Sự thật về giun sán ký sinh ở người

Giun sán là gì?

Nguy cơ nhiễm giun sán cao hơn ở nông thôn và các khu vực đang phát triển, nhất là những nơi mà thức ăn và nước uống có thể bị ô nhiễm và điều kiện vệ sinh kém. Việt Nam là một trong những nước có tỉ lệ nhiễm giun sán cao trên thế giới.

Mời các bạn đọc tiếp để tìm hiểu thêm về giun sán, cũng như cách phòng tránh để bản thân mình không vô tình trở thành vật chủ.

Những loại giun nào thường gây nhiễm bệnh?

Khi bị nhiễm giun sán, giun dẹp và giun tròn rất có thể là thủ phạm. Hai loại giun này có thể được tìm thấy trong nhiều môi trường sống khác nhau. Không phải lúc nào chúng cũng có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

Sán dây 

Nguồn: nejm.org

Bạn có thể bị nhiễm sán dây, một loại giun dẹp, khi uống nước bị nhiễm trứng hoặc ấu trùng sán dây, ăn thịt sống hoặc thịt chưa nấu chín.

Sán dây cắm đầu của nó vào thành ruột và sống ở đó. Một số loại sán dây đẻ trứng, trứng sẽ nở ra thành ấu trùng và di chuyển đến các bộ phận khác trong cơ thể.

Về hình thể, một con sán dây trông giống như một dải băng dài, màu trắng. Chúng có thể dài tới 24 mét và sống trong cơ thể người tới 30 năm.

Sán lá

Nguồn: nejm.org

Sán lá là một loại giun dẹp khác. Con người ít bị nhiễm sán lá hơn động vật. Ăn cải xoong sống và các loại rau nước ngọt khác, uống nước bị ô nhiễm là các nguyên nhân chính gây nhiễm sán lá ở người.

Sán lá định cư, sinh sôi nảy nở trong ruột, máu hoặc mô. Có rất nhiều loại sán lá khác nhau, và chiều dài của chúng thường không quá 10 cm.

Giun móc

Nhiễm giun móc ở chân. Nguồn: nejm.org

Giun móc thuộc ngành Giun tròn, lây truyền qua phân và đất bị ô nhiễm. Nguyên nhân chính khiến bạn bị nhiễm loại giun này là đi chân trần trên đất nhiễm ấu trùng giun móc, vì chúng có thể đâm xuyên qua da.

Giun móc sống trong ruột non, nơi chúng bám vào thành ruột bằng một “cái móc”. Chúng thường chỉ dài không quá nửa 1.3 cm. 

Giun kim (giun chỉ)

Giun kim thuộc ngành Giun tròn, là loài giun nhỏ, khá vô hại. Chúng phổ biến ở trẻ em hơn là người lớn. Những con giun này khi trưởng thành hoàn toàn sẽ sống trong đại tràng và trực tràng. Con cái đẻ trứng xung quanh hậu môn, thường vào ban đêm.

Trứng giun có thể tồn tại trên giường, quần áo và các vật dụng khác. Tay người sẽ dính phải trứng khi chạm vào các đồ vật này và theo tay trứng giun sẽ được đưa vào miệng. Những quả trứng nhỏ đến mức bạn thậm chí có thể hít phải nếu chúng bay trong không khí. Trứng giun dễ dàng lây lan giữa trẻ em và người chăm sóc trẻ hoặc trong các cơ sở giáo dục.

Mặc dù nhiễm giun kim thường vô hại và có thể điều trị dễ dàng, nhưng có một số ít các trường hợp nhiễm giun kim trong ruột thừa và có thể gây ra viêm ruột thừa cấp tính, thường xuất hiện ở trẻ em và hiếm khi ở người lớn. Tuy nhiên các trường hợp này là hiếm gặp.

Các bài báo cáo cũng nhấn mạnh rằng các triệu chứng của nhiễm ký sinh trùng đường ruột có thể giống với các triệu chứng mà người ta thấy trong viêm ruột thừa cấp tính, dù cho viêm ruột thừa có thực sự xảy ra hay không.

Giun Trichinosis

Giun xoắn Trichinosis là một loại giun tròn, được lây truyền giữa các loài động vật. Nguyên nhân thường gặp nhất khiến con người mắc phải loại giun này là do ăn thịt chưa nấu chín có chứa ấu trùng. Ấu trùng giun trưởng thành trong ruột người. Khi chúng sinh sản, những ấu trùng đó có thể ra ngoài ruột, đi vào cơ và các mô cơ quan khác.

Các triệu chứng của nhiễm giun sán là gì?

Nghe có vẻ khó tin nhưng không phải lúc nào bạn cũng nhận biết được bên trong cơ thể mình đang có một vị khách không mời mà đến. Bạn có thể không có bất kỳ triệu chứng nào hoặc chúng có thể chỉ biểu hiện nhẹ mà thôi.

Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Buồn nôn
• Chán ăn
• Tiêu chảy
• Đau bụng
• Giảm cân
• Mệt mỏi toàn thân

Ngoài ra, sán dây có thể gây ra:

• U cục hoặc vết sưng
• Dị ứng
• Sốt
• Các biểu hiện về thần kinh như co giật

Bạn có thể mất vài tuần hoặc vài tháng để nhận thấy các triệu chứng khác của nhiễm sán, ví dụ như sốt và mệt mỏi.

Các triệu chứng khác của giun móc gồm có:

• Nổi ban ngứa
• Thiếu máu
• Mệt mỏi

Khi giun xoắn trichinosis di chuyển theo dòng máu và xâm nhập vào các mô hoặc cơ trong cơ thể, chúng có thể gây ra:

• Sốt
• Phù mặt
• Đau và yếu cơ
• Đau đầu
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Viêm kết mạc

Chẩn đoán

Nếu bạn đang gặp phải bất kỳ triệu chứng bất thường nào, đặc biệt là nếu bạn vừa trở về sau một chuyến đi nước ngoài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Bác sĩ sẽ trao đổi với bạn để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng đó.

Các xét nghiệm cần thiết để tìm ra nguyên nhân:

• Xét nghiệm phân: soi phân để tìm ký sinh trùng, ấu trùng, hoặc trứng.
• Nội soi có thể hữu ích khi mẫu phân không có bằng chứng về ký sinh trùng là nguyên nhân gây tiêu chảy. Nội soi cũng có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng.
• Xét nghiệm máu có thể cần thiết để phát hiện một số loại ký sinh trùng trong máu.
• Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như MRI, CT scan hoặc X-quang có thể được sử dụng để phát hiện tổn thương cơ quan do ký sinh trùng gây ra.
• Xét nghiệm khác: sau khi trẻ thức dậy vào buổi sáng, trước khi trẻ tắm hoặc vệ sinh hậu môn, dùng một miếng băng dính dán vào hậu môn trẻ trong vài giây sau đó gỡ ra. Miếng băng dính sau đó được vận chuyển cẩn thận tới phóng xét nghiệm và soi dưới kính hiển vi để tìm sự hiện diện của giun kim hoặc trứng của chúng. Nhưng ngay cả bằng mắt thường, đôi khi bạn vẫn có thể nhìn thấy bằng chứng về giun kim xung quanh hậu môn của trẻ trong vài giờ đầu tiên của giấc ngủ.

Điều trị nhiễm ký sinh trùng như thế nào?

• Phương pháp điều trị chính là dùng thuốc đặc trị ký sinh trùng. Nhóm thuốc này có thể tiêu diệt ký sinh trùng và đào thải chúng ra khỏi cơ thể.
• Loại thuốc, liều dùng và thời gian điều trị sẽ phụ thuộc vào loại ký sinh trùng mà bạn mắc phải. Không tự ý ngừng thuốc giữa chừng, ngay cả khi bạn cảm thấy tốt hơn.
• Trong những trường hợp rất nghiêm trọng, khi ký sinh trùng đã xâm nhập vào các bộ phận khác trong cơ thể, có thể sẽ cần tới các biện pháp điều trị bổ sung như phẫu thuật và các loại thuốc khác để giải quyết vấn đề do ký sinh trùng gây ra.
• Hãy hỏi bác sĩ xem bạn có cần tuân thủ một chế độ ăn kiêng đặc biệt hoặc bổ sung thêm dinh dưỡng trong thời gian này hay không. Theo dõi và tái khám định kì theo lời khuyên của bác sĩ.

Quan điểm

Hầu hết mọi người đáp ứng tốt với điều trị và cảm thấy các triệu chứng được cải thiện trong vòng vài tuần. Hầu hết các trường hợp có thể phục hồi hoàn toàn.

Bạn có thể mất nhiều thời gian hơn để phục hồi nếu bạn:

• Là một trường hợp nghiêm trọng
• Có hệ thống miễn dịch yếu
• Mắc bệnh lý nền

Cách ngăn ngừa nhiễm ký sinh trùng

Các mẹo sau đây thường có thể giúp ngăn ngừa nhiễm giun sán:

• Tuyệt đối không ăn thịt, cá, hoặc gia cầm sống hoặc nấu chưa chín. Không ăn sống rau cải xoong hoặc các loại rau nước ngọt khác.
• Tránh lây nhiễm chéo trong quá trình chuẩn bị thực phẩm bằng cách để thịt riêng biệt với các loại thực phẩm khác.
• Khử trùng tất cả thớt, dụng cụ và mặt bàn có chạm vào thịt sống.
• Không đi chân trần ở những nơi đất có thể bị ô nhiễm bởi phân.
• Dọn sạch chất thải chăn nuôi.

Ngoài ra, hãy nhớ rửa tay kĩ bằng xà phòng và nước vào những thời điểm sau:

• Trước khi ăn
• Trước khi chuẩn bị thức ăn
• Sau khi chạm vào thịt sống
• Sau khi đi vệ sinh
• Sau khi thay tã hoặc chăm sóc người ốm
• Sau khi chạm vào động vật hoặc chất thải động vật

Sẽ khó khăn hơn để ngăn ngừa nhiễm giun sán khi bạn đi du lịch nước ngoài, đặc biệt là ở những khu vực không đảm bảo vệ sinh. Bạn nên hết sức cảnh giác.

Vì vậy khi đi du lịch, hãy đảm bảo:

• Nắm rõ thức ăn của bạn được chế biến như thế nào.
• Chỉ uống nước đóng chai.
• Mang theo dung dịch sát khuẩn tay. Xà phòng và nước là tốt nhất, nhưng nếu bạn không có xà phòng và vòi nước chảy, dung dịch sát khuẩn tay nhanh có thể giúp ngăn ngừa nhiễm giun sán.