Cơ thể giám sát chặt chẽ nồng độ oxy trong máu để giữ chỉ số này trong một phạm vi xác định, đảm bảo đáp ứng đủ oxy cho nhu cầu của mọi tế bào.
Nồng độ oxy trong máu cho biết khả năng cơ thể vận chuyển oxy từ phổi đến phân phối cho các tế bào và đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe.
Nồng độ oxy trong máu bình thường và thấp
Nồng độ oxy trong máu ở người khỏe mạnh thay đổi trong khoảng 75 đến 100 mmHg.
Kết quả xét nghiệm khí máu động mạch cho thấy mức oxy dưới 60 mmHg được cho là mức thấp. Trong một số trường hợp, những bệnh nhân này cần được hỗ trợ thở oxy.
Nồng độ oxy trong máu quá thấp so với mức trung bình của người bình thường khỏe mạnh được gọi là giảm oxy máu. Tình trạng này xuất hiện khi cơ thể gặp khó khăn trong quá trình vận chuyển oxy đến tất cả các tế bào, mô và cơ quan.
Độ bão hòa oxy máu mao mạch
Độ bão hòa oxy máu mao mạch là phần trăm oxy trong máu mao mạch. Các nhân viên y tế thường sử dụng một thiết bị gọi là máy đo độ bão hòa oxy máu để kiểm tra nhanh chóng hoặc theo dõi liên tục. Thiết bị có thể gắn vào đầu ngón tay của người bệnh.
Mức độ bão hòa oxy máu bình thường nằm trong khoảng từ 95% đến 100%. Nếu độ bão hòa oxy máu dưới 95%, người bệnh có thể gặp các triệu chứng liên quan đến thiếu oxy, chẳng hạn như khó thở và lú lẫn.
Làm thế nào để đo nồng độ oxy trong máu?
Xét nghiệm khí máu động mạch là cách hiệu quả nhất để theo dõi nồng độ oxy trong máu. Xét nghiệm này dựa trên mẫu máu lấy từ động mạch, thường là ở cổ tay. Xét nghiệm này rất chính xác, nhưng gây đau khi lấy máu.
Các bác sĩ thực hiện xét nghiệm khí máu động mạch trong bệnh viện. Tuy nhiên, bạn cũng có thể tự kiểm tra độ bão hòa oxy máu (mao mạch) tại nhà bằng một thiết bị nhỏ được gọi là máy đo độ bão hòa oxy máu.
Máy đo độ bão hòa oxy máu là có dạng một chiếc kẹp nhỏ thường gắn vào đầu ngón tay, mặc dù máy cũng sẽ hoạt động khi gắn ở tai hoặc ngón chân. Máy đo độ bão hòa oxy trong máu gián tiếp bằng cách hấp thụ ánh sáng thông qua mạch đập.
Mặc dù đo độ bão hòa oxy máu trong mao mạch dễ dàng, nhanh chóng hơn và ít đau hơn xét nghiệm khí máu động mạch, nhưng kết quả đem lại không chính xác bằng. Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả, bao gồm:
- Ngón tay bẩn
- Đèn sáng
- Làn da tối màu
- Sử dụng sơn móng tay
- Lưu thông máu kém đến các chi
Các triệu chứng của nồng độ oxy trong máu giảm thấp
Nồng độ oxy trong máu thấp có thể dẫn đến rối loạn tuần hoàn và gây ra các triệu chứng sau:
- Hụt hơi
- Đau đầu
- Bồn chồn
- Chóng mặt
- Thở nhanh
- Đau ngực
- Lú lẫn
- Huyết áp cao
- Rối loạn điều hợp
- Rối loạn thị giác
- Cảm giác hưng phấn
- Tim đập loạn nhịp
Nguyên nhân của giảm nồng độ oxy máu
Hiện tượng này có thể xảy ra do:
- Không đủ lượng oxy trong khí thở
- Phổi không có khả năng hít vào và vận chuyển đủ oxy đến các tế bào và mô
- Máu không có khả năng lưu thông đến phổi, thu thập oxy và vận chuyển đi khắp cơ thể
Các tình trạng có thể dẫn đến giảm oxy máu
Các yếu tố bao gồm:
- Hen
- Bệnh tim, bao gồm cả bệnh tim bẩm sinh
- Ở trên cao
- Thiếu máu
- Covid-19
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (chronic obstructive pulmonary disease - COPD)
- Bệnh phổi kẽ
- Khí phổi thũng
- Hội chứng suy hô hấp cấp tính (Acute respiratory distress syndrome - ARDS)
- Viêm phổi
- Tắc nghẽn động mạch phổi
- Xơ phổi, hoặc sẹo và tổn thương phổi
- Tràn khí màng phổi làm cho phổi bị xẹp
- Dịch dư thừa trong phổi
- Ngưng thở khi ngủ
- Một số loại thuốc, bao gồm một số chất gây nghiện và thuốc giảm đau
Trao đổi với bác sĩ
Bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu bạn:
- Cảm thấy khó thở nghiêm trọng và đột ngột
- Cảm thấy khó thở khi nghỉ ngơi
- Khó thở nặng tăng lên khi khi tập thể dục hoặc hoạt động thể chất
- Thức dậy đột ngột do cảm giác khó thở hoặc nghẹt thở
- Đang ở độ cao lớn và cảm thấy khó thở nặng kèm theo ho, tim đập nhanh và phù
Điều trị
Điều trị tình trạng giảm nồng độ oxy máu bao gồm thở oxy. Các bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp oxy tại phòng khám, hoặc họ có thể kê đơn hoặc khuyến nghị sử dụng tại nhà.
Nhiều thiết bị có sẵn giúp phân phối và theo dõi quá trình sử dụng oxy tại nhà của bệnh nhân.
Bệnh nhân có thể điều chỉnh lối sống để giảm các triệu chứng của giảm nồng độ oxy máu, cũng như cải thiện sức khỏe chung và chất lượng cuộc sống của họ. Chẳng hạn các biện pháp thay đổi lối sống như:
- Bỏ hút thuốc
- Tránh khói thuốc
- Chế độ ăn giàu dinh dưỡng có nhiều trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và rau
- Tập thể dục thường xuyên
Tiên lượng
Nhiều nguyên nhân có thể gây ra giảm nồng độ oxy trong máu. Điều trị nguyên nhân sẽ giúp cải thiện nồng độ oxy trong máu.Những người bị bệnh phổi mãn tính, chẳng hạn như COPD và những người bị nhiễm COVID-19 có thể cần theo dõi oxy trong máu thường xuyên.
Người bệnh có nồng độ oxy trong máu thấp cũng có thể thực hiện thay đổi lối sống, chẳng hạn như điều chỉnh chế độ ăn uống và thói quen tập thể dục. Cùng với liệu pháp oxy, những thay đổi này có thể giúp họ nâng cao độ bão hòa oxy trong máu.
Tổng kết
Nồng độ oxy trong máu là lượng oxy lưu thông trong máu. Bạn có thể đo nồng độ oxy trong máu bằng cách sử dụng máy đo độ bão hòa oxy máu mao mạch. Các bác sĩ cho rằng độ bão hòa oxy máu dưới 95% là thấp.
Một số tình trạng có thể gây ra giảm nồng độ oxy trong máu, bao gồm hen, thiếu máu và COVID-19.
Điều trị thường liên quan đến giải quyết nguyên nhân, nhưng các bác sĩ đôi khi cũng có thể đề nghị người bệnh sử dụng liệu pháp oxy hoặc điều chỉnh lối sống.
Xem thêm:
