Thiếu dinh dưỡng là một loại suy dinh dưỡng. Nó xảy ra khi cơ thể không nhận đủ thức ăn. Hậu quả là chậm phát triển, nhẹ cân hoặc gầy còm.
Nếu một người không được cung cấp cân bằng các chất dinh dưỡng, họ cũng có thể bị suy dinh dưỡng. Béo phì có thể đi kèm với suy dinh dưỡng.
Khi một người ăn quá ít, chế độ ăn hạn chế hoặc tình trạng khiến cơ thể không có được sự cân bằng chất dinh dưỡng thích hợp, điều đó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Trong một số trường hợp, nó có thể đe dọa đến tính mạng.
Bài viết này xem xét tình trạng suy dinh dưỡng một cách chi tiết, bao gồm các nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị liên quan đến nó.
Suy dinh dưỡng là gì?
Một người bị suy dinh dưỡng thường cảm thấy mệt mỏi, cáu kỉnh và không thể tập trung.Suy dinh dưỡng xảy ra khi một người được cung cấp quá nhiều hoặc quá ít các chất dinh dưỡng nhất định.
Thiếu chất dinh dưỡng bởi vì ăn quá ít thức ăn tổng thể.
Khi bị suy dinh dưỡng có khả năng thiếu vitamin, khoáng chất và các chất thiết yếu khác mà cơ thể cần để hoạt động.
Suy dinh dưỡng dẫn đến:
- Các vấn đề sức khỏe ngắn hạn và dài hạn
- Chậm hồi phục vết thương và bệnh tật
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng
- Khó tập trung tại nơi làm việc hoặc trường học
Một số thiếu hụt gây ra các vấn đề sức khỏe cụ thể. Ví dụ:
Thiếu vitamin A
Trên thế giới, nhiều trẻ em gặp các vấn đề về thị lực do thiếu vitamin A.
Thiếu vitamin C
Thiếu vitamin C dẫn đến bệnh scurvy. Bệnh này rất hiếm ở Hoa Kỳ, nhưng nó hình thành nếu một người không có một chế độ ăn uống đa dạng với nhiều trái cây tươi và rau quả.
Người lớn tuổi, trẻ em, người nghiện rượu và một số người có vấn đề sức khỏe tâm thần có nguy cơ đặc biệt cao.
Sự thiếu hụt tổng thể
Thiếu tất cả các chất dinh dưỡng dẫn đến tình trạng kwashiorkor hay suy dinh dưỡng thể phù, đây là một “dạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng ”. Triệu chứng điển hình của tình trạng này là bụng chướng lên.
Marasmus hay suy dinh dưỡng thể teo đét là một hậu quả tiềm ẩn khác của tình trạng thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng. Một người mắc chứng marasmus sẽ có rất ít cơ bắp hoặc chất béo trên cơ thể.
Triệu chứng
Một số dấu hiệu và triệu chứng của suy dinh dưỡng bao gồm:
- Chán ăn hoặc không quan tâm đến đồ ăn hoặc thức uống
- Mệt mỏi và cáu kỉnh
- Không có khả năng tập trung
- Luôn cảm thấy lạnh
- Phiền muộn
- Giảm mỡ, khối lượng cơ và mô cơ thể
- Nguy cơ mắc bệnh cao hơn và mất nhiều thời gian hơn để chữa bệnh
- Thời gian lành thương lâu hơn
- Nguy cơ biến chứng cao hơn sau phẫu thuật
- Thậm chí ở tình trạng nặng còn bị khó thở và suy tim.
Ở trẻ em, có thể có:
- Chậm phát triển và trọng lượng cơ thể thấp
- Mệt mỏi và thiếu năng lượng
- Cáu kỉnh và lo lắng
- Chậm phát triển hành vi và trí tuệ, dẫn đến khó khăn trong học tập
Bệnh có thể điều trị được. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, suy dinh dưỡng để lại ảnh hưởng lâu dài.
Chứng biếng ăn tâm thần là một tình trạng sức khỏe tâm thần dẫn đến suy dinh dưỡng nghiêm trọng.
Nguyên nhân
Suy dinh dưỡng xảy ra vì nhiều lý do khác nhau. Cùng tìm hiều một số nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này.
Ăn ít
Một số người bị suy dinh dưỡng do không có đủ thức ăn hoặc khó ăn,khó hấp thu chất dinh dưỡng.
Điều này có thể xảy ra do:
- Ung thư
- Bệnh gan
- Tình trạng gây buồn nôn hoặc khó ăn, khó nuốt
- Dùng thuốc gây khó ăn - ví dụ như làm buồn nôn
- Các vấn đề về miệng như hàm giả không phù hợp cũng góp phần làm bị suy dinh dưỡng.
Tình trạng sức khỏe tâm thần
Thiếu dinh dưỡng hoặc suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến những người bị:
- Phiền muộn
- Sa sút trí tuệ
- Tâm thần phân liệt
- Chứng biếng ăn tâm thần
Các vấn đề xã hội và khả năng di chuyển
Các yếu tố ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của một người và có khả năng dẫn đến suy dinh dưỡng bao gồm:
- Không thể ra khỏi nhà hoặc đến cửa hàng để mua thức ăn
- Cảm thấy khó khăn trong việc chuẩn bị bữa ăn
- Sống một mình, ảnh hưởng đến động lực nấu nướng và ăn uống của một người
- Có kỹ năng nấu ăn hạn chế
- Không có đủ tiền mua thực phẩm
Rối loạn tiêu hóa và bệnh dạ dày
Nếu cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng một cách hiệu quả, ngay cả khi có một chế độ ăn uống lành mạnh cũng không thể ngăn ngừa suy dinh dưỡng.
Ví dụ về các tình trạng tiêu hóa và dạ dày gây ra điều này bao gồm:
- Bệnh Crohn
- Viêm loét đại tràng
- Bệnh celiac
- Tiêu chảy dai dẳng , nôn mửa hoặc cả hai
Rối loạn hấp thu do uống rượu
Uống nhiều rượu dẫn đến viêm dạ dày hoặc tổn thương tuyến tụy. Những vấn đề này gây khó khăn cho quá trình tiêu hóa thức ăn, hấp thụ vitamin và sản xuất hormone điều hòa sự trao đổi chất.
Rượu cũng chứa calo, vì vậy một người không cảm thấy đói sau khi uống. Do đó, họ không ăn đủ thức ăn lành mạnh để cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
Các yếu tố nguy cơ
Ở một số nơi trên thế giới, tình trạng suy dinh dưỡng phổ biến và kéo dài trong nhiều năm do thiếu ăn.
Còn ở các nước phát triển đối tượng có nguy cơ suy dinh dưỡng cao nhất bao gồm:
- Người lớn tuổi, đặc biệt là khi họ nằm trong bệnh viện hoặc chăm sóc tại cơ sở dài hạn
- Những người bị cô lập về mặt xã hội - ví dụ: do các vấn đề về di chuyển, vấn đề sức khỏe hoặc các yếu tố khác
- Người có thu nhập thấp
- Những người đang hồi phục hoặc sống với một căn bệnh hoặc tình trạng nghiêm trọng
- Những người khó hấp thụ chất dinh dưỡng
- Những người bị rối loạn ăn uống mãn tính như ăn vô độ hoặc chứng biếng ăn tâm thần
Một số người cần nạp chất bổ sung nếu họ tuân theo một chế độ ăn kiêng cụ thể. Như người ăn thuần chay.
Chẩn đoán
Khi có các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh suy dinh dưỡng thì trước tiên sẽ tìm hiểu nguyên nhân gây ra.
Nếu bác sĩ nghi ngờ bệnh Crohn, bệnh celiac hoặc một tình trạng khác, họ sẽ tiến hành các xét nghiệm để chẩn đoán xác định. Điều trị những bệnh này giúp cải thiện tình trạng dinh dưỡng của một người.
Họ cũng thực hiện những việc sau:
- Xét nghiệm máu để tầm soát và theo dõi tổng quát
- Kiểm tra hàm lượng các chất dinh dưỡng, như sắt hoặc vitamin
- Xét nghiệm prealbumin, vì suy dinh dưỡng thường ảnh hưởng đến nồng độ protein này
- Xét nghiệm albumin, chỉ ra bệnh gan hoặc thận
Công cụ hỗ trợ xác định nguy cơ
Một số công cụ giúp xác định những người có hoặc có nguy cơ bị suy dinh dưỡng.
Một cách để đánh giá ở người lớn là sử dụng Công cụ kiểm tra tổng quát về suy dinh dưỡng (MUST- Malnutrition Universal Screening Tool). Đây là một công cụ đáng tin cậy.
Các chuyên gia đã thiết kế công cụ này để xác định bệnh ở người lớn, đặc biệt là người lớn tuổi, bị suy dinh dưỡng hoặc có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng. Đó là một kế hoạch gồm năm bước giúp bác sĩ chẩn đoán và điều trị những tình trạng này.
Năm bước như sau:
Bước 1: Đo chiều cao và cân nặng của một người, tính chỉ số khối cơ thể ( BMI- body mass index) của họ và cung cấp điểm số.
Bước 2: Ghi lại tỷ lệ phần trăm giảm cân ngoài kế hoạch và cho điểm. Ví dụ: giảm không có kế hoạch từ 5–10% sẽ cho điểm 1, trong khi giảm 10% sẽ cho điểm 2.
Bước 3: Xác định bất kỳ tình trạng sức khỏe tinh thần hoặc thể chất nào và cung cấp điểm số. Ví dụ, nếu một người bị ốm nặng và không ăn trong hơn 5 ngày, điểm sẽ là 3.
Bước 4: Thêm điểm số từ các bước 1, 2 và 3 để có được điểm nguy cơ tổng thể.
Bước 5: Sử dụng các hướng dẫn của địa phương để xây dựng kế hoạch chăm sóc dựa trên điểm số.
Điểm số sẽ là một trong những điểm sau:
- Rủi ro thấp: 0
- Rủi ro trung bình: 1
- Rủi ro cao: 2 hoặc nhiều hơn
Các bác sĩ chỉ sử dụng MUST để xác định suy dinh dưỡng tổng thể hoặc nguy cơ suy dinh dưỡng ở người lớn. Thử nghiệm sẽ không xác định được sự mất cân bằng hoặc thiếu hụt chất dinh dưỡng cụ thể.
Thiếu máu do thiếu dinh dưỡng xảy ra nếu chế độ ăn uống của một người không thể cung cấp các chất dinh dưỡng mà họ cần.
Điều trị
Nếu bác sĩ chẩn đoán suy dinh dưỡng, họ sẽ lập kế hoạch điều trị. Người bệnh cũng cần gặp bác sĩ dinh dưỡng và các chuyên gia khác.
Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng suy dinh dưỡng và sự hiện diện của bất kỳ tình trạng hoặc biến chứng tiềm ẩn nào khác.
Nó bao gồm:
- Sàng lọc và giám sát liên tục
- Lập một kế hoạch ăn kiêng, bao gồm cả việc bổ sung
- Điều trị các triệu chứng cụ thể, như buồn nôn
- Điều trị bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào có thể có
- Kiểm tra bất kỳ vấn đề về miệng hoặc nuốt
- Đề xuất dụng cụ ăn uống thay thế
Trong trường hợp nghiêm trọng, một người cần:
- Điều trị tại viện
- Dần dần bắt đầu hấp thụ chất dinh dưỡng trong một số ngày
- Nhận các chất dinh dưỡng như kali và canxi qua đường tĩnh mạch
Bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi họ để đảm bảo rằng họ nhận đủ dinh dưỡng cần thiết.
Phòng ngừa
Để ngăn ngừa suy dinh dưỡng, mọi người cần tiêu thụ một loạt các chất dinh dưỡng từ nhiều loại thực phẩm.
Người lớn tuổi, trẻ em, người bị bệnh nặng hoặc mãn tính và những người khác cần được chăm sóc bổ sung để đảm bảo rằng họ nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết.
Bất cứ ai bắt đầu có dấu hiệu suy dinh dưỡng, thiếu dinh dưỡng nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.
Ở Mỹ, điều trị thường cho thấy hiệu quả, mặc dù triển vọng và thời gian cần thiết để phục hồi sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra suy dinh dưỡng.
Xem thêm:
