Những lưu ý khi sử dụng thuốc để giảm cân

Đối với nhiều người, loại thuốc giảm cân nào cũng là lừa đảo. Điều đó đúng chẳng hạn như một loại kem giúp nở ngực hiệu quả hoặc Bộ Kit thần kì dùng tại nhà.

Tuy nhiên, các loại thuốc giảm cân: như Xenical và Meridia vẫn tồn tại. Chúng vẫn được lưu hành. Và các công ty dược phẩm trên toàn cầu đang nỗ lực sản xuất nhiều hơn nữa. Chúng không dùng để làm mỹ phẩm, vì vậy những người thừa cân nhẹ không nên áp dụng. Tác dụng của chúng cũng rất khiêm tốn, thường giúp giảm không quá 10% trọng lượng cơ thể của một người. Trái ngược với một số hy vọng, chúng không thay thế chế độ ăn kiêng và tập thể dục ; thuốc giảm cân chỉ có tác dụng kết hợp với việc thay đổi lối sống.

Tại sao sử dụng thuốc giảm cân?

Theo Holly Wyatt, MD, một nhà nội tiết học tại Trung tâm Khoa học Y tế Đại học Colorado, nhiều người có ác cảm với việc sử dụng thuốc giảm cân để điều trị béo phì. Suy nghĩ từ lâu đời cho rằng béo phì là kết quả của sự thất bại về ý chí . Giá như mọi người ngừng ăn nhiều như vậy và rời khỏi ghế để vận động thì sẽ không có ai bị béo phì. Vậy tại sao phải bận tâm đến việc dùng thuốc?

Nhưng lối suy nghĩ đơn giản đó ngày càng bị các chuyên gia phản bác. Nó không phải là toàn bộ câu chuyện.

Wyatt chia sẻ: “Lối sống là một yếu tố quan trọng khiến mọi người tăng cân”. “Nhưng chắc chắn là có lý do di truyền và sinh lý học. Vì sự khác biệt về sinh lý, một số người sẽ gặp khó khăn hơn trong việc giảm và duy trì cân nặng hơn những người khác."

George A. Bray, MD, giáo sư y khoa tại Đại học Bang Louisiana, đồng ý rằng quan điểm truyền thống cho rằng bệnh béo phì là một sự thất bại về mặt ý chí là một quan niệm sai lầm.

"Những người thừa cân ồ ạt vì họ thiếu hormone leptin có phải là là 'thiếu ý chí” không?" Bray hỏi. "Không, và trên thực tế, một loại rối loạn thần kinh nào đó có lẽ là nguyên nhân dẫn đến hầu hết chứng béo phì."

Ông nói: “Thật tàn nhẫn và gây tổn thương khi cho rằng người Mỹ thừa cân và béo phì là do 'lười biếng' hoặc 'ý chí kém'”, “và kết luận rằng tất cả những gì họ cần làm chỉ là đẩy mình ra khỏi bàn ăn."

Béo phì như một căn bệnh

Béo phì là một kẻ giết người. Vậy bác sĩ nói rằng một người béo phì kinh niên giảm cân và duy trì cân nặng đã đủ chưa? Wyatt và Bray đều chỉ ra rằng việc thường xuyên sử dụng thuốc cho các tình trạng khác nhau có thể được kiểm soát bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục. 

Ví dụ, cả bệnh tiểu đường và huyết áp cao đều có thể được chữa khỏi về cơ bản nhờ những thay đổi trong lối sống của bạn. Nhưng bác sĩ vẫn kê đơn thuốc cho cả hai bệnh lý. Mặc dù đơn giản bạn có thể kiểm soát bệnh bằng cách tập thể dục nhiều hơn và chế độ ăn uống nghiêm ngặt hơn, nhưng không bác sĩ vẫn cho bạn uống thuốc. Mọi người đều biết rằng việc thay đổi lối sống vĩnh viễn là rất khó thực hiện, Wyatt nói. 

Cần thay đổi lối sống để giảm cân (nguồn ảnh: https://timesofindia.indiatimes.com/) 

Wyatt cho biết: “Chúng tôi điều trị cho bệnh nhân tiểu đường hoặc những người bị huyết áp cao bằng cách sử dụng thuốc. "Vậy tại sao chúng ta không cho những người bị béo phì sử dụng thuốc? Nếu có một loại thuốc giúp người ta giảm cân dễ dàng hơn, tại sao lại không sử dụng nó?"

Wyatt và Bray đều nhấn mạnh rằng bất kỳ ai cần giảm cân đều nên thử thay đổi lối sống trước. Nhưng đối với những người dường như không thể làm điều đó chỉ với tập thể dục và ăn kiêng, thuốc giảm cân có thể giúp ích. 

Nguyên nhân của bệnh béo phì

Ở cấp độ cơ bản nhất, cân nặng của bạn được xác định bằng sự cân bằng giữa lượng năng lượng bạn nạp vào và lượng bạn tiêu hao - thức ăn bạn ăn và lượng calo bạn đốt cháy. Nếu bạn đốt cháy nhiều calo hơn lượng ăn vào, bạn sẽ giảm cân; nếu bạn ăn nhiều hơn mức bạn đốt cháy, bạn sẽ tăng cân.

Chế độ ăn uống không hợp lí là 1 trong những nguyên nhân gây béo phì (Nguồn ảnh Vectorstock)

Leptin chỉ là một trong nhiều cơ chế khác nhau giúp điều chỉnh cân nặng. Bất kỳ bất thường nào trong các hệ thống này có thể khiến một người khó giảm cân và duy trì việc giảm cân. 

Mối liên hệ giữa cân nặng và di truyền

Wyatt nhận thấy rằng, từ quan điểm tiến hóa, có một điều kiện thuận lợi gây tích tụ mỡ thừa. Trong lịch sử loài người, con người phải chịu nạn đói định kỳ. Những người giữ lại chất béo nhiều có thể có nhiều khả năng sống sót qua nạn đói hơn những người không. Vấn đề là sự thích nghi tiến hóa này có thể đã cứu sống tổ tiên xa xưa của chúng ta trong thời kỳ khó khăn đang làm hại cho chúng ta bây giờ. 

Điều này không có nghĩa là bạn có khuynh hướng béo phì có nghĩa là bạn sẽ bị béo phì. Việc người Mỹ hiện nay nặng hơn thế hệ trước chứng tỏ rằng gen không phải là toàn bộ nguyên nhân. Wyatt nói rằng những thay đổi trong môi trường sống của chúng ta đã tạo ra sự khác biệt lớn nhất.

Di truyền là 1 trong những điều kiện gây nên tăng cân (nguồn ảnh: https://www.genengnews.com/) 

Xu hướng di truyền đối với bệnh béo phì sẽ chỉ phát huy tác dụng khi môi trường thích hợp. Béo phì khó có thể xảy ra khi tổ tiên của chúng ta đang tìm kiếm sự tồn tại trên thảo nguyên. Nhưng khi chúng ta sống trong một xã hội của những công việc ít vận động, những trò giải trí ít vận động và những bữa ăn rẻ, đa dạng và rất nhiều calo có sẵn ở vô số địa điểm gần bạn, khuynh hướng di truyền đó có thể tạo ra sự khác biệt lớn. 

Thuốc giúp giảm cân như thế nào?

Hai loại thuốc hiện được FDA chấp thuận để điều trị béo phì lâu năm là Xenical và Meridia. Chúng hoạt động theo những cơ chế khác nhau. Meridia ảnh hưởng đến một số chất trong não và khiến người ta cảm thấy no mà không cần ăn nhiều.

Thuốc giảm cân Xenical và Meridia (nguồn ảnh: https://www.wikiwand.com/) 

Xenical hoạt động rất khác. Nó không được hấp thụ vào máu. Thay vào đó, nó liên kết với các tế bào mỡ trong đường tiêu hóa và ngăn không cho chúng hấp thụ, giống như thành phần mà Olestra sử dụng trong một số loại thực phẩm ít chất béo. Liều thông thường có thể làm giảm lượng chất béo hấp thụ khoảng 30%.

FDA đã phê duyệt việc sử dụng thuốc giảm cân ở những người có chỉ số BMI là 30 hoặc thấp nhất là 27 ở một số người mắc bệnh liên quan đến béo phì, như tiểu đường hoặc bệnh tim . Chỉ số BMI là một phép đo dựa trên chiều cao và cân nặng. Theo Viện Y tế Quốc gia, chỉ số BMI bình thường nằm trong khoảng từ 18,5 đến 24,9, từ 25-29,9 là thừa cân và cao hơn là béo phì.

Các loại thuốc khác có thể hữu ích trong một số trường hợp. Ví dụ, Wyatt đã thành công với loại thuốc gốc phentermine , có tác dụng ngăn chặn sự thèm ăn như Meridia. Tuy nhiên, FDA đã không chấp thuận cho phentermine sử dụng lâu dài. Không phải là vì nó không an toàn, chỉ là không ai tài trợ cho một nghiên cứu về hiệu quả lâu dài của nó. Và bởi vì các nghiên cứu rất tốn kém, sẽ không có công ty dược phẩm nào muốn chi tiền để thử nghiệm một loại thuốc gốc mà họ không được sở hữu độc quyền. 

Kết quả khá khiêm tốn

Mọi người có thể mơ ước về viên thuốc giúp họ giảm cân mà không cần ăn kiêng hoặc tập thể dục. Không loại thuốc nào trong số này hoạt động theo cách đó. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những loại thuốc này thực sự chỉ có tác dụng khi bạn thay đổi lối sống.

Khối lượng mà mọi người giảm khi dùng thuốc giảm cân rất khác nhau: Một số người rất thành công và một số người thì không. Trung bình, mọi người không giảm hơn 10% trọng lượng cơ bản của họ - đó là mức giảm 20 pound (tương đương 9kg) đối với một người nặng 200 pound (tương đương 90kg). Nói chung, mọi người giảm cân nhiều nhất trong ba đến sáu tháng đầu tiên khi dùng thuốc và sau đó không giảm nữa.

Thuốc giảm cân giúp bạn giảm trung bình 10% khối lượng (nguồn ảnh: https://www.emedicinehealth.com/) 

Giảm 10% cân nặng nghe có vẻ không nhiều. Nhưng các chuyên gia nhấn mạnh rằng giảm cân khiêm tốn - thậm chí 5% - có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong nguy cơ phát triển bệnh tật của bạn. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hiệu quả của thuốc giảm cân trong việc giảm thiểu các nguy cơ đối với sức khỏe. Ví dụ, một nghiên cứu được công bố gần đây của Xenical cho thấy nó có thể giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 xuống 37%. 

Cần sử dụng thuốc giảm cân trong bao lâu?

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu một người dùng một trong những loại thuốc này không giảm được 4 pound (tương đương 1,8kg) trong bốn tuần đầu tiên, thì có thể ngừng thuốc; không chắc rằng thuốc có tác dụng. Nếu bạn giảm cân thành công với một loại thuốc, có lẽ nên dùng thuốc lâu dài. Thuốc giảm cân không phải là một giải pháp khắc phục nhanh chóng. Thay vào đó, chúng giống như thuốc điều trị cao huyết áp hoặc tiểu đường, Wyatt nói. Béo phì thực sự là một căn bệnh mãn tính. 

Wyatt nói: “Sinh lý khiến ai đó bị béo phì không biến mất. Ngừng thuốc thường có nghĩa là cân nặng sẽ tăng trở lại. Và giảm cân không quan trọng bằng việc duy trì nó. Nếu bạn giảm được 20 pound (tương đương 9kg) nhưng tăng cân trở lại trong năm, thì điều đó sẽ không giúp ích được gì nhiều. 

Điều trị lâu dài không có nghĩa là mọi người sẽ nhất thiết phải dùng cùng một loại thuốc giảm cân mỗi ngày trong suốt phần đời còn lại của họ. Thay vào đó, có thể ai đó có thể chuyển đổi giữa Xenical, Meridia hoặc các loại thuốc khác. 

Mọi người cũng có thể nghỉ trong quá trình điều trị. Wyatt nói: “Cân nặng không giống như huyết áp . "Nếu bạn ngừng uống thuốc, huyết áp sẽ tăng lên trong vài ngày. Việc tăng cân trở lại mất nhiều thời gian hơn." Cho đến nay, các nghiên cứu đã không cho thấy bất kỳ lợi ích nào của việc sử dụng thuốc giảm cân định kỳ. Nhưng khi các nhà nghiên cứu tìm hiểu thêm về cách sử dụng tối ưu nhất của các loại thuốc này, nó có thể là một hình thức điều trị khả thi trong tương lai, Wyatt nói. 

Các thuốc giảm cân có an toàn không?

Một trong những mối quan tâm lớn nhất của mọi người khi xem xét một loại thuốc giảm cân là tính an toàn của nó. Sự sợ hãi là điều dễ hiểu. Sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc giảm cân được gọi là fen- phen (phentermine và một loại thuốc khác, fenfluramine); được phát hiện là có thể gây ra tổn thương nguy hiểm cho van tim ở một số người. Kết quả là, cả fenfluramine và Redux, một loại thuốc giảm cân tương tự khác, đã bị cấm vào năm 1997. Riêng phentermine được coi là an toàn và vẫn được sử dụng.

Thận trọng với bất kỳ loại thuốc giảm cân nào là điều tốt. Không có loại thuốc nào trong số này tồn tại lâu đến vậy, và vì vậy chúng tôi không thể chắc chắn về tác dụng lâu dài của chúng. 

Như vậy, thống kê cho rằng cả Xenical và Meridia đều tốt và nguy cơ tác dụng phụ thấp. Meridia có thể gây đau đầu, khô miệng, tăng mạch và huyết áp. 

Xenical có thể gây ra các tác dụng phụ về đường tiêu hóa, chẳng hạn như tiêu chảy, nhu cầu đi vệ sinh và tăng số lần đi vệ sinh. Những tác dụng phụ này có xu hướng mất dần theo thời gian và trầm trọng hơn khi ăn một bữa ăn nhiều chất béo. Xenical cũng có thể làm giảm lượng vitamin mà cơ thể bạn hấp thụ, vì vậy bạn có thể cần phải uống một loại vitamin tổng hợp để bù đắp.

Nhưng các nhà nghiên cứu không tìm thấy tác dụng phụ nào như của fen-phen.

Thuốc giảm cân có thể gây ra một số tác dụng phụ (nguồn ảnh: https://www.healthline.com/) 

Wyatt nói: “Bất kỳ loại thuốc nào cũng có rủi ro. "Nhưng tại thời điểm này, tôi nghĩ rằng [Xenical và Meridia] an toàn như bất kỳ loại thuốc nào khác mà chúng tôi thường kê đơn." Trên thực tế, vì sự thất bại của fen-phen, cô ấy nghĩ rằng thuốc giảm cân có thể được giữ ở mức độ an toàn thậm chí cao hơn các loại thuốc khác. 

Wyatt cũng nhận thấy rằng những rủi ro rất nhỏ của những loại thuốc này phải được so sánh với những rủi ro thực sự của bệnh béo phì, chẳng hạn như huyết áp cao , tiểu đường, đột quỵ và bệnh tim . Đối với những người rất béo phì, một cách khác để xác định sự lựa chọn là so sánh rủi ro thấp của thuốc giảm cân với rủi ro cao hơn của phẫu thuật cắt lớp đệm , thường được gọi là cắt bao tử .

Tương lai của thuốc giảm cân

Nhiều bác sĩ và nhà nghiên cứu hy vọng các loại thuốc giảm cân của thập kỷ tới sẽ vượt xa so với Xenical và Meridi. Khi các nhà nghiên cứu ngày càng tìm hiểu nhiều hơn về các cơ chế phức tạp điều chỉnh cân nặng của chúng ta, các loại thuốc chúng ta sử dụng sẽ ngày càng trở nên tinh vi hơn. 

Một số loại thuốc hiện đang trong các giai đoạn phát triển khác nhau với các mục tiêu cụ thể hơn. Nhiều loại được nghiên cứu để tác dụng đến một số hormone - chẳng hạn như leptin (đóng vai trò trong việc điều chỉnh sự thèm ăn và cân nặng).

Phát triển các thuốc giảm cân mới trong lương lai (nguồn ảnh: https://www.verywellfit.com/) 

Wyatt có ít hy vọng về các loại thuốc giảm cân mới trước mắt. Cô nói: “Tôi không đánh giá bất kỳ loại thuốc mới nào là thực sự có tác dụng cao. Cô ấy chỉ ra rằng chúng ta có thể cần kết hợp nhiều loại thuốc mới để có tác dụng đáng kể. Vấn đề là có rất nhiều cơ chế khác nhau ảnh hưởng đến cân nặng của chúng ta mà chỉ nhắm vào một cơ chế có thể là không đủ.

Bray nói rằng chúng ta sẽ phải đợi. Ông nói rằng: “Cho đến khi chúng tôi nhận được dữ liệu từ các thử nghiệm dài hạn của những loại thuốc này, chúng tôi sẽ không biết mức độ an toàn hoặc hiệu quả của chúng”. 

Wyatt nói: “Chúng tôi thực sự chỉ đang trong giai đoạn đầu của việc sử dụng thuốc giảm cân. "Nó giống như khi chúng tôi lần đầu tiên bắt đầu sử dụng thuốc điều trị huyết áp cao, chúng không phát huy hết tác dụng và gây ra nhiều tác dụng phụ. Nhưng chúng tôi sẽ có những loại thuốc tốt hơn, và như chúng tôi, các bác sĩ sẽ sử dụng nhiều hơn và nhiều hơn nữa." 

Vì vậy, trừ một số bước đột phá không lường trước được, thuốc giảm cân sẽ không sớm là "câu trả lời" cho bệnh béo phì. Nhưng cùng với chế độ ăn uống và tập thể dục, chúng có thể là một phần quan trọng của giải pháp.