Hộp sọ được tạo thành từ một số xương ghép với nhau qua các đường khớp bằng mô sợi. Những đường khớp này cho phép hộp sọ linh hoạt co giãn với mức độ nhất định, giúp đầu của trẻ đi qua cổ tử cung và âm đạo khi sinh. Tại vị trí các đường khớp giao nhau, chúng tạo ra thóp. Ngoài tác dụng giúp đầu trẻ lọt trong quá trình chuyển dạ, các thóp còn cho phép thể tích hộp sọ đủ linh hoạt để não phát triển.
Trẻ sơ sinh có một số thóp, trong đó thóp trước và thóp sau được biết đến nhiều nhất. Đa số trẻ chỉ có thóp trước lớn hơn nằm ở phía trước được mở sau khi sinh. Xác định thóp bằng một vùng mềm hơn xung quanh trên hộp sọ. Đôi khi, thóp sau nhỏ hơn cũng mở ra và có thể sờ thấy khi mới sinh nhưng thóp này sẽ sớm đóng lại. Theo thời gian, vai trò của thóp với trẻ dần ít đi, do đó các thóp từ từ đóng lại, các đường khớp cũng cứng và cố định lại.
Thóp trước hơi lõm nhẹ nhưng tương đối chắc nên không phải lúc nào cũng có thể nhìn thấy, đặc biệt là khi bị tóc che lấp. Trong một số trường hợp, thóp trước lõm sâu rõ rệt. Đây là dấu hiệu đáng chú ý, có thể cần thăm khám.
Nguyên nhân
Mất nước là nguyên nhân chính gây lõm thóp.
Mất nước có thể do:
- Nôn nhiều
- Không uống đủ sữa hoặc nước
- Tiêu chảy
- Sốt
- Tiểu quá nhiều
Tình trạng mất nước ở trẻ em có thể từ nhẹ đến nặng. Những trường hợp nặng cần được điều trị cấp cứu để tránh biến chứng.
Ngoài thóp lõm, một số triệu chứng khác có thể đi kèm khi trẻ bị mất nước bao gồm:
- Lưỡi và môi khô
- Da khô, lạnh
- Nhịp thở và nhịp tim nhanh
- Tiểu ít
- Không có nước mắt khi khóc
- Mắt trũng sâu
Không có nước mắt khi khóc là một trong những dấu hiệu của mất nước (Nguồn ảnh: https://timesofindia.indiatimes.com)Mặc dù không phổ biến, thóp lõm cũng có thể là dấu hiệu của suy dinh dưỡng.
Trẻ sơ sinh bị suy dinh dưỡng ngoài dấu hiệu thóp lõm luôn đi kèm với các dấu hiệu khác, bao gồm:
- Nhẹ cân
- Da khô, kém đàn hồi
- Tóc khô dễ rụng
- Mệt mỏi hoặc hôn mê
Chẩn đoán
Thăm khám trẻ để chẩn đoán nguyên nhân thóp lõm (Nguồn ảnh: https://www.medicalnewstoday.com)Bác sĩ sẽ quan sát và khám nhẹ nhàng thóp để xác định cấu trúc của thóp có bất thường hay không, hỏi mẹ nhận thấy thóp trũng từ khi nào, kiểm tra các dấu hiệu mất nước hoặc suy dinh dưỡng bao gồm theo dõi nhịp tim và nhịp thở của em bé hoặc khám độ đàn hồi của da. Ngoài ra bác sĩ cũng hỏi những câu hỏi liên quan đến sức khỏe tổng thể của trẻ sơ sinh, chẳng hạn như liệu chúng có bị sốt hay nôn mửa hoặc tiêu chảy hay không, thói quen bú của trẻ như thế nào và liệu chúng có đi tiểu nhiều hay ít hơn bình thường hay không.
Những xét nghiệm máu hoặc nước tiểu cũng có thể cần thiết để chấn đoán.
Điều trị
Nếu thóp lõm là do mất nước, có thể cần phải cấp cứu hoặc đến khám bệnh.
Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ bù nước cho trẻ sơ sinh qua đường uống. Nếu trẻ sơ sinh bị nôn, bác sĩ có thể bổ sung nước qua đường truyền tĩnh mạch (IV). Việc điều trị này sẽ duy trì cho đến khi trẻ đủ dịch.
Cha mẹ và người chăm sóc có thể điều trị các trường hợp mất nước nhẹ tại nhà bằng cách khuyến khích trẻ uống hoặc bú nếu trẻ bú mẹ. Tuy nhiên, chỉ nên cố gắng điều trị mất nước tại nhà nếu bác sĩ đã khám cho bé và hướng dẫn cách thực hiện.
Nếu nguyên nhân gây ra thóp trũng là do suy dinh dưỡng, việc điều trị sẽ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân.
Thường bao gồm việc tăng tổng lượng calo hoặc một chất dinh dưỡng cụ thể nào đó. Trong một số trường hợp, có thể cần cung cấp chất dinh dưỡng qua đường truyền tĩnh mạch hoặc ống sonde.
Biến chứng
Hầu hết các trường hợp thóp lõm sẽ hết sau khi điều trị mất nước một cách nhanh chóng và dễ dàng. Tuy nhiên, nếu tình trạng mất nước kéo dài có thể dẫn đến tổn thương não, thậm chí tử vong.
Điều trị suy dinh dưỡng có thể là khó khăn hơn, tùy thuộc vào nguyên nhân. Suy dinh dưỡng kéo dài có thể dẫn đến chậm phát triển và tàn tật.
Tổng kết
Thóp có tự nhiên ở trẻ sơ sinh. Thóp thường lõm nhẹ so với hộp sọ và đó là tình trạng bình thường ở trẻ sơ sinh. Nhưng trong một số trường hợp, trẻ xuất hiện dấu hiệu thóp lõm nặng và là dấu hiệu của bệnh lý.
Thóp lõm, khi đi kèm với các triệu chứng khác, có thể là dấu hiệu của tình trạng mất nước hoặc suy dinh dưỡng. Tuy nhiên có trường hợp trẻ bị mất nước nhưng không có thóp lõm. Điều quan trọng là phải biết các dấu hiệu khác của mất nước để đưa trẻ đến cơ sở chăm sóc y tế, bất kể biểu hiện ở thóp của trẻ như thế nào.
Việc trì hoãn điều trị mất nước hoặc suy dinh dưỡng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho sự phát triển của trẻ sơ sinh. Bất kỳ trẻ nào xuất hiện dấu hiệu thóp lõm bất thường đều cần đến khám tại cơ sở y tế.
Xem thêm:
- Chăm sóc trẻ sơ sinh từ A-Z: Hướng dẫn cho lần đầu làm cha mẹ
- Nuôi dưỡng trẻ sơ sinh: Sữa mẹ hay sữa công thức?
- Cách nhận biết và phòng tránh hăm tã ở trẻ
- Năm đầu đời: Các giai đoạn phát triển của trẻ
- 6 lợi ích tuyệt vời của ánh nắng mặt trời đối với trẻ sơ sinh
