Sốt xuất huyết là bệnh gì?
Bệnh lây lan do muỗi vằn Aedes aegypti đốt người bệnh nhiễm vi rút sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt. Bệnh thường xảy ra ở các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ở Việt Nam, bệnh lưu hành rất phổ biến, ở cả 4 miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng nông thôn, bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.
Bệnh thường kéo dài từ 7-10 ngày với triệu chứng khởi phát là sốt sao, đột ngột, kèm theo đau đầu, đau cơ, đau xương, khớp và nổi ban. Bệnh diễn biến nặng có biểu hiện xuất huyết như xuất huyết dưới da, niêm mạc, xuất huyết nội tạng, gan to và có thể tiến triển đến hội chứng sốc Dengue. Diễn biến của bệnh qua 3 giai đoạn: giai đoạn sốt (ngày 1-3), giai đoạn nguy hiểm (ngày 3-7) và giai đoạn hồi phục (ngày 7-10).
Với những trường hợp bệnh nhẹ, bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm tiểu cầu theo dõi tình trạng bệnh và kê thuốc cho điều trị tại nhà. Tuy nhiên, với trường hợp bệnh nặng nếu không được điều trị kịp thời, đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng như sốc, suy hô hấp, rối loạn đông máu, tổn thương gan, rối loạn tri giác, có thể gây tử vong...
Việc điều trị tại nhà chủ yếu là điều trị triệu chứng (giảm sốt), bù dịch (oresol, nước cam, nước chanh…) và theo dõi sát. Tuy nhiên, chúng ta cần biết một số sai lầm về bệnh SXH cũng như những việc cần tránh làm để đảm bảo việc điều trị được thuận lợi, không làm nặng thêm bệnh.
Những sai lầm về bệnh sốt xuất huyết
Chủ quan không đi khám bệnh
Mặc dù mức độ nhẹ có thể được chỉ định theo dõi tại nhà nhưng người bệnh vẫn cần đi khám để được chẩn đoán và theo dõi bởi bệnh có thể tiến triển từ mức độ nhẹ sang nặng. Đối với sốt xuất huyết ở mức độ nặng có thể gây ra biến chứng nặng như xuất huyết nội tạng, tổn thương não, tổn thương gan thận, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện kịp thời. Nếu có chỉ định theo dõi tại nhà, cần lưu ý tái khám thường xuyên, nhập viện ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu như:
- Mệt mỏi, khó chịu dù giảm sốt hoặc hết sốt;
- Nôn ói nhiều;
- Đau bụng nhiều;
- Tay chân lạnh, ẩm;
- Mệt lả, bứt rứt;
- Xuất huyết mũi, miệng hoặc bất kỳ chỗ nào…
Hết sốt là khỏi bệnh
Sự thực là sau giai đoạn sốt cao lại chính là giao đoạn nguy hiểm nhất của bệnh. Sau 3-7 ngày, phần lớn người bệnh đã hết sốt và cảm thấy đỡ khó chịu trong người nhưng đây lại là thời điểm quyết định cần kiểm soát bệnh chặt chẽ. Ở thời kỳ này, vi rút Dengue đã làm hệ miễn dịch suy yếu đi rất nhiều. Triệu chứng bắt đầu nhận rõ như: xuất huyết dưới da, chảy máu cam,…Tùy vào mức độ cũng như biến chứng của bệnh có thể dẫn đến chảy máu nội tạng, tràn dịch màng phổi, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí tử vong. Chính vì vậy, đây là giai đoạn cần được bác sĩ theo dõi sát sao.
Chỉ mắc bệnh 1 lần trong đời
Bệnh sốt xuất huyết do vi rút Dengue gây ra với 4 týp, ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 týp vi rút này đều có khả năng gây bệnh ở Việt Nam và luân phiên gây ra dịch bệnh. Miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ đặc hiệu đối với từng týp riêng lẻ, vì vậy có thể hiểu rằng: một người có thể mắc sốt xuất huyết 4 lần trong đời với 4 týp vi rút khác nhau.
Những lưu ý khi bị sốt xuất huyết Dengue
Không tự ý dùng thuốc hạ sốt
Khi chưa xác định sốt do bệnh gì thì không nên tự ý sử dụng các thuốc hạ sốt, như thuốc aspirin hay ibuprofen. Trường hợp không mong muốn, hai loại thuốc này sẽ khiến tình trạng chảy máu ở bệnh nhân SXH Dengue trở nên trầm trọng hơn, thậm chí xuất huyết dạ dày nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng.
Thay vì vậy, có thể hạ sốt bằng những cách khác không dùng thuốc khi nhiệt độ dưới 38.5oC. Chẳng hạn như, cho bệnh nhân mặc quần áo mỏng, nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát, chườm khăn ấm lên trán, lau sạch mồ hôi cho người bệnh. Thuốc hạ sốt chỉ nên dùng khi nhiệt độ trên 38.5oC và có sự tư vấn của bác sĩ
Không ăn các thực phẩm có màu đen, nâu, đỏ
Khi ăn hoặc uống các loại thực phẩm hay thức uống có màu, phân của bệnh nhân sốt xuất huyết có thể bị nhuộm màu tối. Vì thế, chúng ta sẽ khó phân biệt với phân có lẫn máu trong trường hợp người bệnh bị xuất huyết tiêu hóa.
Đôi khi bệnh nhân nôn ra bệnh phẩm có màu thâm đen bất thường thì cũng khó phân biệt được đó là màu của thực phẩm hay màu của máu do tình trạng xuất huyết tiêu hóa.
Tránh các loại thực phẩm có màu để không nhầm lẫn với bệnh phẩm.Không ăn trứng khi bị SXH
Trứng có thể sinh ra một lượng nhiệt lượng lớn tích trữ trong cơ thể người bệnh. Đối với bệnh nhân bị sốt xuất huyết Dengue, nhất là trẻ em, khi ăn trứng gà sẽ làm thân nhiệt tăng lên, nhiệt lượng không phát tán ra ngoài được, khiến cho tình trạng sốt lâu khỏi. Chính vì vậy, ăn trứng là điều kiêng kỵ khi bị nhiễm vi rút Dengue.
Không uống trà đặc, cà phê, hút thuốc, uống rượu
Tất cả những thức uống này đều có chứa caffeine, khiến cho não bị kích thích, làm tăng huyết áp, tim đập nhanh và cơ thể trở nên mệt mỏi hơn. Bệnh nhân nhiễm sốt xuất huyết Dengue khi uống trà đặc còn làm giảm tác dụng của một số loại thuốc hạ sốt. Hơn nữa, trong trà có chứa một số chất có tác dụng tăng nhiệt độ của cơ thể, khiến cho tình trạng sốt trở nên trầm trọng hơn.
Không ăn thực phẩm nhiều dầu mỡ
Dầu mỡ là tác nhân hàng đầu gây ra đầy bụng, khó tiêu. Điều này khiến cho cơ thể người bệnh ì ạch, mệt mỏi, bệnh chậm hồi phục hơn.
Không ăn uống đồ ngọt
Nước ngọt có gas, bánh kẹo ngọt, mật ong và các thực phẩm có chứa đường là những thứ mà bệnh nhân nên tránh. Việc hấp thụ quá nhiều đường vào cơ thể sẽ khiến các tế bào bạch cầu hoạt động chậm chạp, khả năng diệt khuẩn yếu ớt và bệnh sốt xuất huyết càng lâu khỏi.
Không ăn đồ cay nóng
Khi nhiễm vi rút Dengue, sức đề kháng của bệnh nhân bị suy giảm, năng lượng cũng bị hao hụt ít nhiều. Việc nạp vào cơ thể các món ăn cay nóng không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi, bệnh nặng thêm mà còn ảnh hưởng đến khả năng hồi phục của bệnh nhân.
Hạn chế muỗi tiếp xúc với da
Nguyên nhân gây ra sốt xuất huyết Dengue chính là muỗi truyền vi rút. Khi đã mắc bệnh tức là nhiều khả năng bạn đang nằm trong vùng bùng phát dịch bệnh. Do vậy, không được để muỗi tiếp xúc với da, không những bị truyền thêm một lượng vi rút làm bệnh nặng thêm, mà còn xảy ra nguy cơ lây bệnh cho những người thân xung quanh.
- Không nên cạo gió, cắt lể vì sẽ làm đau và có thể gây chảy máu, nhiễm trùng cho người bệnh.
- Không cho trẻ SXH truyền dịch tại các phòng khám tư hoặc cơ sở y tế không đủ điều kiện, vì đã có nhiều trường hợp truyền dịch không đúng làm bệnh trở nặng và kéo dài, dễ gây phù nề, suy tim nặng... khi chuyển đến bệnh viện thì đã quá trễ không thể cứu sống được trẻ.
- Không nên vận động, lao động gắng sức, cần nghỉ ngơi tuyệt đối để tránh các chấn thương có thể làm tình trạng xuất huyết nặng hơn.
- Nên ăn những loại thức ăn dạng lỏng như cháo, súp hoặc cơm nát nhưng vẫn phải đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng và các chất thiết yếu để nâng cao đề kháng. Không nên ăn đồ cứng.
Người bệnh SXH có được tắm không?
Đối với bệnh nhân SXH Dengue, việc vệ sinh cá nhân là nhu cầu cần thiết khi phải đối mặt với tình trạng bứt rứt, khó chịu từ sốt và mồ hôi khắp cơ thể. Bên cạnh đó, bệnh SXH không phải chỉ trong vài ngày là khỏi. Chính vì vậy, nhiều bệnh nhân rất muốn được tắm gội để giải tỏa nhu cầu vệ sinh thân thể. Tuy nhiên, bệnh nhân cần phải đặc biệt lưu ý, không được tắm gội vì có thể khiến cho tình trạng xuất huyết trở nên nghiêm trọng.
Người bệnh SXH không được tắm mà chỉ nên lau mình với nước ấm.Triệu chứng xuất huyết có thể xảy ra vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau khi nhiễm vi rút Dengue. Tình trạng này kéo dài vài ngày, nhiều trường hợp nặng hơn có thể tới trên 2 tuần. Xuất huyết có thể gặp ở niêm mạc da hoặc trên nhiều vị trí của cơ thể. Với những biểu hiện như thế, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi ở nhà, không nên ra gió, không tắm nước lạnh. Việc vệ sinh cơ thể chỉ nên thực hiện bằng cách lau người bằng nước ấm, vì nước lạnh làm co mạch ở bề ngoài da nhưng lại làm giãn mạch bên trong nội tạng cơ thể, đây là một căn nguyên gây ra tử vong liên quan đến xuất huyết.
SXH có thể tự khỏi không?
SXH một khi đã biến chứng sẽ có tỷ lệ tử vong rất cao. SXH có tự khỏi không là băn khoăn của nhiều người vì thực tế hiện nay chưa có thuốc đặc trị bệnh lý này. Hầu hết các trường hợp SXH được theo dõi sát và điều trị triệu chứng cũng như điều trị biến chứng nếu có.
Người bị SXH đa phần được bác sĩ khuyên nghỉ ngơi tại giường và uống thật nhiều nước. Nếu thấy cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau cơ khớp.
SXH có tự khỏi không phụ thuộc nhiều vào sự chăm sóc và điều trị cho người bệnh theo đúng hướng dẫn của bác sĩSXH xét về mặt lý thuyết là có thể tự khỏi ở các trường hợp bệnh ở mức nhẹ và trung bình. Đa phần những trường hợp này bệnh sẽ tự khỏi trong khoảng 2 tuần. SXH có tự khỏi không và bao lâu thì khỏi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hiểu biết của bệnh nhân, người chăm sóc bệnh nhân và sự phối hợp của họ với bác sĩ trong quá trình điều trị bệnh. Không ai có thể biết chính xác được tình trạng bệnh của mình nên tốt nhất hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa thăm khám để đánh giá giai đoạn bệnh, tình trạng bệnh từ đó biết được hướng xử trí tốt nhất với bệnh lý này.
Dấu hiệu nhận biết đã khỏi SXH
Người bệnh tuyệt đối ghi nhớ, khi hết sốt không có nghĩa là đã khỏi bệnh. Hết sốt mới là giai đoạn nguy hiểm nhất của SXH.
Người bệnh phải trải qua đủ 03 giai đoạn của bệnh rồi mới khỏi hẳn. Một số dấu hiệu nhận biết bạn sắp khỏi bệnh như sau.
- Cơ thể đỡ mệt mỏi: Sau những cơn sốt cao kéo dài 2-3 ngày, người bệnh bước vào giai đoạn nguy hiểm nhất, dù không còn sốt cao nhưng cơ thể vẫn rất mệt mỏi. Hãy tính xem khi bạn đã mắc bệnh được khoảng 1 tuần, cơ thể bớt mệt mỏi rõ rệt đi kèm cảm giác ăn ngon miệng hơn, ăn khỏe hơn tức là bạn đang hồi phục, sắp khỏi bệnh.
- Đi tiểu nhiều hơn: SXH khiến cơ thể mất nước trầm trọng. Nếu để ý bạn sẽ thấy bản thân gần như không buồn tiểu kể từ khi phát sốt. Sau 5-7 ngày chữa trị, bạn sẽ dần lấy lại cảm giác buồn tiểu, đi tiểu nhiều hơn. Khi đó, tức là cơ thể không còn bị mất nước, dấu hiệu cho thấy bạn sắp khỏi bệnh.
- Không xuất hiện các nốt phát ban mới: Các nốt xuất huyết dưới da có thể xuất hiện kể từ khi người bệnh sốt. Nốt phát ban sẽ liên tục xuất hiện nhiều hơn, dày đặc trên da khiến người bệnh ngứa ngáy khó chịu trong 3-4 ngày.
- Các nốt xuất huyết mờ dần: Khoảng 2-3 ngày sau đó, các nốt xuất huyết sẽ không mọc thêm và mờ dần, cảm giác ngứa ngáy cũng thuyên giảm. Khi thấy biểu hiện như vậy tức là bạn sắp khỏi bệnh
