Trạng thái bình thường của tinh hoàn
Tinh hoàn là cấu trúc nằm trong một túi da gọi là bìu. Nó nằm bên dưới dương vật. Đây là nơi tạo ra tinh trùng và hooc môn sinh dục nam (testosterone). Nguồn cung cấp máu cho mỗi tinh hoàn đến từ thừng tinh. Thừng tinh này bắt đầu từ trong ổ bụng và kéo dài đến tận bìu. Ngoài mạch máu, thừng tinh cũng chứa ống dẫn tinh, có chức năng dẫn tinh trùng từ tinh hoàn đến niệu đạo.
Giải phẫu các cơ quan sinh sản của nam giới
Triệu chứng của xoắn tinh hoàn
Dấu hiệu thường gặp nhất của xoắn tinh hoàn là đau dữ dội, đột ngột ở một bên bìu.
Bình thường, hai bên tinh hoàn phải có cùng kích thước. Nếu một bên tăng kích thước một cách nhanh chóng, trở lên lớn hơn bên kia, đây có thể là một dấu hiệu bất thường. Thay đổi màu sắc bìu, đặc biệt là đỏ hoặc sẫm màu, cũng là một dấu hiệu bệnh lý. Xoắn tinh hoàn ban đầu có thể không gây sưng tấy bìu. Nhưng rất nhanh sau đó, vùng da bìu sẽ sưng tấy và đỏ lên. Bạn cũng có thể cảm thấy buồn nôn và nôn mửa.
Xoắn tinh hoàn là một bệnh cấp cứu. Vì tất cả máu đến tinh hoàn đều đi qua thừng tinh, nên nguồn cung cấp máu bị cắt đứt do xoắn. Tinh hoàn sẽ co lại ("teo") nếu nguồn cung cấp máu không được phục hồi trong vòng 6 giờ. Không có máu, tinh hoàn có thể chết (hoặc "hoại tử”). Khi tinh hoàn hoại tử, vùng bìu sẽ rất mềm, tấy đỏ và sưng nề. Thường thì bệnh nhân sẽ thấy rất khó chịu.
Bất kỳ cơn đau hoặc khó chịu nào ở tinh hoàn đều là một dấu hiệu cần được thăm khám y tế. Đi khám ngay khi thấy các dấu hiệu sưng hoặc thay đổi màu sắc da vùng bìu.
Đau tinh hoàn khởi phát chậm, kéo dài nhiều giờ hoặc nhiều ngày cũng có thể là dấu hiệu của xoắn tinh hoàn. Điều này ít phổ biến hơn. Các vấn đề khi đi tiểu, như đau rát hoặc đi tiểu thường xuyên không phải là dấu hiệu thường gặp của xoắn. Xoắn tinh hoàn có xu hướng xảy ra ở bên trái nhiều hơn bên phải. Thông thường, xoắn chỉ ở một bên. Xoắn tinh hoàn cả hai bên gặp với tỉ lệ 2/100 trường hợp xoắn.
Hình ảnh giải phẫu xoắn tinh hoàn
Nguyên nhân gây xoắn tinh hoàn
Xoắn không phải là một bệnh phổ biến. Nó xảy ra với tỉ lệ khoảng 1/4.000 nam giới dưới 25 tuổi. Nó cũng có thể gặp ở trẻ sơ sinh và người lớn tuổi.
Ở hầu hết nam giới, tinh hoàn không thể xoắn vì các mô xung quanh nó được cố định rất chặt. Một số nam giới được sinh ra với tình trạng thiểu sản mô liên kết tinh hoàn trong bìu. Điều này cho phép tinh hoàn "đu đưa" bên trong bìu (thường được gọi là dị tật "tinh hoàn di động").
Hiện tượng xoắn có thể xảy ra ở cả hai bên, nhưng rất hiếm. Nó không liên quan đến việc hoạt động thể lực. Xoắn có thể xảy ra cả khi tập thể dục, khi ngồi, khi đứng hoặc thậm chí khi ngủ.
Chẩn đoán xoắn tinh hoàn
Xoắn tinh hoàn thường được phát hiện khi bác sĩ khám sức khỏe. Các xét nghiệm X-quang cũng có thể được sử dụng. Siêu âm và các kỹ thuật khác có thể kiểm tra lưu lượng máu đến tinh hoàn. Nếu xét nghiệm nước tiểu cho thấy bị nhiễm trùng đường tiết niệu, bác sĩ sẽ phải chỉ định thêm một số xét nghiệm khác. Họ sẽ muốn biết liệu cơn đau có phải do viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hay không. (Mào tinh hoàn là một ống cuộn ở mặt sau của tinh hoàn.)
Tình trạng xoắn phải được xử lý nhanh chóng. Có thể phải phẫu thuật nếu tình trạng xoắn đang xảy ra.
Điều trị
Xoắn tinh hoàn được điều trị chủ yếu bằng phẫu thuật (nguồn ảnh: youtube)Thừng tinh cần được tháo xoắn để khôi phục nguồn cung cấp máu. Tổn thương không hổi phục bắt đầu sau 6 giờ bị xoắn. Một nghiên cứu cho thấy gần 3/4 số bệnh nhân cần phải cắt bỏ tinh hoàn ("phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn") nếu việc tháo xoắn bị trì hoãn sau 12 giờ.
Phẫu thuật tháo xoắn là điều trị cần thiết để cứu tinh hoàn bị tổn thương. Tất cả bệnh nhân bị xoắn sẽ cần phẫu thuật. Có thể tháo xoắn tại phòng cấp cứu, nhưng phẫu thuật vẫn sẽ phải thực hiện sau đó. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ ngoài tháo xoắn tinh hoàn còn khâu các mũi để ngăn ngừa tình trạng xoắn trong tương lai. Thông thường, phẫu thuật được thực hiện thông qua đường mổ tại bìu. Đôi khi đường mổ có thể tại vùng bẹn.
Nếu không cứu được tinh hoàn, bác sĩ sẽ cắt bỏ tinh hoàn này và khâu các mũi xung quanh tinh hoàn còn lại để ngăn tình trạng xoắn sau này. Điều này chỉ có thể được xác định tại thời điểm phẫu thuật.
Tinh hoàn của trẻ sơ sinh bị xoắn hiếm khi có thể cứu được. Tinh hoàn hầu như luôn luôn bị nhồi máu (tinh hoàn chết). Phẫu thuật cấp cứu với trường hợp trẻ sơ sinh thường rất khác. Với trẻ sơ sinh, đã có trường hợp xoắn tinh hoàn hai bên ngay sau khi sinh. Điều này sẽ khiến đứa trẻ không có tinh hoàn. Trong điều kiện gây mê và chăm sóc hậu phẫu tốt hơn, nhiều bác sĩ tiết niệu nhi khoa có thể phẫu thuật trong vòng vài giờ hoặc vài ngày đầu sau sinh. Tinh hoàn bị nhồi máu sẽ được cắt bỏ, và khâu để ngăn xoắn ở tinh hoàn thứ hai.
Chăm sóc sau điều trị
Dù có cắt bỏ tinh hoàn hay không, phẫu thuật vùng bìu cũng cần thời gian để vết thương lành lại. Bạn có thể phải dùng thuốc giảm đau trong vài ngày. Trong vòng vài ngày đến một tuần, bạn sẽ có thể trở lại làm việc hoặc đi học. Sẽ rất hữu ích nếu bạn tránh hoạt động gắng sức hoặc tập thể dục trong vài tuần.
Bạn không nên quá để ý đến các vết khâu xung quanh tinh hoàn cố định vào bìu, chúng sẽ không ảnh hưởng đến bạn. Các mũi khâu ở đó để giữ cho tình trạng xoắn không xảy ra lần nữa. Tình trạng xoắn của tinh hoàn còn lại không thể được ngăn chặn bằng những thay đổi trong hoạt động hoặc bằng cách dùng thuốc. Chỉ khi khâu những mũi khâu xung quanh tinh hoàn mới ngăn ngừa tình trạng xoắn trong tương lai. Nếu bạn cảm thấy đau hoặc sưng, hãy quay lại cơ sở y tế để khám ngay lập tức.
Nếu bên tinh hoàn bị xoắn vẫn còn giữ được, nó có thể co lại một chút, vì những tổn thương không hồi phục trong thời gian thiếu máu. Đôi khi, nếu một bên tinh hoàn bị cắt bỏ, bên còn lại có thể phát triển lớn hơn bình thường. Điều này được gọi là "phì đại bù trừ".
Các thông tin khác
Mất một bên tinh hoàn sẽ ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe sinh sản?
Chỉ cần một tinh hoàn hoạt động để có khả năng sinh sản và các tính năng nam giới bình thường. Một tinh hoàn có thể tạo ra lượng tinh trùng và testosterone bình thường. Nhưng các nghiên cứu cho thấy có tới 1/3 số bệnh nhân có số lượng tinh trùng thấp hơn sau xoắn tinh. Xoắn tinh hoàn cũng có thể tạo ra kháng thể chống tinh trùng, làm thay đổi cách thức hoạt động và di chuyển của tinh trùng. Một số nghiên cứu cho rằng những người đàn ông này có thể có khả năng sinh sản thấp hơn, nhưng điều này rất hiếm.
Mất một tinh hoàn hoặc suy yếu tinh hoàn sẽ ảnh hưởng đến lối sống như thế nào?
Nếu mất hoặc bị yếu một bên tinh hoàn, nên cẩn thận hơn với một bên còn lại. Luôn đeo bảo hộ khi chơi các môn thể thao tiếp xúc. Đi khám ngay nếu bạn có bất kỳ khó chịu nào hoặc nhận thấy bất kỳ điều gì bất thường ở bìu hoặc tinh hoàn còn lại. Bạn cũng có thể bị giảm nồng độ testosterone trong máu ở độ tuổi sớm hơn. Tốt nhất là nên kiểm tra nồng độ testosterone thường xuyên khi bạn già đi.
Có nên sử dụng tinh hoàn giả?
Tinh hoàn giả được sử dụng để khôi phục lại hình dáng và cảm giác của một tinh hoàn đã bị cắt bỏ. Đây là một bộ phận được làm bằng silicone và chứa đầy nước muối. Thông thường, bộ phận giả được đặt khi một người đàn ông đã trưởng thành hoàn toàn và qua tuổi dậy thì. Nếu một bộ phận giả nhỏ hơn được sử dụng ở một cậu bé, thì sau này khi lớn lên sẽ cần đổi bộ phận có kích thước lớn hơn. Điều này có nghĩa là phải phẫu thuật nhiều hơn. Phẫu thuật đặt tinh hoàn giả thường được thực hiện vài tháng sau khi tinh hoàn bị cắt bỏ. Quyết định sử dụng tinh hoàn giả là do bệnh nhân, và nên trao đổi với bác sĩ ngoại tiết niệu đẻ được tư vấn.
Trẻ sơ sinh bị xoắn tinh hoàn có chữa được không?
Có, mặc dù điều này là rất hiếm. Nguyên nhân chính xác của nó không rõ. Xoắn tinh hoàn ở trẻ sơ tinh có thể là từ một cuộc chuyển dạ khó, hoặc xoắn đã xảy ra trước khi sinh. Độ xoắn của thừng tinh cũng khác nhau ở trẻ sơ sinh. Xoắn tinh hoàn ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện dưới dạng một khối cứng ở bìu, có một số vùng da sẫm màu. Không giống như bệnh nhân lớn tuổi, trẻ sơ sinh không khó chịu vì đau. Thật không may, hầu hết các tinh hoàn xoắn ở trẻ sơ sinh đều không giữ được.
Những kiểu xoắn khác
Có thể xảy ra “xoắn đoạn thừa mào tinh” hoặc “đoạn thừa tinh hoàn”. Trong loại xoắn này, đoạn xoắn được tìm thấy ở một phần nhỏ, trên của mào tinh hoặc tinh hoàn, gây ra nhồi máu (làm chết mô đó). Những bộ phận này của tinh hoàn là từ giai đoạn phôi thai, và không có tác dụng ở nam giới. Loại xoắn này thường gặp hơn là xoắn tinh hoàn ở trẻ em trai trước tuổi dậy thì. Nó hiếm gặp hơn ở nam giới lớn tuổi.
Xem thêm:
- Tinh hoàn: Giải phẫu, chức năng và các bệnh lý thường gặp
- Tràn dịch màng tinh: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
- Ung thư tinh hoàn: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
- Bệnh teo tinh hoàn và những điều cần biết
- Tinh hoàn lạc chỗ: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
