Các loại bệnh truyền nhiễm
Phân loại theo căn nguyên gây bệnh, bệnh truyền nhiễm được phân theo các nhóm:
- Bệnh do virus: Covid-19, cúm, viêm phổi do virus hợp bào đường hô hấp (RSV), sốt xuất huyết Dengue, HIV, viêm gan B, viêm gan C, HPV, bệnh sởi, tiêu chảy do Rotavirus,..
- Bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn: Viêm phổi do phế cầu, HI, Klebsiella …Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa như tả, lỵ trực trùng, thương hàn (Salmonella), họ vi khuẩn E.Coli..Nhiễm trùng sinh dục như lậu cầu, giang mai. Nhiễm các vi khuẩn khác như sốt mò, uốn ván, bại liệt. Nhiễm trùng huyết do nhiều loại vi khuẩn: Trực khuẩn mủ xanh, các nhiễm trùng bệnh viện …Nhiễm trùng ngoài da như tụ cầu, liên cầu, trực khuẩn mủ xanh,...Nhiễm trùng mô mềm và vết thương bẩn do các vi khuẩn yếm khí như: Vi khuẩn hoại thư sinh hơi Clostridium perfringens,…
- Bệnh do ký sinh trùng như: Sốt rét, lỵ amip, giun đũa, giun móc, giun tóc, giun kim, sán dây lợn, …có thể gây các ổ di bệnh ra nhiều cơ quan: Gan, ruột, phổi, máu, não, ống mật,…
- Bệnh do nấm: Các nhiễm trùng đường hô hấp, đường máu, như viêm phổi, nhiễm nấm huyết do nấm Candida, Penicillin, Cryptococcus,…tùy vào từng cơ địa của người bệnh có bị suy giảm miễn dịch hay không.
Phân loại theo mức độ nguy hiểm: Bộ y tế phân chia bệnh truyền nhiễm theo 4 nhóm dựa vào mức độ nặng của bệnh và khả năng lây lan thành dịch trong Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm:
Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhóm A: Bệnh đặc biệt nguy hiểm, khả năng lây truyền rất nhanh, phát tán rộng, tỉ lệ tử vong cao. Ví dụ: Covid-19, Ebola
Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhóm B: Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây nhanh và có thể tử vong: HIV, bệnh do Adebnovirus, cúm, dại, sởi, sốt xuất huyết, lỵ..
Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhóm C: Bệnh truyền nhiễm ít nguy hiểm, khả năng lây truyền không nhanh. Bệnh đau mắt hột (Chlamydia), giang mai, giun, nấm Candida, viêm họng, tả…
Đường lây truyền
Bệnh truyền nhiễm có khả năng gây bệnh cho người theo các đường lây sau:
Tiếp xúc trực tiếp
Các bệnh truyền nhiễm thường lây lan qua tiếp xúc trực tiếp qua các cách:
- Lây lan từ người sang người: Sự lây truyền xảy ra khi một người bị nhiễm bệnh chạm vào hoặc trao đổi chất dịch cơ thể với người khác. Điều này có thể xảy ra trước khi người bệnh được chẩn đoán bệnh. Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) có thể lây truyền theo cách này. Phụ nữ mang thai cũng có thể truyền bệnh truyền nhiễm cho thai nhi qua nhau thai.
- Thông qua giọt bắn: Việc phun ra các giọt nhỏ khi ho và hắt hơi có thể làm lây lan bệnh truyền nhiễm. Bạn thậm chí có thể lây nhiễm cho người khác thông qua các giọt nhỏ được tạo ra khi bạn nói. Vì các giọt nhỏ rơi xuống đất trong vòng vài met, nên kiểu truyền này xảy ra giữa những người tiếp xúc với nhau trong không gian hẹp, khoảng cách gần, đặc biệt khi không đeo khẩu trang.
Đường lây gián tiếp
Các bệnh truyền nhiễm cũng có thể lây lan gián tiếp qua không khí và các cơ chế khác. Ví dụ:
- Lây truyền qua không khí
- Một số tác nhân lây nhiễm có thể di chuyển xa và lơ lửng trong không khí trong một thời gian dài. Bạn có thể mắc một căn bệnh như bệnh sởi khi bước vào phòng sau khi người bị bệnh sởi đã ra đi.
- Đồ vật hay bề mặt bị ô nhiễm
- Một số sinh vật có thể sống trên các bề mặt trong một thời gian ngắn. Nếu bạn chạm vào một vật, chẳng hạn như nắm cửa, ngay sau khi người bị nhiễm bệnh chạm vào, bạn có thể bị lây nhiễm bệnh. Lây truyền xảy ra khi bạn chạm vào miệng, mũi hoặc mắt mà không rửa tay kỹ. Vi trùng cũng có thể lây lan qua các sản phẩm máu và vật tư y tế bị ô nhiễm.
- Thức ăn và nước uống: Các bệnh truyền nhiễm có thể lây truyền qua thức ăn và nước bị ô nhiễm. E. coli thường lây truyền qua các sản phẩm được chế biến không đúng cách hoặc thịt nấu chưa chín. Thực phẩm đóng hộp không đúng cách có thể tạo môi trường sống cho vi khuẩn Clostridium botulinum , có thể dẫn đến ngộ độc thịt.
- Lây bệnh từ động vật sang người: Một số bệnh truyền nhiễm có thể được truyền từ động vật sang người. Có thể tìm thấy ký sinh trùng Toxoplasma gondii trong phân mèo. Phụ nữ mang thai và những người có hệ thống miễn dịch yếu nên cẩn thận hơn (găng tay dùng một lần và rửa tay kỹ) khi thay chất độn chuồng cho mèo, hoặc tránh hoàn toàn phân nhiễm bệnh. Sự lây truyền bệnh từ động vật sang động vật đôi khi có thể truyền sang người.
- Côn trùng cắn (bệnh do véc tơ truyền): Một số tác nhân truyền nhiễm từ động vật lây truyền qua côn trùng, đặc biệt là những loài hút máu như muỗi, bọ chét và bọ ve. Côn trùng bị nhiễm bệnh khi chúng ăn vật chủ bị nhiễm bệnh, chẳng hạn như chim, động vật và người: Sốt xuất huyết Dengue, sốt rét,..
- Lây bệnh từ môi trường nhiễm mầm bệnh: Đất, nước và thảm thực vật chứa các sinh vật lây nhiễm cũng có thể được truyền sang người. Ví dụ, giun móc được truyền qua đất bị ô nhiễm. Top of Form
Các biểu hiện
- Biểu hiện trên lâm sàng:
Sốt là một trong những dấu hiệu của nhiễm trùng. Người bệnh thường có rối loạn thân nhiệt: sốt cao hoặc sốt nhẹ, không sốt, thậm chí có thể hạ thân nhiệt đặc biệt là người già, trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch. Ở người trẻ có khả năng miễn dịch tốt, thường gặp sốt cao. Sốt như trong sốt xuất huyết do virus Dengue thường là sốt cao kéo dài từ 3 đến 7 ngày sẽ tự hết, kèm đau mỏi người, có thể nổi ban xuất huyết, hiếm khi gặp các biến chứng nặng. Trong bệnh mạn tính như viêm gan B, như HPV, người bệnh thường không có sốt, và không biết bệnh nếu không đi khám.
Tuy nhiên, không phải bệnh nhân nào có sốt cũng là do bệnh truyền nhiễm. Một nhóm bệnh ác tính như ung thư, leukemia, và nhóm các bệnh miễn dịch như lupus sẽ có sốt kéo dài, sốt thất thường. Trong trường hợp sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, bạn nên đi khám truyền nhiễm và được làm các xét nghiệm loại trừ hoặc chẩn đoán.
Trên lâm sàng, các biểu hiện khác sẽ đa dạng tùy vào căn nguyên gây bệnh. Nhóm bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường có viêm long đường hô hấp, khó thở, tím,..Nhóm bệnh tiêu hóa sẽ có rối loạn tiêu hóa, thay đổi tính chất phân. Bệnh nhiễm trùng thần kinh trung ương sẽ kèm theo đau đầu, nôn, rối loạn ý thức. Bệnh ngoài da hay mô mềm sẽ có sưng, nóng, đỏ, đau,..Nhiễm khuẩn huyết là tình trạng nặng, khi vi khuẩn xâm nhập vào máu và di bệnh tới các cơ quan khác. Biểu hiện trên lâm sàng lúc này là đa cơ quan, và các biểu hiện toàn thân
- Các biểu hiện trên xét nghiệm: Các chất chỉ điểm viêm: Tăng hoặc giảm sâu bạch cầu đoạn trung tính, tăng protein phản ứng C (CRP), tăng tốc độ máu lắng, tăng chỉ số Procalcitonin trong nhiễm trùng do vi khuẩn.
Các xét nghiệm vi sinh là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh truyền nhiễm: Cấy máu, cấy đờm, cấy dịch, nhuộm soi tìm vi khuẩn, lao, nấm, các xét nghiệm sinh học phân tử (PCR SARS CoV2, HIV, Virus VGB, VGC,…) giúp chẩn đoán và điều trị bệnh.
Điều trị
Thuốc kháng sinh, kháng virus, kháng nấm đặc hiệu điều trị bệnh truyền nhiễm. Nguồn: Hindustan TimesViệc điều trị cần thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa truyền nhiễm, nội tổng hợp, hồi sức cấp cứu,…Đối với tình trạng nặng, có biến chứng, người bệnh sẽ được điều trị chăm sóc đặc biệt.
Bệnh do vi khuẩn có thể được điều trị bằng các kháng sinh đặc hiệu, còn nhạy với vi khuẩn đó. Nếu có nhiễm trùng nặng, bác sĩ sẽ cho cấy máu và làm kháng sinh đồ. Khi đó, việc điều trị kháng sinh theo căn cứ vào kháng sinh đồ
Bệnh do virus hiện có ít loại thuốc điều trị đặc hiệu. Một số bệnh do virus có thể có thuốc kháng virus như: HIV( điều trị ARV), viêm gan B, viêm gan C, cúm (Tamiflu), …
Phòng bệnh
Đeo khẩu trang, đảm bảo giãn cách giúp phòng bệnh lây qua đường hô hấp. Nguồn: healthlineCác mẹo để ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh ở những khu vực có mầm bệnh bao gồm:
- Rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước sạch trước khi tiếp xúc với thực phẩm và sau khi bắt tay
- Cố gắng hạn chế chạm tay vào miệng hoặc mũi
- Tránh những người bị bệnh, nếu có thể
- Tránh tụ tập đông người, đeo khẩu trang khi đi ra nơi công cộng
- Đeo găng tay dùng một lần để tránh tiếp xúc với máu và phân, khi chăm sóc người bệnh
- Che miệng khi bạn hắt hơi và ho và rửa tay sau đó
- Dạy trẻ không cho tay hoặc đồ vật vào miệng
- Vệ sinh đồ chơi và bàn thay đồ
- Giữ gìn nhà cửa, vệ sinh môi trường sạch sẽ
- Thay bộ lọc điều hòa định kỳ, tránh là nơi tích tụ mầm bệnh trong không khí
- Bảo quản thực phẩm đúng cách: Tránh lây nhiễm chéo bằng cách giữ thịt sống và đồ ăn chín riêng biệt, tủ lạnh nên để nhiệt độ không quá 4 ° C, nấu thịt đến nhiệt độ bên trong tối thiểu là 145 ° F (63 ° C), nấu thịt xay đến 160 ° F (71 ° C) và thịt gia cầm đến 165 ° F (73 ° C)
- Nằm màn, tiêu diệt công trùng gây bệnh
- Tiêm phòng: Tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em, tiêm phòng khi ở nơi có dịch hoặc nguy cơ cao, trước khi đi du lịch.
