn có thể quá kiệt sức, thậm chí không thể xoay sở được công việc hàng ngày của mình.
Trong hầu hết các trường hợp, sự mệt mỏi đều có lý do cụ thể. Đó có thể là viêm mũi dị ứng, thiếu máu, trầm cảm, đau cơ xơ hóa, bệnh thận mạn tính, bệnh gan, bệnh phổi (như COPD), nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc vi rút hoặc một số tình trạng bệnh lý khác. Nếu đúng như vậy thì tiên lượng về lâu dài tương đối tốt. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây ra mệt mỏi và cách xử lý chúng.
Dị ứng
Các triệu chứng thường gặp: mệt mỏi, đau đầu, ngứa, nghẹt mũi và chảy nước mũi.
Viêm mũi dị ứng là một nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng mệt mỏi mạn tính. Nhưng viêm mũi dị ứng thường có thể dễ dàng điều trị và tự kiểm soát. Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của bạn. Bác sĩ cũng sẽ khai thác tiền sử chi tiết hoặc tiến hành xét nghiệm xác định dị nguyên (nguyên nhân gây dị ứng), liệu đó có phải do phấn hoa, côn trùng (bụi mạt hoặc gián), lông động vật, nấm mốc, thay đổi thời tiết hay thứ gì khác gây ra hay không.
Một cách để giảm các triệu chứng của viêm mũi dị ứng – nguồn gốc của mệt mỏi - là từng bước hạn chế tiếp xúc dị nguyên. Ngoài ra có thể sử dụng thuốc để giảm các triệu chứng khó chịu. Các loại thuốc đó bao gồm:
- Steroid xịt mũi
- Thuốc kháng histamine đường uống
- Thuốc kháng histamine xịt mũi
- Thuốc ức chế leukotriene
- Thuốc ổn định tế bào Mast
Giải mẫn cảm là một liệu pháp miễn dịch, có thể hữu ích trong những trường hợp dị ứng nghiêm trọng. Phương pháp điều trị này được tiến hành bằng cách tiêm dị nguyên vào cơ thể với liều tăng dần hàng tuần. Giải mẫn cảm cần có thời gian để phát huy tác dụng và thường được thực hiện trong khoảng thời gian từ 3 đến 5 năm.
Thiếu máu
Các triệu chứng thường gặp: Mệt mỏi, chóng mặt, cảm thấy lạnh, cáu kỉnh.
Thiếu máu là tình trạng bệnh lý về máu phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Nó gặp ở hơn 5,6% người Mỹ. Đối với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, thiếu máu là nguyên nhân phổ biến gây mệt mỏi. Điều này đặc biệt hay gặp ở những phụ nữ có rong kinh, u xơ tử cung hoặc polyp tử cung .
Thiếu máu là tình trạng không có đủ hồng cầu, mà bản chất là không đủ lượng hemoglobin để vận chuyển oxy tới các cơ quan. Có nhiều lý do gây thiếu máu. Ví dụ, nó có thể là hậu quả của bệnh trĩ hoặc các bệnh lý về đường tiêu hóa như loét hoặc ung thư. Thuốc chống viêm không steroid ( NSAID ) như ibuprofen hoặc aspirin cũng có thể dẫn đến các vấn đề về đường tiêu hóa gây chảy máu. Các nguyên nhân khác của thiếu máu như thiếu sắt, axit folic hoặc vitamin B12. Các bệnh mãn tính như tiểu đường hoặc bệnh thận cũng có thể gây thiếu máu .
Để chẩn đoán xác định thiếu máu, bác sĩ sẽ cho bạn xét nghiệm máu. Nếu thiếu sắt là nguyên nhân khiến bạn mệt mỏi, bạn sẽ được bổ sung sắt . Sắt có thể được bổ sung bằng các loại thực phẩm giàu chất sắt như rau bina, bông cải xanh và thịt đỏ. Vitamin C có thể giúp sắt được hấp thụ tốt hơn và cải thiện các triệu chứng của bạn.
Trầm cảm, lo âu
(Nguồn everydayhealth.com)Các triệu chứng thường gặp: Buồn bã, cảm thấy vô vọng, vô giá trị và bất lực, mệt mỏi
Đôi khi, trầm cảm hoặc lô âu là gốc rễ của sự mệt mỏi mạn tính. Trầm cảm gặp ở phụ nữ nhiều gấp đôi nam giới và thường xảy ra trong các gia đình, ở độ tuổi từ 15 đến 30 tuổi. Phụ nữ cũng có thể bị trầm cảm sau khi sinh em bé. Một số người bị rối loạn cảm xúc theo mùa, theo đó, vào mùa đông họ sẽ có cảm giác mệt mỏi và buồn bã. Trầm cảm cũng là một phần của rối loạn lưỡng cực.
Với chứng trầm cảm nặng, bạn có thể rơi vào tâm trạng chán nản hầu như cả ngày và ít quan tâm đến các hoạt động bình thường. Cùng với cảm giác mệt mỏi, bạn có thể ăn quá nhiều hoặc quá ít, ngủ ít hoặc nhiều, cảm thấy vô ích và tuyệt vọng, kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng khác.
Các triệu chứng lo âu có thể bao gồm:
- Kích động
- Khó ngủ
- Lo lắng quá mức
- Luôn cảm thấy "cảnh giác"
- Cảm giác về sự diệt vong sắp xảy ra
- Lo lắng
Nếu bạn bị trầm cảm hoặc có các triệu chứng lo âu thường xuyên, hãy trao đổi với bác sĩ và đi khám sức khỏe. Nếu không có nguyên nhân thực thể nào gây ra trầm cảm hoặc lo lắng, bác sĩ có thể thảo luận với bạn về các lựa chọn điều trị và có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học để đánh giá tâm lý.
Mặc dù nguyên nhân cụ thể của bệnh trầm cảm chưa rõ ràng, nhưng trầm cảm là một bệnh lý có thể điều trị được bằng thuốc chống trầm cảm, liệu pháp tâm lý hoặc kết hợp cả hai
Nhiễm vi rút hoặc vi khuẩn
Các triệu chứng: Mệt mỏi, sốt, đau đầu hoặc toàn thân.
Mệt mỏi có thể là một triệu chứng của các bệnh nhiễm trùng từ cúm đến HIV. Nếu bị nhiễm trùng, bạn có thể có các triệu chứng khác như sốt, đau nhức đầu hoặc toàn thân, khó thở hoặc chán ăn. (Chúng sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại nhiễm trùng mà bạn mắc phải)
Các bệnh nhiễm trùng có thể gây mệt mỏi bao gồm:
Điều trị bệnh nhiễm trùng sẽ làm giảm mệt mỏi của bạn. Nhưng một số bệnh nhiễm trùng, bao gồm tăng bạch cầu đơn nhân và COVID-19, có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi kéo dài.
Đau cơ xơ hóa
Các triệu chứng thường gặp: Mệt mỏi mạn tính, đau cơ sâu, đau các điểm bám gân, khó ngủ, lo lắng, trầm cảm.
Đau cơ xơ hóa và hội chứng mệt mỏi mạn tính được coi là những rối loạn riêng biệt nhưng có liên quan với nhau. Chúng có chung một triệu chứng - mệt mỏi trầm trọng gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống người bệnh.
Với chứng đau cơ xơ hóa, ngủ bao lâu đi nữa thì cũng không bao giờ yên giấc và họ luôn mệt mỏi vào ban ngày. Giấc ngủ của họ thường gián đoạn do thức giấc thường xuyên nhưng khi tỉnh dậy vào ngày hôm sau họ lại không nhớ về những gián đoạn này. Họ như sống trong “sương mù” - một cảm giác mơ hồ, mập khiến họ khó tập trung
Mệt mỏi liên tục vào ban ngày kèm theo chứng đau cơ xơ hóa thường dẫn đến hạn chế tập thể dục, làm cho tâm trạng tồi tệ hơn và thể chất kém đi. Cách tốt nhất để bù đắp những ảnh hưởng này là cố gắng tập thể dục nhiều hơn. Tập thể dục có tác dụng vô cùng lớn đối với giấc ngủ, tâm trạng và sự mệt mỏi.
Nếu bạn tham gia bơi lội để giảm bớt mệt mỏi (hoặc bất kỳ bài tập thể dục mức độ vừa phải nào), hãy bắt đầu từ từ. Khi bạn đã quen với các hoạt động thể chất, bạn có thể tăng thời gian bơi. Hãy thiết lập thời gian tập thể dục thường xuyên nhưng không nên tập luyện quá sức để tránh gây thêm mệt mỏi.
Dị ứng thực phẩm hay không dung nạp thực phẩm
Các triệu chứng thường gặp: Mệt mỏi, buồn ngủ, kiệt sức tái diễn
Thực phẩm là nguồn cung cấp năng lượng cho con người, tuy nhiên các bác sỹ cho rằng những trường hợp không dung nạp thức ăn hoặc dị ứng sẽ đi ngược lại điều đó. Trên thực tế, mệt mỏi có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của chứng không dung nạp thực phẩm hoặc dị ứng thực phẩm. Bệnh Celiac - xảy ra khi bạn không thể tiêu hóa gluten, cũng có thể gây ra mệt mỏi.
Nếu bạn nghi ngờ rằng thức ăn là nguyên nhân làm cho bạn mệt mỏi và buồn ngủ, bác sỹ khuyên bạn hãy bắt đầu với chế độ ăn kiêng, cắt bỏ những thực phẩm khiến bạn cảm thấy buồn ngủ trong vòng 10 đến 30 phút sau khi ăn chúng. Bạn cũng có thể trao đổi với bác sĩ để làm xét nghiệm dị ứng thức ăn để xác định nguyên nhân gây dị ứng hoặc bạn có thể tự thực hiện xét nghiệm tại nhà bằng bộ test như ALCAT (Antigen leukocyte antibody test).
Bệnh tim
(Nguồn webmd.com)Các triệu chứng: Mệt mỏi khi thực hiện một hoạt động đơn giản
Nếu bạn kiệt sức sau một hoạt động mà trước đây bạn thực hiện dễ dàng - chẳng hạn như đi cầu thang bộ - thì có thể đã đến lúc bạn nên nói chuyện với bác sĩ về khả năng mắc bệnh tim. Bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ. Nếu tình trạng mệt mỏi của bạn liên quan đến tim, dùng thuốc hoặc các phương pháp điều trị có thể giúp khắc phục vấn đề, giảm mệt mỏi và phục hồi năng lượng cho bạn.
Viêm khớp dạng thấp
Các triệu chứng: Mệt mỏi, cứng khớp vào buổi sáng, đau khớp, viêm khớp
Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid arthritis - RA) là một loại bệnh viêm khớp gây ra tình trạng mệt mỏi quá mức. Vì tổn thương khớp có thể dẫn đến tàn tật, nên điều trị sớm và tích cực là cách tốt nhất cho bệnh viêm khớp dạng thấp. Các loại thuốc có thể được sử dụng sớm trong viêm khớp dạng thấp mức độ nhẹ bao gồm:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
- Thuốc chống thấp khớp DMARD
Các loại thuốc khác được sử dụng trong viêm khớp dạng thấp mức độ nghiêm trọng hơn bao gồm các liệu pháp anti cytokine, cũng như các mũi tiêm tấn công và các hình thức điều trị khác.
Các rối loạn tự miễn dịch khác, chẳng hạn như bệnh lupus và bệnh Sjogren, cũng có thể gây ra mệt mỏi.
Rối loạn giấc ngủ
Các triệu chứng: Mệt mỏi mạn tính, cảm thấy kiệt sức khi thức dậy, ngáy
Rối loạn giấc ngủ là một nhóm các tình trạng làm gián đoạn hoặc ngăn cản giấc ngủ yên, giấc ngủ phục hồi. Nó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bạn, vì vậy điều quan trọng là phải để ý các dấu hiệu và triệu chứng.
Ngưng thở khi ngủ là một trong những chứng rối loạn giấc ngủ phổ biến nhất. Nếu bạn ngáy to và khi thức dậy vẫn cảm thấy như chưa từng ngủ thì bạn có thể bạn bị ngưng thở khi ngủ. Hơn một phần ba số người trưởng thành ở Mỹ ngủ ngáy ít nhất vài đêm một tuần. Nhưng nếu tiếng ngáy làm bạn ngừng thở trong vài giây tại một thời điểm, đó có thể là chứng ngưng thở khi ngủ.
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn dẫn đến lượng oxy trong máu thấp do ngăn không khí đến phổi. Mức oxy thấp cũng ảnh hưởng đến chức năng tim và não. Manh mối duy nhất cho thấy bạn có thể bị ngưng thở khi ngủ là mệt mỏi mạn tính.
Bác sĩ có thể sử dụng một thiết bị y tế được gọi là CPAP giúp giữ cho đường thở của bạn mở trong khi ngủ. Trong những trường hợp mức độ ngưng thở nghiêm trọng, có thể phải phẫu thuật cắt bỏ các nguyên nhân gây tắc nghẽn. Nếu không được điều trị, chứng ngưng thở khi ngủ có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ hoặc đau tim.
Nhưng chứng ngưng thở khi ngủ chỉ là một trong nhiều chứng rối loạn giấc ngủ gây mệt mỏi. Các loại rối loạn phổ biến khác bao gồm:
- Mất ngủ : Bạn không thể ngủ hoặc trằn trọc suốt đêm.
- Chứng ngủ rũ : Bạn cảm thấy cực kỳ buồn ngủ vào ban ngày và có thể rơi vào giấc ngủ đột ngột.
- Hội chứng chân không yên (RLS): Chân của bạn cảm thấy không thoải mái và bạn muốn di chuyển chúng trong khi ngủ.
- Rối loạn hành vi giấc ngủ REM : Bạn thực hiện những giấc mơ trong giấc ngủ bằng cách nói chuyện, đi bộ hoặc vung tay.
Trước tiên, hãy trao đổi với bác sĩ của bạn để được theo dõi về giấc ngủ, từ đó xác định xem bạn có bị rối loạn giấc ngủ hay không. Béo phì và hút thuốc lá đều là những yếu tố nguy cơ gây ra chứng ngưng thở khi ngủ, vì vậy bạn nên giảm cân và bỏ hút thuốc. Hãy nằm nghiêng thay vì nằm ngửa để giúp loại bỏ chứng ngưng thở nhẹ khi ngủ.
Bệnh tiểu đường
Các triệu chứng thường gặp: Mệt mỏi cực độ, tăng cảm giác khát và đói, đi tiểu nhiều hơn, sụt cân bất thường
Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường typ 2 đang gia tăng ở trẻ em và người lớn ở Hoa Kỳ. Nếu bạn có các triệu chứng của bệnh tiểu đường typ 2, hãy đến bệnh viện để được tiến hành kiểm tra. Mặc dù việc phát hiện ra mình mắc bệnh tiểu đường có thể khiến bạn lo sợ, nhưng bạn có thể tự kiểm soát bệnh tiểu đường typ 2 với sự hướng dẫn của bác sĩ.
Điều trị bệnh tiểu đường typ 2 có thể bao gồm:
- Giảm cân
- Tăng hoạt động thể chất
- Duy trì kiểm soát đường huyết nghiêm ngặt
- Dùng thuốc tiểu đường (insulin hoặc các loại thuốc khác)
- Chế độ ăn kiêng với carbohydrate có chỉ số đường huyết thấp hoặc chế độ ăn ít carbohydrate (còn đang tranh cãi)
Các biện pháp thay đổi lối sống khác rất quan trọng nếu bạn muốn sống tốt khi mắc bệnh tiểu đường typ 2, đó là bỏ hút thuốc, kiểm soát huyết áp và giảm lượng cholesterol .
Tuyến giáp kém hoạt động (Suy giáp)
(Nguồn GPonline)Các triệu chứng: Cực kỳ mệt mỏi, uể oải, trầm cảm, không chịu được lạnh, tăng cân.
Nếu bạn thường uể oải, xuống sức và thậm chí hơi chán nản, thì vấn đề có thể là do tuyến giáp hoạt động kém, còn được gọi là suy giáp. Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nhỏ, hình con bướm, nằm ở trước cổ của bạn. Nó giúp thiết lập tốc độ trao đổi chất, tốc độ sử dụng năng lượng.
Theo Tổ chức Tuyến giáp Hoa Kỳ, ở độ tuổi 60 có khoảng 17% phụ nữ sẽ bị rối loạn chức năng tuyến giáp và hầu hết họ không biết điều đó. Theo đó, nguyên nhân phổ biến nhất là do rối loạn tự miễn dịch, được gọi là viêm tuyến giáp Hashimoto. Viêm giáp Hashimoto ngăn không cho tuyến giáp tạo ra đủ hormone tuyến giáp để cơ thể hoạt động bình thường. Kết quả là suy giáp hoặc chuyển hóa chậm.
Các xét nghiệm máu T3 và T4 sẽ được tiến hành để đánh giá nồng độ các hormone tuyến giáp. Nếu các hormone này thấp, bác sỹ có thể kê cho bạn hormone tuyến giáp tổng hợp để bù đắp phần thiếu hụt.
Ung thư
Mệt mỏi thường là một triệu chứng của bệnh ung thư hoặc là tác dụng phụ của một số phương pháp điều trị bệnh. Mệt mỏi liên quan đến ung thư nghiêm trọng hơn nhiều so với cảm giác mệt mỏi khi không bị ung thư. Khi đó, người bệnh có thể cảm thấy quá mệt để di chuyển và cũng có thể cảm thấy yếu. Các loại ung thư phổ biến có thể kể tới như ung thư phổi, ung thư đại tràng hoặc ung thư vú; các loại hiếm hơn như ung thư não và tủy sống; và các bệnh ung thư máu bao gồm bệnh bạch cầu, u lympho và đa u tủy.
Mệt mỏi có thể là một triệu chứng của ung thư, nhưng có nhiều nguyên nhân khác có thể xảy ra hơn. Nếu bạn có các triệu chứng khác hoặc nếu tình trạng mệt mỏi của bạn không thuyên giảm sau khi bạn nghỉ ngơi nhiều hơn và thực hiện các thay đổi lối sống khác, hãy đến gặp bác sĩ để trao đổi về tình trạng của bạn.
Xác định nguyên nhân khiến bạn mệt mỏi?
Nhiều bệnh về thể chất và tinh thần, cũng như các yếu tố lối sống có thể gây ra mệt mỏi cho bạn, dẫn tới khó chẩn đoán nguyên nhân. Trong một số trường hợp, nguyên nhân có thể đơn giản và dễ thay đổi, chẳng hạn như uống caffeine trước khi đi ngủ. Nhưng các nguyên nhân khác, như bệnh tim hoặc COPD, lại rất nghiêm trọng và bạn có thể cần bắt đầu điều trị lâu dài ngay lập tức.
Bác sĩ có thể giúp bạn sàng lọc các vấn đề sức khỏe của bạn, cũng như chế độ ăn uống, tập thể dục và các thói quen sống khác, để xác định nguyên nhân và giúp bạn phục hồi năng lượng.
