Bệnh thận giai đoạn cuối (End-stage kidney disease hay end-stage renal disease) là giai đoạn cuối của bệnh thận mạn tính. Nó có nghĩa là thận của bạn không còn hoạt động đủ tốt để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống hàng ngày.
Thận của những người mắc bệnh thận giai đoạn cuối có chức năng chỉ đạt dưới 10% so với khả năng bình thường, có thể có nghĩa là chúng hầu như không hoạt động hoặc hoàn toàn không hoạt động.
Bệnh thận thường tiến triển. Độ dài của mỗi giai đoạn là khác nhau và phụ thuộc vào cách điều trị của bạn, đặc biệt là liên quan đến chế độ ăn uống và chỉ định lọc máu. Bệnh thận mạn tính thường chuyển sang giai đoạn cuối sau 10 đến 20 năm được chẩn đoán. Bệnh thận giai đoạn cuối là giai đoạn thứ 5 trong sự tiến triển của bệnh thận mạn tính, được đo bằng mức lọc cầu thận (glomerular filtration rate - GFR) của bạn:
Giai đoạn | GFR (ml / phút / 1,73 m 2 ) | Chức năng thận |
1 | ≥90 | Thận hoạt động bình thường nhưng các dấu hiệu đầu tiên của bệnh thận xuất hiện |
2 | 60-89 | Chức năng thận bị giảm nhẹ |
3A / 3B | 45-59 (3A) và 30-44 (3B) | Chức năng thận giảm rõ rệt |
4 | 15-29 | Chức năng thận rất giảm |
5 | <15 | Bệnh thận giai đoạn cuối |
Nguyên nhân nào gây ra bệnh thận giai đoạn cuối?
Nhiều loại bệnh thận có tổn thương các cầu thận, đây là các đơn vị lọc nhỏ trong thận. Điều này dẫn đến quá trình lọc máu kém, cuối cùng dẫn đến bệnh thận giai đoạn cuối. Bệnh thận giai đoạn cuối phổ biến nhất là do bệnh tiểu đường và tăng huyết áp gây ra.
Nếu bạn bị bệnh tiểu đường, cơ thể bạn không thể phân hủy glucose một cách chính xác, do đó lượng glucose trong máu vẫn ở mức cao. Lượng glucose cao trong máu sẽ làm hỏng các cầu thận.
Bệnh thận giai đoạn cuối phổ biến nhất là do bệnh tiểu đường và tăng huyết áp gây ra. Nguồn ảnh ec.europa.eu
Nếu bạn bị tăng huyết áp, áp lực tăng lên trong các mạch nhỏ trong thận sẽ dẫn đến tổn thương. Tổn thương này làm giảm chức năng lọc máu của các mạch máu.
Các nguyên nhân khác của bệnh thận giai đoạn cuối bao gồm:
- Tắc nghẽn đường tiết niệu kéo dài do sỏi thận, tuyến tiền liệt phì đại hoặc một số loại ung thư
- Viêm cầu thận
- Trào ngược bàng quang niệu quản
- Bất thường thận bẩm sinh
Những ai có nguy cơ mắc bệnh thận giai đoạn cuối?
Một số người có nguy cơ phát triển bệnh thận giai đoạn cuối cao hơn, đó là những người có:
- Bệnh tiểu đường
- Tăng huyết áp
- Người thân mắc bệnh thận giai đoạn cuối
Nguy cơ phát triển bệnh thận giai đoạn cuối của bạn cũng tăng lên khi bạn có bất kỳ bệnh thận nào dưới đây:
- Bệnh thận đa nang
- Hội chứng Alport
- Viêm thận kẽ
- Viêm bể thận
- Một số tình trạng tự miễn dịch, chẳng hạn như bệnh lupus
Dựa theo một nghiên cứu, sự suy giảm chức năng thận nhanh chóng có thể báo hiệu sự khởi đầu của bệnh thận giai đoạn cuối.
Các triệu chứng của bệnh thận giai đoạn cuối
Bạn có thể gặp một loạt các triệu chứng, bao gồm:
- Lượng nước tiểu giảm
- Không thể đi tiểu
- Mệt mỏi
- Mệt mỏi, ốm yếu
- Đau đầu
- Giảm cân không giải thích được
- Ăn mất ngon
- Buồn nôn và nôn
- Da khô và ngứa
- Thay đổi màu da
- Đau xương
- Nhầm lẫn và khó tập trung
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Dễ bị bầm tím
- Chảy máu cam thường xuyên
- Tê tay và chân
- Hơi thở hôi
- Khát
- Nấc cụt thường xuyên
- Mất chu kỳ kinh nguyệt
- Các vấn đề về giấc ngủ, chẳng hạn như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và hội chứng chân không yên
- Giảm ham muốn tình dục hoặc bất lực
- Phù, đặc biệt là ở chân và tay
Đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu bất kỳ triệu chứng nào trong số này cản trở cuộc sống của bạn, đặc biệt là nếu bạn không thể đi tiểu hoặc ngủ, thường xuyên bị nôn hoặc cảm thấy yếu và không thể làm các công việc hàng ngày.
Bệnh thận giai đoạn cuối được chẩn đoán như thế nào?
Bác sĩ chẩn đoán bệnh thận giai đoạn cuối bằng cách khám sức khỏe và các xét nghiệm để kiểm tra chức năng thận của bạn. Các xét nghiệm chức năng thận bao gồm:
- Phân tích nước tiểu: Xét nghiệm này giúp bác sĩ kiểm tra protein và máu trong nước tiểu của bạn. Những chất này chỉ ra rằng thận của bạn không xử lý chất thải đúng cách.
- Xét nghiệm creatinine huyết thanh: Xét nghiệm này giúp bác sĩ kiểm tra xem liệu creatinine có tích tụ trong máu của bạn hay không. Creatinine là một chất thải mà thận sẽ lọc ra khỏi cơ thể.
- Xét nghiệm nitơ urê trong máu: Xét nghiệm này giúp bác sĩ kiểm tra lượng nitơ trong máu của bạn.
- Tỷ lệ lọc cầu thận ước tính (Estimated glomerular filtration rate): Xét nghiệm này cho phép bác sĩ ước tính khả năng lọc của cầu thận.
Bệnh thận giai đoạn cuối điều trị như thế nào?
Các phương pháp điều trị bệnh thận giai đoạn cuối là lọc máu hoặc ghép thận. Trong một số trường hợp, thay đổi lối sống và dùng thuốc có thể hữu ích.
Lọc máu
Nguồn ảnh kidneyfailurenews.com
Bạn có 2 lựa chọn khi bạn phải lọc máu.
Lựa chọn đầu tiên là chạy thận nhân tạo, sử dụng một máy để xử lý máu trước khi đưa trở lại cơ thể. Máy lọc chất thải bằng cách sử dụng dung dịch lọc đặc biệt. Sau đó, nó sẽ đưa máu sạch trở lại cơ thể bạn. Phương pháp này thường được sử dụng 3 lần mỗi tuần và mất 3 đến 4 giờ mỗi lần.
Bác sĩ cũng có thể chỉ định thẩm phân phúc mạc để lọc máu. Quá trình này sẽ đưa dung dịch lọc vào bụng của bạn sau đó được lấy ra bằng ống thông. Loại lọc máu này có thể được thực hiện tại nhà với sự hướng dẫn thích hợp. Nó thường được thực hiện qua đêm trong khi bạn ngủ.
Ghép thận
Phẫu thuật ghép thận sẽ loại bỏ thận bị tổn thương (nếu cần) và ghép thận được hiến tặng vào. Thận được hiến tặng thường từ người sống. Họ có thể hiến một quả thận và tiếp tục hoạt động bình thường với quả thận còn lại.
Thuốc men
Những người bị tiểu đường hoặc tăng huyết áp nên kiểm soát tình trạng của họ để giúp ngăn ngừa bệnh thận giai đoạn cuối. Cả hai bệnh đều được hưởng lợi khi điều trị bằng thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn thụ thể angiotensin.
Kerendia (finerenone) là một loại thuốc kê đơn có thể làm giảm nguy cơ suy giảm GFR kéo dài, bệnh thận giai đoạn cuối, tử vong do tim mạch, nhồi máu cơ tim và nhập viện vì suy tim ở người lớn mắc bệnh thận mạn tính liên quan đến bệnh tiểu đường loại 2.
Một số vắc xin có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng của bệnh thận giai đoạn cuối. TheoTrung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, vắc xin viêm gan B và phế cầu có thể có lợi ích, đặc biệt là trước và trong khi điều trị lọc máu.
Thay đổi lối sống
Việc giữ nước có thể khiến cân nặng thay đổi nhanh chóng, vì vậy việc theo dõi cân nặng của bạn là rất quan trọng. Bạn cũng có thể cần phải tăng lượng calo và giảm tiêu thụ protein. Có thể cần một chế độ ăn ít natri, kali và các chất điện giải khác, cùng với việc hạn chế nước.
Hạn chế những thực phẩm dưới đây để tránh tiêu thụ quá nhiều natri hoặc kali:
- Chuối
- Cà chua
- Quả cam
- Sô cô la
- Các loại hạt và bơ đậu phộng
- Rau chân vịt
- Quả bơ
Uống viên bổ sung vitamin, chẳng hạn như canxi, vitamin C, vitamin D và sắt, có thể giúp cải thiện chức năng thận và sự hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết.
Những biến chứng của bệnh thận giai đoạn cuối là gì?
Các biến chứng có thể xảy ra của bệnh thận giai đoạn cuối bao gồm:
- Nhiễm trùng da do khô da và ngứa
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng
- Nồng độ điện giải trong máu bất thường
- Đau khớp, xương và cơ
- Xương yếu
- Tổn thương thần kinh
- Thay đổi mức đường huyết
Các biến chứng ít phổ biến nhưng nghiêm trọng hơn bao gồm:
- Suy gan
- Các vấn đề về tim và mạch máu
- Tích tụ dịch xung quanh phổi
- Cường cận giáp
- Suy dinh dưỡng
- Thiếu máu
- Chảy máu dạ dày và ruột
- Rối loạn chức năng não và sa sút trí tuệ
- Co giật
- Rối loạn khớp
- Gãy xương
Quá trình phục hồi
Sự phục hồi của bạn phụ thuộc vào loại điều trị được bác sĩ đề nghị.
Với lọc máu, bạn có thể được điều trị tại viện hoặc tại nhà. Trong nhiều trường hợp, lọc máu cho phép bạn kéo dài tuổi thọ bằng cách thường xuyên lọc chất thải ra khỏi cơ thể.
Các ca cấy ghép thận cũng có khả năng thành công. Tỷ lệ hỏng thận được cấy ghép rất thấp, dao động từ 3 đến 21% trong 5 năm đầu tiên. Cấy ghép thận cho phép bạn phục hồi chức năng thận bình thường. Nếu bạn tuân theo các khuyến nghị của bác sĩ về việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống, thì việc ghép thận có thể giúp bạn sống mà không bị bệnh thận giai đoạn cuối trong nhiều năm.
Tiên lượng dài hạn như thế nào?
Những tiến bộ của khoa học kỹ thuật cho phép những người bị bệnh thận giai đoạn cuối sống lâu hơn bao giờ hết. Bệnh thận giai đoạn cuối có thể đe dọa tính mạng. Nếu được điều trị, bạn có thể sẽ sống thêm nhiều năm sau đó. Nếu không được điều trị, bạn chỉ có thể sống sót nếu không có thận trong vài tháng. Nếu bạn có các bệnh lý đi kèm khác, chẳng hạn như các vấn đề về tim, bạn có thể phải đối mặt với các biến chứng khác có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ.
Điều gì có thể ngăn ngừa bệnh thận giai đoạn cuối?
Trong một số trường hợp, bệnh thận giai đoạn cuối không thể ngăn ngừa được. Tuy nhiên, bạn nên kiểm soát mức đường huyết và huyết áp của mình. Bạn nên đi khám bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng bệnh thận giai đoạn cuối nào. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể trì hoãn hoặc ngăn bệnh tiến triển.
Xem Thêm:
- Suy thận: phân loại, nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
- Suy thận cấp tính: Những điều bạn cần biết
- Suy thận mạn tính: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
