Cholesterol là một lipid máu, đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động của cơ thể. Cơ thể sử dụng cholesterol để tạo ra các tế bào, vitamin và hormone. Phần lớn cholesterol trong máu do gan tổng hợp, phần còn lại lấy từ thức ăn.
Ăn quá nhiều chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa có thể làm tăng cholesterol máu. Cholesterol dư thừa gây xơ vữa động mạch, làm hẹp và cứng các động mạch dẫn đến đau ngực, đau tim và đột quỵ.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ đề cập đến mối liên hệ giữa cholesterol trong máu cao và cân nặng. Đồng thời chỉ ra các nguyên nhân gây ra nồng độ cholesterol cao và một số cách để giảm cholesterol trong máu.
Cholesterol và cân nặng
Có hai loại cholesterol: cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL)- cholesterol “xấu” và lipoprotein tỷ trọng cao (HDL) - cholesterol “tốt”.
Nồng độ LDL trong máu cao làm tăng tích tụ mảng bám trong động mạch, là yếu tố nguy cơ của bệnh lý tim mạch.
Tuy nhiên, nồng độ HDL cao giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch. HDL vận chuyển cholesterol từ động mạch đến gan để chuyển hóa và thải trừ.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), dù ở cân nặng nào thì cholesterol cao đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, thừa cân dẫn đến tăng nồng độ cholesterol trong máu do làm tăng LDL- cholesterol và giảm HDL- cholesterol.
Nghiên cứu chỉ ra rằng giảm 5–10% trọng lượng cơ thể làm giảm đáng kể LDL- cholesterol ở những người có nguy cơ cao mắc các bệnh lý tim mạch. Một nghiên cứu khác cho thấy chỉ cần giảm trọng lượng 1–3% có thể cải thiện nồng độ HDL- cholesterol.
Nguyên nhân của cholesterol trong máu cao
Một số người có chỉ số cholesterol cao tự nhiên, trường hợp này được gọi là tăng cholesterol máu tính chất gia đình.
Tuy nhiên, có thể ngăn ngừa các nguyên nhân khác gây ra tăng cholesterol máu. Một số nguyên nhân gây tăng cholesterol máu bao gồm:
- Chế độ ăn giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, muối, đường và thực phẩm chế biến sẵn
- Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá
- Thừa cân
- Lối sống ít vận động và thiếu hoạt động thể chất
- Hội chứng chuyển hóa, là một tập hợp các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch, đột quỵ và tiểu đường
Triệu chứng
Cholesterol máu cao thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, nếu nồng độ cholesterol quá cao, có thể bị nổi mụn mỡ trên da và các vòng tròn trắng quanh mống mắt.
Các triệu chứng này phổ biến hơn ở những người bị tăng cholesterol máu tính chất gia đình.
Định lượng nồng độ cholesterol máu bằng cách xét nghiệm máu. Bạn cần nhịn ăn trong 9–12 giờ trước khi xét nghiệm.
Xét nghiệm lipid máu cho thấy nồng độ cholesterol toàn phần, HDL- cholesterol, LDH- cholesterol cũng như nồng độ triglycerid trong cơ thể.
Chỉ số cholesterol máu
Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ, các bác sĩ sử dụng các mức sau để xác định xem chỉ số cholesterol của một người có cao hay không:
Cholesterol toàn phần
- Bình thường: dưới 200 mg/dl
- Giới hạn cao: 200–239 mg/dl
- Cao: lớn hơn hoặc bằng 240 mg/dl
LDL- cholesterol
- Bình thường: dưới 100 mg/dl
- Được coi là ổn: 100–129 mg/dl
- Giới hạn cao: 130–159 mg/dl
- Cao: 160–189 mg/dl
- Rất cao: trên 190 mg/dl
HDL- cholesterol
- Bảo vệ chống lại bệnh lý tim mạch: trên 60 mg/dl
- Nguy cơ trung bình: 40–59 mg/dl
- Yếu tố nguy cơ cao đối với bệnh lý tim mạch: dưới 40 mg/dl
Yếu tố nguy cơ
Có nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng cholesterol máu, nhưng một số yếu tố có thể điều chỉnh được. Chúng bao gồm:
Di truyền
Những người có tiền sử gia đình bị cholesterol máu cao hoặc mắc bệnh lý tim mạch sớm đều có nguy cơ bị cholesterol máu cao.
Cân nặng
Béo phì là một yếu tố nguy cơ của cholesterol cao. Làm tăng LDL- cholesterol và giảm HDL- cholesterol.
Hút thuốc lá
Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ cholesterol cao. Khí carbon monoxide trong khói thuốc lá làm tăng sự lắng đọng cholesterol trong các động mạch, khiến chúng cứng lại và tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch.
Nicotine cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch do làm hẹp động mạch.
Các yếu tố khác
Yếu tố nguy cơ khác đối với cholesterol cao bao gồm:
- Hội chứng chuyển hóa
- Bệnh thận mạn tính
- Tình trạng viêm mạn tính, bao gồm cả bệnh vẩy nến và viêm khớp dạng thấp
- HIV
- Mãn kinh trước 40 tuổi
- Tiền sản giật khi mang thai
- Lối sống ít vận động
Điều trị
Chế độ ăn lành mạnh giúp giảm cholesterol máu. Nguồn https://www.health.comCác bác sĩ khuyên nên duy trì nồng độ cholesterol ở mức ổn định bằng cách:
- Tăng cường hoạt động thể chất – AHA Hoa Kỳ khuyến cáo tập thể dục khoảng 150 phút mỗi tuần, nhịp điệu cường độ vừa phải, ví dụ như đạp xe, bơi lội hoặc đi bộ nhanh
- Bỏ thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc
- Chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm trái cây tươi và rau, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, thịt nạc và cá
- Hạn chế thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, muối, đường bổ sung, thực phẩm chiên rán, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa
Tùy thuộc vào tình trạng của mỗi người, ngoài việc thay đổi lối sống và chế độ ăn uống bác sĩ có thể kê thêm thuốc uống. Statin là loại thuốc phổ biến nhất giúp giảm LDL- cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch.
Khi nào cần đi khám
Theo AHA Hoa Kỳ, tất cả những người trên 20 tuổi nên kiểm tra cholesterol máu 4–6 năm một lần.
AHA Hoa Kỳ cũng khuyến cáo rằng những người trẻ tuổi nên kiểm tra cholesterol một lần trong độ tuổi từ 9 đến 11 và một lần từ 17 đến 21 tuổi.
Những người có tiền sử gia đình bị cholesterol cao và đang có các triệu chứng nên đi khám sớm.
Kết luận:
Cholesterol máu cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch. Ở mọi cân nặng, độ tuổi và giới tính, cholesterol cao đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Những người có yếu tố gia đình cũng tăng nguy cơ bị cholesterol cao.
Các yếu tố nguy cơ tăng cholesterol bao gồm:
- Hút thuốc
- Thừa cân
- Lối sống ít vận động
- Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa
Một chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp giảm cholesterol máu. Một số trường hợp cần phối hợp với thuốc để kiểm soát cholesterol máu.
Xem thêm:
- Nồng độ cholesterol trong máu: bao nhiêu là khỏe mạnh
- Lipoprotein, cholesterol và chế độ ăn uống phù hợp
- Cách lựa chọn các loại thịt chứa ít cholesterol và các sản phẩm thịt chay
- Chỉ số cholesterol trong máu: bao nhiêu là bất thường, biện pháp khắc phục
- Chỉ số HDL cholesterol có thể quá cao không?
