Bệnh sởi có thể lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp. Một người mang virus sởi có thể lây sang cho 20 người khác, trong khoảng thời gian từ 4 ngày trước cho tới 4 ngày sau khi phát ban.
Tất cả những người chưa có miễn dịch với sởi đều có nguy cơ mắc bệnh. Tại Việt Nam, nhóm có nguy cơ mắc sởi là: (i) trẻ nhỏ do không còn miễn dịch từ mẹ truyền sang nhưng chưa được tiêm vắc xin; (ii) trẻ đã tiêm vắc xin nhưng chưa có đáp ứng miễn dịch; (iii) thanh niên chưa từng mắc sởi hoặc tiêm vắc xin trước đây.
Do vậy, đây là những nhóm đối tượng cần tiêm chủng phòng bệnh. Việc tiêm chủng vắc xin phòng sởi là biện pháp quan trọng hàng đầu giúp đẩy lùi và thanh toán bệnh sởi.
Các loại vắc xin phòng sởi
Hình: Vắc xin sởi đơn MVVAC do Việt Nam sản xuất. Nguồn: VNVCHiện nay, trên thế giới có hàng chục loại vắc xin sởi bao gồm dạng vắc xin đơn hoặc vắc xin phối hợp (sởi-rubella hoặc sởi-quai bị-rubella). Hầu hết các vắc xin được trình bày dưới dạng vắc xin đông khô đi kèm với dung môi. Hiện nay, vắc xin dạng xịt đang được nghiên cứu trên thế giới.
Hình: Vắc xin sởi phối hợp (sởi-quai bị, rubella). Nguồn: GOV.UKSau khi tiêm, vắc xin sẽ kích thích cơ thể tạo ra đáp ứng miễn dịch dịch thể, miễn dịch tế bào và interferon giúp cơ thể không nhiễm vi rút sởi.
Thời điểm tiêm vắc xin
Vắc xin sởi cần phải tiêm đủ 2 mũi. Theo nghiên cứu, mũi thứ nhất chỉ có khả năng tạo hiệu quả bảo vệ ở 85% số người tiêm vắc xin, 15% còn lại không đạt hiệu quả bảo vệ, do đó cần tiêm nhắc lại mũi 2.
Đối với tiêm vắc xin sởi trong chương trình Tiêm chủng mở rộng, áp dụng lịch tiêm chủng do Bộ Y tế đã phê duyệt như sau:
- Trong tiêm chủng thường xuyên: Mũi thứ nhất khi trẻ 9 tháng tuổi và mũi thứ hai khi trẻ 18 tháng tuổi.
- Trong tiêm chủng chiến dịch: thực hiện tiêm vắc xin cho tất cả các đối tượng trong phạm vi vùng dịch.
- Khoảng cách tối thiểu giữa 2 mũi tiêm vắc xin sởi là 1 tháng.
Đối với vắc xin tiêm chủng dịch vụ: Tuân thủ theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Cần tiêm mũi thứ hai vào lúc 18 tháng tuổi bởi vì: các trường hợp sau tiêm mũi thứ nhất chưa có đáp ứng miễn dịch cần sớm được tiêm mũi thứ hai. Tiêm nhắc vắc xin DPT4 được thực hiện cho trẻ 18 tháng nên để tăng tỷ lệ trẻ tiêm mũi thứ hai vắc xin sởi cần lồng ghép hoạt động. Việc lồng ghép náy nhằm làm giảm khối lượng công việc cho cán bộ y tế, giảm chi phí và tăng hiệu quả triển khai.
Phản ứng sau tiêm
Vắc xin sởi được đánh giá là an toàn. Các phản ứng sau tiêm thường nhẹ, có thể biểu hiện như với các vắc xin khác: sốt (5-15%), phát ban (5%), sưng, nóng, đỏ đau tại chỗ tiêm…Hầu hết những tác dụng phụ sẽ hết trong khoảng từ 1-2 ngày mà không cần điều trị gì.
Phản ứng nghiêm trọng sau tiêm vắc xin sởi là rất hiếm gặp nhưng cũng có thể xảy ra. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn tiêm chủng, người sau tiêm vắc xin sởi cần lưu lại 30 phút sau tiêm tại điểm tiêm. Các cơ sở y tế đều sẵn có thuốc điều trị và biện pháp xử trí những phản ứng nghiêm trọng này. Các phản ứng quá mẫn này sẽ qua khỏi nếu được phát hiện và xử trí kịp thời tại cơ sở y tế.
Chăm sóc sau tiêm
- Người tiêm vắc xin sởi cần ở lại theo dõi tại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút.
- Trẻ sau tiêm vắc xin cần theo dõi tại nhà từ 24- 48 giờ sau tiêm. Mẹ cần lưu ý một số vấn đề: Toàn trạng, thân nhiệt, tinh thần, tình trạng phát ban trên da có có hay không.
- Đối với trẻ nhỏ sau khi tiêm:
- Cho trẻ ăn/bú đủ bữa, đủ số lượng, cho trẻ bú mẹ hoặc uống nước nhiều hơn (nếu trẻ lớn), có thể cho thức ăn lỏng dễ tiêu hóa ở trẻ đã ăn dặm...
- Mặc quần áo cho trẻ đủ ấm vào mùa đông và thoáng mát vào mùa hè.
- Kiểm tra thường xuyên trẻ, đặc biệt là ban đêm.
- Dùng thuốc cho trẻ theo chỉ định của bác sĩ (nếu có)
- Nếu trẻ sốt: Cặp nhiệt độ, nới lỏng quần áo, chườm ấm (chườm bằng nước có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể 1-20C), dùng hạ sốt theo đơn (có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường như paracetamol, ibuprofen với liều theo cân nặng khi trẻ sốt trên 38,50C hoặc trẻ đau, quấy khóc nhiều.
- Không đắp bất kỳ chất gì vào vị trí tiêm (lá cây, chanh, khoai tây...) vì có thể gây nhiễm trùng vết tiêm.
- Khi bế trẻ, tránh tì đè vào vết tiêm
Trễ tiêm vắc xin phòng sởi có sao không?
Tất cả các trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau tiêm mũi thứ nhất vắc xin sởi, chưa tiêm vắc xin sởi hoặc chưa từng mắc sởi thì nên tiêm vắc xin. Những người chưa tiêm, tiêm muộn sẽ có nguy cơ mắc sởi khi tiếp xúc với nguồn lây, trong đó có một tỉ lệ có thể bị biến chứng nặng, đặc biệt là người suy giảm miễn dịch, bệnh nền và mang thai.
Những trẻ trên 18 tháng tuổi chưa tiêm đủ hai mũi vắc xin sởi cần tiêm đủ mũi càng sớm càng tốt.
Xem thêm:
