Rối loạn lưỡng cực không chỉ là cảm giác chán nản tạm thời khi bạn bị căng thẳng, hoặc cảm thấy tuyệt vời khi mọi việc diễn ra thực sự tốt đẹp.
Sự khác biệt ở rối loạn cảm xúc lưỡng cực là những cảm giác này có thể cực đoan và liên tục, bạn có thể cảm thấy thực sự hạnh phúc, tràn đầy năng lượng (hưng cảm) hoặc thực sự đau khổ và chán nản (trầm cảm). Những người bị rối loạn lưỡng cực thường trải qua nhiều giai đoạn trầm hơn hơn hưng cảm.
Các triệu chứng có thể thay đổi liên tục trong suốt cuộc đời và có thể hồi phục hoàn toàn. Với sự điều trị và hỗ trợ, bạn sẽ có một cuộc sống hạnh phúc, trọn vẹn, viêm mãn.
Nguyên nhân nào gây ra rối loạn lưỡng cực?
Nguyên nhân chính xác của rối loạn lưỡng cực chưa được hiểu rõ, mặc dù có mối liên hệ với yếu tố di truyền.
Nếu ai đó trong gia đình bạn mắc chứng rối loạn lưỡng cực, thì bạn có nguy cơ cao hơn mắc nó. Các nhà nghiên cứu vẫn đang tìm ra nguyên nhân chính xác.
Trong khi đó, chúng ta biết các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống và các yếu tố khác có thể gây ra chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực ở một số người. Những căng thẳng như thất nghiệp, các vấn đề trong mối quan hệ, các kỳ thi và khó khăn tài chính có thể là những yếu tố nguy cơ đối với một số người.
Chấn thương sớm (ví dụ như đau buồn, lạm dụng thể chất hoặc tình cảm và bị bỏ rơi), bệnh lý thể chất, thiếu ngủ và lạm dụng rượu, ma túy và thuốc men cũng có thể là các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực.
Triệu chứng
Triệu chứng của rối loạn lưỡng cực
Các triệu chứng của rối loạn cảm xúc lưỡng cực chia thành ba loại chính:
- Các triệu chứng của trầm cảm
- Các triệu chứng của hưng cảm
- Các triệu chứng khác.
Các triệu chứng của trầm cảm
Nguồn ảnh nami.orgCác dấu hiệu của trầm cảm có thể khác nhau. Không phải ai bị trầm cảm cũng sẽ buồn hoặc tâm trạng thấp thỏm kéo dài. Bạn có thể có các dấu hiệu trầm cảm khác như khó ngủ hoặc thức giấc và không thể ngủ trở lại cũng như thường xuyên cảm thấy mệt mỏi. Hoặc bạn có thể thấy mình ăn ít hơn hoặc nhiều hơn bình thường.
Trầm cảm có thể khiến bạn mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, trở nên cáu kỉnh, khó tập trung hoặc đưa ra các quyết định hàng ngày. Điều này cũng có thể làm cho việc suy nghĩ rõ ràng trở nên khá khó khăn; bạn có thể mất tự tin, cảm thấy tội lỗi quá mức đối với những sai lầm nhỏ và có ý nghĩ tuyệt vọng, nghĩ về cái chết và tự tử.
Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Tâm trạng chán nản
- Cảm giác vô vọng
- Thiếu năng lượng
- Cảm giác tội lỗi hoặc vô giá trị
- Không có khả năng tập trung
- Mất hứng thú với các hoạt động thông thường
- Cảm thấy muốn tự tử hoặc cố gắng làm tổn thương bản thân; những cảm giác này phải luôn được coi trọng: cần được giúp đỡ khẩn cấp
- Rối loạn giấc ngủ
- Vấn đề ăn uống.
Các triệu chứng của hưng cảm
Nếu bạn trải qua cơn hưng cảm, bạn sẽ cảm thấy mình có mức năng lượng cao hơn bình thường. Bạn cảm thấy cuộc sống tuyệt vời. Những người khác xung quanh bạn nhìn thấy bạn không phải là chính mình. Các triệu chứng hưng cảm khác nhau giữa mọi người và theo thời gian.
Tâm trạng bạn luôn phấn chấn, cười nói, vui vẻ, hát hò luôn tục. Bạn sẽ nói với bạn bè rằng bạn đang cảm thấy tuyệt vời hoặc chưa bao giờ tốt hơn. Tuy nhiên, hành vi của bạn sẽ bị bạn bè hoặc gia đình công nhận là thái quá. Bạn cũng có thể cáu kỉnh và trải qua những cảm xúc thay đổi nhanh chóng từ cười đến chảy nước mắt rồi tức giận và kích động.
Bạn cũng có thể thấy mình cần ngủ ít hơn hoặc không ngủ trong nhiều ngày, nhưng vẫn tràn đầy năng lượng và tăng cảm giác thèm ăn, tình dục hoặc những thứ thú vị khác. Bạn hoạt động hưng phấn, bồn chồn, không thể ngồi yên, cảm thấy không mệt mỏi nhưng không thể làm hoàn chỉnh một việc nào. Với hưng cảm nặng cũng có thể có các dấu hiệu của rối loạn tâm thần (tách rời với thực tế).
Trải qua cơn hưng cảm cũng có thể thay đổi cách bạn xử lý suy nghĩ hoặc khả năng tập trung của bạn. Ví dụ, bạn có thể cảm thấy như suy nghĩ của mình thay đổi liên tục và bạn bè có thể nhận thấy bạn liên tục thay đổi chủ đề trò chuyện hoặc bạn dễ bị phân tâm.
Với những thay đổi này, ý thức về tầm quan trọng của bản thân tăng lên, có thể bắt đầu là sự tự tin tăng lên mà thực tế không phù hợp với kỹ năng, kinh nghiệm hoặc khả năng của bạn. Ví dụ, bạn có thể vay tiền và bắt đầu kinh doanh trong lĩnh vực mà bạn chưa có kinh nghiệm.
Nếu cơn hưng cảm nghiêm trọng, bạn có thể xa xời với thực tế, có thể tin rằng bạn có mối quan hệ đặc biệt với thần linh hoặc một người nổi tiếng hoặc bạn có quyền năng đặc biệt.
Một đặc điểm đặc trứng xuất hiện sớm của chứng rối loạn lưỡng cực là mất khả năng sáng suốt - mất nhận thức về hành vi do vấn đề sức khỏe tâm thần.
Các biểu hiện hưng cảm có thể bao gồm:
- Tâm trạng phấn khởi
- Bồn chồn
- Cực kỳ khó chịu
- Nói rất nhanh
- Phán đoán kém
- Suy nghĩ và ý tưởng thay đổi liên tục
- Không ngủ được
- Cảm thấy bản thân rất quan trọng
- Hành vi nguy cơ (ví dụ: sử dụng quá nhiều ma túy / rượu và tiêu tiền, hành vi hung hăng hoặc khiêu dâm quá mức)
- Làm mọi việc rất nhanh và thường xuyên (ví dụ: dọn dẹp quá mức).
Các triệu chứng khác
- Các triệu chứng của rối loạn tâm thần - tương tự như hưng cảm, nhưng cực đoan hơn
Như đã nói ở phần hưng cảm, đôi khi suy nghĩ của bạn có thể bị nhầm lẫn. Bạn có thể cảm thấy như không chỉ bạn có một mối quan hệ đặc biệt với một nhân vật nổi tiếng, mà bạn có thể kiểm soát các sự kiện trên thế giới hoặc có một số phận để giải cứu thế giới. Đôi khi những niềm tin này có thể mang một hình thức hoang tưởng hơn. Bạn có thể tin rằng bạn đang bị bức hại, có lẽ vì quyền hạn hoặc địa vị đặc biệt của bạn.
- Các triệu chứng rối loạn cảm xúc hỗn hợp
Đây là khi có sự kết hợp của các triệu chứng hưng cảm và trầm cảm. Tâm trạng xen kẽ giữa hứng phấn, cáu kỉnh và chán nản. Bạn có thể không ngủ được; hoạt động quá mức và cảm thấy mệt mỏi; bị kích động và dao động giữa cảm giác tuyệt vọng và cảm thấy quá tự tin.
Khi nào thì rối loạn lưỡng cực bắt đầu?
Rối loạn lưỡng cực thường bắt đầu trong độ tuổi từ 15 đến 40 tuổi và xảy ra như nhau ở tất cả các nền văn hóa. Chẩn đoán ở trẻ em còn nhiều tranh cãi.
Có tới 2% dân số trưởng thành được chẩn đoán mắc chứng rối loạn cảm xúc tại một thời điểm nào đó trong đời và khoảng 5% số người có thể trải qua những biến động tâm trạng nhẹ hơn, nhưng đáng chú ý.
Hầu hết mọi người đều trở lại mức độ cảm xúc bình thường sau thời gian thay đổi tâm trạng. Một số người sẽ có vài triệu chứng liên tục.
Chẩn đoán rối loạn lưỡng cực
Chẩn đoán rối loạn lưỡng cực được dựa trên việc xác định các triệu chứng của chứng hưng cảm như được mô tả ở trên. Tuy nhiên, đây là bệnh dễ nhầm lẫn với các bệnh tâm lý khác nên người bệnh cần đến những cơ sở y tế có chuyên khoa tâm thần để được thăm khám. Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra triệu chứng bệnh thông qua trò chuyện lâm sàng, các bài trắc nghiệm, kết hợp khai thác bệnh sử hoặc thông tin từ chính bệnh nhân hoặc người nhà. Ngoài ra, bác sĩ sẽ loại trừ rối loạn do việc sử dụng các chất kích thần kinh.
Tiền sử bệnh: Người bệnh được bác sĩ hỏi để kiểm tra xem có sự xuất hiện của các triệu chứng mệt mỏi, cảm giác buồn ngủ hoặc rối loạn vận động hay không. Xác định chính xác triệu chứng của bệnh trầm cảm kèm theo hưng cảm.
Khám lâm sàng
Đánh giá trạng thái tâm thần: người bệnh trò chuyện với bác sĩ tâm thần về suy nghĩ, cảm xúc và thói quen. Nếu được người bệnh cho phép, bác sĩ sẽ hỏi người thân trong gia đình và những bạn bè thân thiết với người bệnh về những triệu chứng của người bệnh để cung cấp thêm thông tin cho việc chẩn đoán.
Biểu đồ tâm trạng: Bác sĩ cho bệnh nhân ghi lại tâm trạng mỗi ngày với các tình tiết như tâm trạng, giấc ngủ, phản ứng cảm xúc cơ thể để giúp chẩn đoán, điều trị kịp thời bệnh rối loạn lưỡng cực.
Chẩn đoán đối với trẻ em
Rối loạn lưỡng cực ở trẻ em là có thể, dù hiếm khi xảy ra. Rối loạn thường được chẩn đoán ở trẻ lớn hơn và thanh thiếu niên, nhưng rối loạn lưỡng cực có thể xảy ra ở trẻ em ở mọi lứa tuổi. Cũng giống như ở người lớn, rối loạn lưỡng cực ở trẻ em có thể gây ra sự thay đổi tâm trạng từ mức độ tăng động hoặc hưng phấn (hưng cảm) đến mức thấp của trầm cảm nghiêm trọng.
Những lựa chọn điều trị
Để chẩn đoán chính xác bệnh rối loạn lưỡng cực là một việc không dễ. Điều này càng khiến cho việc chữa trị trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Thậm chí, đã có nhiều trường hợp người bệnh phải sống chung với bệnh trong một thời gian dài hoặc cả đời.
Điều trị rối loạn lưỡng cực có thể có nhiều hình thức khác nhau: dùng thuốc, liệu pháp trò chuyện, tự kiểm soát, có kế hoạch, sự tham gia và hỗ trợ của người thân, các liệu pháp bổ sung, các buổi giáo dục, hỗ trợ bạn bè, hội thảo. Thường thì sự kết hợp của những phương pháp này là tốt nhất.
Việc điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực cần đảm bảo dựa trên các nguyên tắc gồm:
- Cải thiện các triệu chứng của bệnh rối loạn lưỡng cực ở cả 2 trạng thái cảm xúc là hưng cảm và trầm cảm.
- Phòng ngừa tái phát bệnh.
- Hỗ trợ hồi chức năng.
Theo các chuyên gia, hiện nay có 4 cách phổ biến nhất được áp dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực là:
1. Trị liệu tâm lý
Những nút thắt tâm lý được tháo gỡ từ từ sẽ kéo theo việc cải thiện những vấn đề về cảm xúc, hành vi, lời nói và phòng ngừa khởi phát các bệnh lý rối loạn tâm lý khác. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể được áp dụng trị liệu tâm lý nhóm để đem hiệu quả điều trị tốt hơn.
2. Dùng thuốc
Trị liệu tâm lý kết hợp sử dụng thuốc là “combo chữa bệnh” hiệu quả được áp dụng phổ biến từ trước đến nay. Trong hầu hết các bệnh lý về tâm thần, thuốc là sự lựa chọn tốt nhất để cải thiện triệu chứng bệnh, trong đó bao gồm cả bệnh rối loạn lưỡng cực.
Đối với bệnh lý này, người bệnh sẽ phải sử dụng rất nhiều loại thuốc khác nhau, trung bình là 3 loại kết hợp cùng nhau mới đem lại kết quả khả quan. Quá trình điều trị rối loạn lưỡng cực bằng thuốc bắt buộc phải duy trì trong một thời gian dài. Bác sĩ sẽ cho người bệnh thử nhiều loại thuốc khác nhau trong thời gian đầu để tìm ra loại thuốc phù hợp nhất, sau đó mới duy trì thuốc.
Điều này nhằm đảm bảo tác dụng của thuốc trong điều trị bệnh tốt nhất và ít tác dụng phụ đối với sức khỏe của người bệnh. Lưu ý việc sử dụng thuốc phải tuyệt đối đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý ngưng sử dụng hoặc thay đổi liều khi chưa có sự cho phép và phải trung thực trong khai báo bệnh sử.
3. Điều trị rối loạn lưỡng cực bằng phương pháp sốc điện
Trong Y học hiện đại còn có một phương pháp dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực đó là sốc điện. Tùy theo sự đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh và mong muốn trị bệnh của từng người sẽ được áp dụng khác nhau.
Đối với giai đoạn trầm cảm: Được chỉ định cho những người bệnh có kèm triệu chứng loạn thần và có ý định tự sát. Dù tuân thủ sử dụng thuốc đủ liều nhưng không khỏi hoặc bị dị ứng thuốc. Chống chỉ định sử dụng cho những người có bệnh lý nền tim mạch, hô hấp, tổn thương não…
Tùy mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chọn sốc điện đơn cực hoặc lưỡng cực. Thường thì phải duy trì thực hiện khoảng 8 – 12 lần, thực hiện hằng ngày hoặc cách ngày mới đem lại hiệu quả cao nhất.
Được chỉ định khi người bệnh kháng thuốc, dị ứng thuốc và có hành vi, lời nói tổn hại bản thân, tổn thương những người xung quanh, dễ kích động mạnh… Áp dụng sốc điện trong giai đoạn này trong thời gian ngắn và chỉ từ 4 – 6 liệu trình là đã đem lại hiệu quả nếu đáp ứng điều trị.
4. Thay đổi thói quen sống lành mạnh
Trong cuộc sống hằng ngày, nếu có khát khao sống như những người bình thường và tiếp nhận điều trị chuyên sâu thì đồng thời bạn phải nuôi dưỡng những thói quen lành mạnh. Không chỉ là những thay đổi tích cực về trạng thái tâm lý mà còn phải điều chỉnh thói quen sống của mình. Tuyệt đối không để thiếu ngủ và lạm dụng chất kích thích.
Nguồn ảnh parade.comĐồng thời, hãy xây dựng cho riêng bản thân một chế độ ăn uống khoa học với những loại thực phẩm tốt cho sức khỏe. Tập thể dục mỗi ngày để kích thích sản sinh hormone điều tiết cảm xúc và cố gắng ngủ đủ giấc 7 – 8 tiếng mỗi đêm.
Bên cạnh đó, hãy nhờ đến sự trợ giúp của người thân và gia đình để có được sự hỗ trợ tốt nhất. Hãy bước ra khỏi giới hạn của mình và tiếp xúc, trò chuyện với mọi người như cùng nhau tham các hoạt động tập thể, đi du lịch cùng nhau cũng là cách tốt nhất để quản lý cảm xúc của bản thân.
