Vi khuẩn lao - Mycobacterium Tuberculosis
Khi hít phải, vi khuẩn sẽ đi và phổi, sinh sôi và bắt đầu phát triển. Nếu không được điều trị, vi khuẩn lao có thể lan sang các vùng như thận, cột sống và não, gây nguy hiểm đến tính mạng.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kì, hơn 9.000 trường hợp mắc lao mới ở Hoa Kỳ đã được báo cáo trong năm 2017.
Nguyên nhân
Hàng triệu người có vi khuẩn M. tuberculosis. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh, 25% dân số thế giới mang vi khuẩn, nhưng không phải tất cả đều bị bệnh.
Trên thực tế, chỉ từ 5 đến 10% những người mang vi khuẩn phát triển thành bệnh lao. Điều đó thường xảy ra khi phổi đã bị tổn thương do các bệnh như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), bệnh xơ nang hoặc do hút thuốc.
Mọi người cũng dễ bị bệnh lao hơn khi hệ thống miễn dịch bị suy yếu. Ví dụ, những người đang hóa trị ung thư hoặc những người bị nhiễm HIV, có hệ thống miễn dịch yếu hơn. CDC Hoa Kỳ báo cáo rằng bệnh lao là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho bệnh nhân HIV.
Họ vi khuẩn Mycobacteria không phải lao (MAC)
MAC là một phần của nhóm vi khuẩn mycobacteria không lao.
Mặc dù cả trực khuẩn lao M. tuberculosis và MAC đều có thể gây bệnh phổi, với các triệu chứng tương tự, nhưng chúng không giống nhau.
Trực khuẩn M. tuberculosis gây ra bệnh lao. MAC gây các bệnh nhiễm trùng mãn tính ở phổi, nhưng không gây ra bệnh lao.
Trực khuẩn lao lây lan qua không khí. MAC thì lại là vi khuẩn phổ biến trong nước và đất. Bạn có thể mắc bệnh khi uống hoặc rửa tay bằng nước ô nhiễm, chạm tay vào đất hoặc ăn thức ăn có vi khuẩn MAC trên đó.
Lây truyền và triệu chứng
Bạn có thể bị nhiễm trực khuẩn lao M. tuberculosis khi hít phải giọt bắn từ bệnh nhân lao đang trong giai đoạn lây nhiễm. Các triệu chứng của bệnh bao gồm:
- Ho dữ dội, kéo dài
- Ho ra máu
- Đau ngực
- Sốt
- Mệt mỏi
- Đổ mồ hôi đêm
- Tụt cân
Một người có thể có vi khuẩn nhưng không có khả năng lây nhiễm, không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào. Loại nhiễm trùng này được gọi là lao tiềm ẩn.
Theo một nghiên cứu năm 2016, 98% trường hợp lây nhiễm là do cơn ho của bệnh nhân lao đang trong thời kì lây nhiễm. Những giọt bắn này cũng có thể bay vào không khí khi bệnh nhân hắt hơi hoặc nói.
Tuy nhiên, bệnh lao không dễ lây nhiễm đến như thế. Theo CDC Hoa Kì, bạn khó có thể lây từ một cái bắt tay, uống chung ly hoặc đi ngang qua bệnh nhân lao đang ho.
Thay vào đó, vi khuẩn lây lan khi tiếp xúc lâu hơn, ví dụ: ở chung nhà hoặc đi xe hơi dài với bệnh nhân lao đang trong giai đoạn lây nhiễm.
Yếu tố nguy cơ
Mặc dù đang có xu hướng giảm ở Hoa Kỳ, nhưng bệnh lao sẽ cần nhiều thời gian để bị xóa sổ hoàn toàn. Hệ thống miễn dịch hoặc phổi suy yếu là một yếu tố nguy cơ phát triển bệnh lao. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ báo cáo rằng khoảng 13% ca bệnh lao ở Hoa Kỳ là do lây truyền gần.
- Những người có nhiều khả năng phơi nhiễm bao gồm:
- Tiếp xúc gần với người mắc bệnh lao truyền nhiễm
- Làm việc hoặc sống chung với những người có nguy cơ cao bị nhiễm lao (làm việc trong bệnh viện, nơi tạm trú cho người vô gia cư, hoặc cơ sở cải tạo)
- Người nhập cư từ nơi có mức độ nhiễm lao cao
- Trẻ em dưới 5 tuổi có xét nghiệm lao dương tính
Chẩn đoán
Nếu bạn có các triệu chứng của bệnh lao hoặc các yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm phơi nhiễm với trực khuẩn lao M. tuberculosis. Các xét nghiệm như:
- Phản ứng lao tố Mantoux trên da: Một loại protein chiết xuất từ vi khuẩn lao là tuberculin. Nếu bạn bị nhiễm trực khuẩn lao M. tuberculosis, phản ứng sẽ xảy ra trong vòng 72 giờ sau khi làm xét nghiệm
- Xét nghiệm máu: Đo phản ứng miễn dịch của bệnh nhân với trực khuẩn lao M. tuberculosis
- Những xét nghiệm này chỉ cho biết bạn có tiếp xúc với vi khuẩn lao hay không, chứ không cho biết bạn có bị lao trong thời kì lây nhiễm hay không. Để chẩn đoán xác định, bác sĩ có thể chỉ định thêm:
- Chụp X-quang phổi: Tìm tổn thương ở đỉnh phổi đặc trưng của lao
- Cấy đờm: Đờm là chất nhầy và mẫu nước bọt được lấy mẫu khi bệnh nhân hít vào và ho khạc ra
Giảm phơi nhiễm
Để giảm nguy cơ nhiễm trực khuẩn lao M. tuberculosis cũng như nhiều loại virus và vi khuẩn khác, hãy làm theo các hướng dẫn sau:
- Giữ gìn sức khoẻ: Ăn uống đủ chất dinh dưỡng. Ngủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm. Tập thể dục thường xuyên
- Giữ cho nhà và nơi làm việc thông thoáng: Giúp phân tán các giọt bắn
- Hắt hơi hoặc ho vào khăn giấy: Hướng dẫn những người khác cũng làm như vậy
Bạn cũng nên trao đổi với bác sĩ về việc tiêm vắc xin ngừa lao. Tiêm vắc xin ngừa lao nhằm giảm khả năng mắc lao và ngăn ngừa lây lan bệnh lao ở những người đã tiếp xúc.
Tuy nhiên, hiệu quả của vắc xin phòng lao rất khác nhau và ở nhiều nước phát triển, nơi bệnh lao không phổ biến, không có lý do gì để tiêm vắc xin này.
Trao đổi với bác sĩ về những ưu và nhược điểm của việc tiêm vắc xin. Nếu bạn đi du lịch đến khu vực nhiều bệnh lao, hoặc thường xuyên tiếp xúc với nó, hãy cân nhắc tiêm vắc xin phòng bệnh lao.
Tóm tắt
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, bệnh lao đã gây tử vong cho khoảng 1/7 số bệnh nhân ở Hoa Kỳ và Châu Âu vào đầu những năm 1900. May mắn thay, ngày nay việc nhiễm trực khuẩn lao M. tuberculosis rất hiếm ở những người khỏe mạnh Hoa Kỳ.
Bệnh tiềm ẩn nhiều nguy cơ với những bệnh nhân suy giảm hệ thống miễn dịch và phổi bị suy yếu do bệnh tật hoặc tác hại của môi trường. Nhân viên y tế cũng có nguy cơ cao mắc bệnh lao.
Vi khuẩn này thường lây truyền từ người này sang người khác khi hít phải các giọt bắn chứa trực khuẩn lao, qua các vết rách trên da hoặc màng nhầy.
Lao thể gây chết người, nhưng ngày nay, thuốc kháng sinh isoniazid và rifampin – có khả năng điều trị tốt bệnh lao.
