Chẳng hạn như, người bệnh được xác định tràn dịch màng phổi, bác sĩ sẽ chọc hút dịch màng phổi và đem đi làm xét nghiệm dịch. Bác sĩ sẽ cần chẩn đoán nguyên nhân tràn dịch màng phổi là do bệnh nhiễm trùng (viêm phổi, viêm màng phổi) hay bệnh ác tính (ung thư di căn màng phổi), hay do suy tim, xơ gan.
Các loại dịch cơ thể được chỉ định làm phản ứng Rivalta như: Dịch màng phổi, dịch màng tim, dịch ổ bụng, dịch não tủy, dịch khớp. Bình thường, trong các khoang màng phổi, màng tim, ổ bụng không có dịch. Khi bị viêm, hoặc có tổn thương, các khoang ảo sẽ xuất hiện dịch bất thường. Trong khoang não thất và khoang dưới nhện, dịch não tủy sẽ trong suốt và có lượng protein nhất định. Khi có nhiễm trùng thần kinh trung ương, các dịch sẽ có sự biến đổi chỉ số sinh hóa và tế bào.
Phân loại dịch chọc dò
Có 2 loại dịch chọc dò: Dịch tiết và dịch thấm
Dịch thấm hay gặp trong trường hợp bệnh nhân gặp bệnh thận như suy thận, hội chứng thận hư. Ngoài ra, có thể gặp ở bệnh nhân xơ gan, suy tim cũng có thể gây tràn dịch màng tim.
Trong các bệnh lý này, người bệnh bị tràn dịch là do huyết thanh từ lòng mạch qua gian bào và vào các khoang do sự chênh lệch áp lực thẩm thấu hoặc áp lực thủy tĩnh trong và ngoài lòng mạch. Dịch chọc dò tại các vị trí này thường có màu vàng nhạt, trong suốt, nồng độ glucose tương tự như nồng độ glucose trong huyết thanh, nồng độ fibrin bằng không và kết quả của xét nghiệm Rivalta là âm tính.
Đối với dịch tiết, thường cho kết quả xét nghiệm (+) dương tính, tức là có xảy ra phản ứng do trong dịch tiết có chứa nhiều bạch cầu đa nhân và các protein viêm. Nồng độ protein trong dịch tăng cao lớn hơn 25 g/l, trong khi đó nồng độ glucose so với trong huyết thanh lại thấp hơn, nồng độ fibrin tăng, thường gặp nhất là trong trường hợp bệnh nhân bị nhiễm khuẩn, ung thư, lao,…
Cách lẫy mẫu bệnh phẩm
Các loại dịch khác nhau cần quy trình thực hiện lấy mẫu khác nhau. Dịch mang phổi cần bác sĩ thực hiện thủ thuật chọc hút dịch màng phổi, vừa nhằm mục đích điều trị, vừa lấy xét nghiệm chẩn đoán. Dịch ổ bụng cần lấy thông qua thủ thuật chọc hút dịch ổ bụng. Dịch não tủy cần thực hiện thủ thuật chọc dịch não tủy lấy bệnh phẩm. Dịch màng tim cũng sẽ cần loại thủ thuật khác. Đây là những thủ thuật kỹ thuật cao, do các bác sĩ chuyên khoa thực hiện. Bệnh phẩm sẽ được lấy vào ống vô khuẩn, đem gửi đến phòng xét nghiệm và phân tích.
Ý nghĩa của xét nghiệm
Phản ứng Rivalta dương tính khi nồng độ protein trong dịch cao hơn 25g/l. Khi đó, dịch chọc dò là dịch tiết, và định hướng cho bác sĩ nghĩ nhiều đến tràn dịch là do viêm. Ngược lại, phản ứng Rivalta âm tính, dịch là dịch thấm, BS sẽ tìm các bằng chứng khác của suy tim, suy gan, suy thận, suy dinh dưỡng. Ví dụ: tràn dịch màng phổi có phản ứng Rivalta dường sẽ định hướng chẩn đoán là viêm phổi, và bác sĩ sẽ điều trị theo hướng viêm phổi. Nếu phản ứng âm tính, BS sẽ làm thêm các xét nghiệm đánh giá suy tim, suy thận, xơ gan,…
Ưu và nhược điểm của xét nghiệm
Ưu điểm: Đơn giản dễ sử dụng, không đòi hỏi trang thiết bị đắt tiền
Nhược điểm: Đây là xét nghiệm định tính, nghĩa là không định lượng được protein trong dịch là bao nhiêu. Đây là xét nghiệm cổ điển, kết quả xét nghiệm bị ảnh hưởng bởi cách đánh giá chủ quan của người làm xét nghiệm, và các bước làm xét nghiệm thủ công, có thể gây kết quả không chính xác. Ngày nay, có nhiều xét nghiệm hiện đại có thể giúp định lượng protein trong các dịch bằng máy, có độ chính xác cao hơn.
Việc chỉ định xét nghiệm nào là do bác sĩ chỉ định, và điều đó cũng tùy thuộc vào cơ sở vật chất của cơ sở khám chữa bệnh, và giá thành do Bộ y tế quy định. Người bệnh cần hỏi ý kiến của bác sĩ về thực hiện xét nghiệm, cũng như đánh giá kết quả xét nghiệm.
