Sự thật về chất gây ảo giác

Một số chất gây ảo giác được chiết xuất từ thực vật hoặc nấm, và một số là chất tổng hợp (do con người tạo ra). Trong lịch sử, người ta đã sử dụng chất gây ảo giác cho các nghi lễ tôn giáo hoặc dùng để chữa bệnh. Gần đây, nhiều cho biết họ sử dụng những loại thuốc này cho các mục đích xã hội như giải trí, vui vẻ, đối phó với căng thẳng, trải nghiệm thử cảm giác tâm linh hoặc chỉ để cảm thấy khác biệt.

Các chất gây ảo giác cổ điển phổ biến bao gồm: Vì sao LSD có thể gây ảnh hưởng đến não bộ?. Nguồn: esquire.com

• LSD (D-lysergic acid diethylamide) là một trong những hóa chất thay đổi tâm trí mạnh nhất. Nó là một chất trong suốt hoặc màu trắng không mùi được làm từ axit lysergic, được tìm thấy trong một loại nấm phát triển trên lúa mạch đen và các loại hạt khác.
• Psilocybin (4-phosphoryloxy-N, N-dimethy Birdptamine) có nguồn gốc từ một số loại nấm được tìm thấy ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của Nam Mỹ, Mexico và Hoa Kỳ.
• Peyote (mescaline) là một loại xương rồng nhỏ, không có gai với thành phần chính là mescaline. Peyote cũng có thể được tự tổng hợp.
• DMT (N, N-dimethyvianptamine) là một hóa chất mạnh được tìm thấy trong tự nhiên ở một số loài thực vật ở Amazon. Ayahuasca là một loại trà được làm từ những loại cây này, và nó còn có tên khác là hoasca, aya và yagé. Chúng ta cũng có thể tổng hợp DMT trong phòng thí nghiệm. DMT tổng hợp thường có dạng bột kết tinh màu trắng được hun khói.
• 251-NBOMe là một chất gây ảo giác tổng hợp có những điểm tương đồng với cả LSD và MDMA nhưng mạnh hơn nhiều. Chúng được phát triển để sử dụng trong nghiên cứu não bộ. Và trong buôn bán bất hợp pháp, chúng đôi khi được gọi là N Bomb hoặc 251.

Các ví dụ phổ biến về thuốc gây ảo giác phân ly bao gồm:

• PCP (Phencyclidine) được phát triển vào những năm 1950 như một loại thuốc gây mê toàn thân cho phẫu thuật, nhưng nó không còn được sử dụng cho mục đích này do các tác dụng phụ nghiêm trọng. PCP có thể được tìm thấy ở nhiều dạng khác nhau, bao gồm viên nén hoặc viên nang; tuy nhiên, bột tinh thể lỏng và trắng là phổ biến nhất.
• Ketamine được sử dụng làm thuốc gây mê trong phẫu thuật cho người và động vật. Phần lớn ketamine được bán bất hợp pháp từ các văn phòng thú y. Nó chủ yếu được bán dưới dạng bột hoặc thuốc viên, nhưng cũng có sẵn dưới dạng chất lỏng tiêm. Ketamine được dùng để hít hoặc đôi khi được thêm vào đồ uống như một loại thuốc dùng trong các vụ cưỡng hiếp.
• Dextromethorphan (DXM) là thành phần có tác dụng giảm ho và làm sạch chất nhầy trong một số loại thuốc ho và cảm cúm không kê đơn (xi-rô, viên nén và viên nang chứa gel).
• Salvia (Salvia divinorum) là một loài thực vật phổ biến ở miền nam Mexico và Trung, Nam Mỹ. Salvia thường được sử dụng bằng cách nhai lá tươi hoặc uống nước ép chiết xuất của chúng. Lá khô của cây salvia cũng có thể được đốt để hít hoặc hút thuốc lá điện tử.

Người ta sử dụng chất gây ảo giác như thế nào?

Những điều cần biết về tác hại của ma tuý. Nguồn: http://democraciaparticipativa.org

Mọi người sử dụng chất gây ảo giác theo nhiều cách khác nhau, thể hiện trong biểu đồ sau:

Chất gây ảo giác ảnh hưởng đến não như thế nào?

Ảo giác ảnh hưởng đến não bộ. Nguồn: popsci.com

Nghiên cứu cho thấy rằng các chất gây ảo giác cổ điển ảnh hưởng đến những tế bào đơn giản nhất bằng cách tạm thời làm gián đoạn liên lạc giữa các hệ thống hóa học trong não và tủy sống. Một số chất gây ảo giác can thiệp vào hoạt động của serotonin trong não, đây là một chất điều tiết:

• Tâm trạng
• Nhận thức cảm tính
• Giấc ngủ
• Cơn đói
• Nhiệt độ cơ thể
• Hành vi tình dục
• Các cơ ở đường ruột

Thuốc gây ảo giác phân ly can thiệp vào hoạt động của glutamate trong não, đây là một chất điều tiết:

• Cảm giác đau
• Phản ứng với môi trường xung quanh
• Cảm xúc
• Khả năng học tập và trí nhớ

Một số tác dụng khác của chất gây ảo giác

Chất gây ảo giác cổ điển

1. Hiệu ứng ngắn hạn

Các chất gây ảo giác cổ điển có thể khiến người dùng nhìn thấy hình ảnh, nghe thấy âm thanh và cảm nhận được những cảm giác có vẻ thật nhưng không tồn tại. Các tác dụng thường bắt đầu trong vòng 20 đến 90 phút và có thể kéo dài đến 12 giờ trong một số trường hợp (LSD) hoặc ngắn nhất là 15 phút ở những trường hợp khác (DMT tổng hợp). Những người sử dụng chất gây ảo giác gọi những trải nghiệm do những loại thuốc này mang lại là "trip" (chuyến đi). Nếu trải nghiệm khó chịu, người dùng đôi khi gọi đó là một "bad trip" (chuyến đi tồi tệ).

Cùng với ảo giác, các ảnh hưởng chung ngắn hạn khác bao gồm:

• Tăng nhịp tim
• Buồn nôn
• Tăng cường cảm xúc và các trải nghiệm giác quan (chẳng hạn như nhìn thấy màu sắc tươi sáng hơn)
• Mất cảm giác về thời gian (ví dụ như cảm thấy thời gian đang trôi qua một cách chậm rãi) 

Tác động ngắn hạn cụ thể của một số chất gây ảo giác bao gồm:

• Tăng huyết áp, nhịp thở hoặc nhiệt độ cơ thể
• Chán ăn
• Khô miệng
• Gặp vấn đề về giấc ngủ
• Trải nghiệm tâm linh
• Cảm giác thư giãn
• Không kiểm soát được chuyển động
• Đổ mồ hôi nhiều
• Hoảng sợ
• Hoang tưởng - mất lòng tin vào người khác
• Rối loạn tâm thần - suy nghĩ rối loạn tách biệt với thực tế
• Hành vi kỳ lạ

2. Ảnh hưởng lâu dài

Chất gây ảo giác có thể gây rối loạn thị giác nghiêm trọng. Nguồn: nottingham.ac.uk

Chất gây ảo giác có thể gây rối loạn thị giác nghiêm trọng.

Hai tác dụng lâu dài có liên quan đến việc sử dụng các chất gây ảo giác cổ điển, mặc dù những tác dụng này rất hiếm.

• Rối loạn tâm thần dai dẳng - một loạt các vấn đề tâm thần tiếp diễn, bao gồm:

• • Rối loạn thị giác
  • Suy nghĩ vô tổ chức
  • Hoang tưởng
  • Thay đổi tâm trạng

• Rối loạn nhận thức dai dẳng gây ảo giác (HPPD) - các trải nghiệm xuất hiện dai dẳng, chẳng hạn như ảo giác hoặc các rối loạn thị giác khác. Những ảnh hưởng này thường xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước và có thể xảy ra trong vài ngày hoặc hơn một năm sau khi sử dụng ma túy. Chúng đôi khi bị nhầm lẫn với triệu chứng của các rối loạn khác, chẳng hạn như đột quỵ hoặc khối u não.

Cả hai tình trạng này đều được thấy thường xuyên hơn ở những người có tiền sử bệnh tâm thần, tuy nhiên, chúng có thể xảy ra với bất kỳ ai, ngay cả sau khi sử dụng chất gây ảo giác một lần. Đối với HPDD, một số loại thuốc chống trầm cảm và chống loạn thần có thể được sử dụng để cải thiện tâm trạng và điều trị rối loạn tâm thần. Các liệu pháp hành vi có thể được sử dụng để giúp đối phó với nỗi sợ hãi hoặc bối rối khi gặp rối loạn thị giác.

Thuốc gây ảo giác phân ly

1. Hiệu ứng ngắn hạn

Tác dụng phân ly của thuốc có thể xuất hiện trong vài phút và có thể kéo dài vài giờ trong một số trường hợp; một số người sử dụng cho biết họ trải qua tác dụng của thuốc trong nhiều ngày.

2. Ảnh hưởng đến thai nhi đang phát triển

Mặc dù chưa rõ tác động của hầu hết các chất gây ảo giác đối với thai nhi đang phát triển, nhưng các nhà nghiên cứu có thể khẳng định rằng chất mescaline trong ma tuý Peyote có thể ảnh hưởng đến thai nhi của người phụ nữ.

Tác dụng của thuốc phụ thuộc vào lượng sử dụng. Với liều lượng thấp và vừa phải, thuốc gây ảo giác phân ly có thể gây ra:

• Tê
• Mất phương hướng và mất phối hợp cơ thể
• Ảo giác
• Tăng huyết áp, nhịp tim và nhiệt độ cơ thể 

Ở liều cao, thuốc gây ảo giác phân ly có thể gây ra các tác dụng sau:

• Mất trí nhớ
• Hoảng sợ và lo lắng
• Co giật
• Các triệu chứng loạn thần
• Chứng hay quên
• Mất khả năng di chuyển
• Tâm trạng thất thường
• Khó thở 

Tác dụng lâu dài của thuốc gây ảo giác phân ly

Dù cần phải nghiên cứu thêm về tác dụng lâu dài của thuốc gây ảo giác phân ly, tuy nhiên, các nhà khoa học biết rằng việc sử dụng PCP nhiều lần có thể dẫn đến nghiện. Các tác dụng lâu dài khác có thể tiếp tục ảnh hưởng trong một năm hoặc hơn sau khi ngừng sử dụng, bao gồm:

• Các vấn đề về giọng nói
• Mất trí nhớ
• Giảm cân
• Lo lắng
• Trầm cảm và có những suy nghĩ tự tử

Liệu một người có thể sử dụng quá liều thuốc gây ảo giác không?

Nó phụ thuộc vào loại thuốc. Quá liều xảy ra khi một người sử dụng liều lượng thuốc quá nhiều gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, các triệu chứng đe dọa tính mạng hoặc thậm chí tử vong. Hầu hết các thuốc gây ảo giác cổ điển có thể tạo ra những trải nghiệm cực kỳ khó chịu khi dùng ở liều lượng cao, mặc dù tác dụng không đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, một số trường hợp cấp cứu y tế nghiêm trọng và tử vong đã được ghi nhận từ những người sử dụng thuốc 251-NBOMe.

Quá liều thường xảy ra khi sử dụng một số loại thuốc phân ly. Sử dụng liều cao PCP có thể gây co giật, hôn mê và tử vong. Ngoài ra, dùng PCP với các thuốc ức chế như rượu hoặc benzodiazepine cũng có thể dẫn đến hôn mê. Thuốc Benzodiazepine, chẳng hạn như alprazolam (Xanax), được kê đơn để giảm lo lắng hoặc giúp gây buồn ngủ.

Tuy nhiên, những người sử dụng cả thuốc gây ảo giác cổ điển và thuốc gây ảo giác phân ly đều có nguy cơ bị tổn hại nghiêm trọng do những thay đổi sâu sắc về nhận thức và tâm trạng mà những loại thuốc này có thể gây ra.

• Người dùng có thể làm những điều mà họ sẽ không bao giờ làm trong đời thực, chẳng hạn như nhảy ra khỏi cửa sổ, mái nhà, hoặc có thể tự tử.
• Với tất cả các loại thuốc, luôn luôn tồn tại nguy cơ ngộ độc do các chất gây ô nhiễm hoặc các chất khác trộn lẫn với thuốc.
• Người sử dụng thuốc psilocybin cũng có nguy cơ vô tình ăn phải nấm độc có hình dáng trông giống vậy. Và ăn phải loại nấm độc này có thể khiến người dùng bị bệnh nặng hoặc thậm chí tử vong.

Chất gây ảo giác có gây nghiện không?

Trong một số trường hợp là có. Bằng chứng cho thấy một số chất gây ảo giác có thể gây nghiện và mọi người có thể trở nên nhờn thuốc nếu sử dụng nhiều lần.

Ví dụ, LSD không được coi là một loại thuốc gây nghiện vì nó không gây ra hành vi thèm-thuốc không kiểm soát được. Tuy nhiên, LSD có thể gây nhờn thuốc, vì vậy một số người dùng thuốc nhiều lần phải dùng liều cao hơn để đạt được hiệu quả tương tự. Đây là một hành động cực kỳ nguy hiểm, do thuốc  có những tác dụng phụ không thể đoán trước được. Ngoài ra, LSD còn gây ra khả năng nhờn thuốc với các chất gây ảo giác khác, bao gồm cả psilocybin.

Khả năng lạm dụng và gây nghiện của DMT hiện vẫn chưa được biết rõ. Không giống như các chất gây ảo giác khác, DMT dường như không gây nhờn thuốc. Cũng có rất ít bằng chứng cho thấy dùng nó dưới dạng trà có thể dẫn đến nghiện.

Mặt khác, PCP là một chất gây ảo giác có thể gây nghiện. Những người ngừng sử dụng PCP sau nhiều liều lặp đi lặp lại sẽ cảm thấy: thèm ma túy, đau đầu và đổ mồ hôi - những triệu chứng cai nghiện phổ biến. Cần có nhiều nghiên cứu hơn về khả năng gây nhờn thuốc hoặc khả năng gây nghiện của nhiều loại chất gây ảo giác khác.

Khả năng gây nhờn thuốc, tình trạng lệ thuộc thuốc và sự nghiện thuốc

Sử dụng opioid theo toa trong thời gian dài, ngay cả khi được bác sĩ kê đơn, có thể khiến một số người bị nhờn thuốc, có nghĩa là họ cần liều lượng thuốc cao hơn và/hoặc thường xuyên hơn để có được tác dụng mong muốn.

Tình trạng lệ thuộc thuốc xảy ra khi sử dụng nhiều lần, khiến các tế bào thần kinh thích nghi nên chúng chỉ hoạt động bình thường khi có thuốc. Thiếu thuốc gây ra một số phản ứng sinh lý, từ nhẹ trong trường hợp sử dụng caffeine, đến nguy hiểm đến tính mạng, chẳng hạn như với heroin. Một số bệnh nhân đau mãn tính do lệ thuộc sử dụng opioid và cần hỗ trợ y tế để ngừng dùng thuốc.

Sự nghiện thuốc là một bệnh mãn tính đặc trưng bởi việc tìm kiếm và sử dụng ma túy một cách cưỡng bách, hoặc không thể kiểm soát được bất chấp những hậu quả có hại và những thay đổi lâu dài ảnh hưởng não. Những thay đổi này có thể dẫn đến những hành vi có hại của người lạm dụng thuốc, dù là thuốc kê đơn hay thuốc bất hợp pháp.

Nghiện thuốc gây ảo giác được điều trị như thế nào?

Không có loại thuốc nào được FDA chấp thuận để điều trị chứng nghiện chất gây ảo giác. Trong khi các phương pháp điều trị hành vi có thể hữu ích cho những bệnh nhân mắc nhiều chứng nghiện, các nhà khoa học cần nghiên cứu thêm để tìm hiểu xem liệu các liệu pháp này có hiệu quả đối với chứng nghiện chất gây ảo giác hay không.

Chất gây ảo giác có thể là thuốc không?

Các nhà khoa học đang tìm kiếm những thuốc giảm đau mới. Nguồn: sciencenews.org

Có tiềm năng. Một số chất gây ảo giác đang được nghiên cứu về các lợi ích có thể có trong việc điều trị các rối loạn tâm thần như trầm cảm.

Ketamine đã được phê duyệt nhiều năm trước đây như một chất gây mê cho các thủ thuật y tế đau đớn. Vào tháng 3 năm 2019, thuốc esketamine (được nhà sản xuất gọi là “Spravato”) đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm phê duyệt để điều trị chứng trầm cảm nặng ở những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Esketamine có liên quan chặt chẽ đến loại thuốc ketamine được sử dụng bất hợp pháp và do đó đã có những lo ngại về việc sử dụng sai loại thuốc mới được phê duyệt này. Chính vì thế, esketamine đã bị giới hạn sử dụng trong các cơ sở y tế.

Không giống như một đơn thuốc có thể mang về nhà và được sử dụng cho mục đích giải trí, esketamine sẽ được sử dụng tại phòng khám y tế dưới dạng thuốc xịt mũi. Bệnh nhân phải đợi ít nhất 2 giờ dưới sự giám sát y tế để đảm bảo có thể xử trí thích hợp các tác dụng phụ tiềm ẩn. Đây là một loại thuốc có tác dụng nhanh, vì vậy những cải thiện có thể thấy ngay lập tức hoặc trong vài tuần đầu điều trị (không giống như hầu hết các loại thuốc chống trầm cảm khác có thể mất vài tuần để bắt đầu có tác dụng). Trong khi thuốc chống trầm cảm truyền thống ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh não bộ như: serotonin, norepinephrine hoặc dopamine thì Esketamine ảnh hưởng đến thụ thể của một chất hóa học trong não khác gọi là glutamate và do đó, nó có thể trở thành một cách tiếp cận mới để điều trị trầm cảm.

Cũng có một số bằng chứng cho thấy psilocybin có thể có hiệu quả trong điều trị trầm cảm và lo âu. FDA Hoa Kỳ đã cấp chỉ định "Liệu pháp đột phá" cho hai công thức psilocybin đang được nghiên cứu về tính an toàn và hiệu quả như một phương pháp điều trị y tế cho bệnh trầm cảm. Và cần lưu ý là trong quá trình nghiên cứu, psilocybin luôn được sử dụng dưới sự giám sát y tế.

Những điểm cần nhớ

• Chất gây ảo giác là một nhóm thuốc đa dạng làm thay đổi nhận thức, suy nghĩ và cảm giác. Chúng gây ra ảo giác hoặc cảm giác và hình ảnh có vẻ như thật, nhưng thực tế không phải như vậy.
• Thuốc gây ảo giác được chia thành hai loại: thuốc gây ảo giác cổ điển và thuốc gây ảo giác phân ly.
• Mọi người sử dụng chất gây ảo giác theo nhiều cách khác nhau, bao gồm hút thuốc, hít bột và thẩm thấu qua lớp niêm mạc trong miệng.
• Tác dụng của các chất gây ảo giác cổ điển có thể bắt đầu sau 20 đến 90 phút dùng và nó bao gồm: nhịp tim tăng, buồn nôn, tăng cường cảm xúc và các trải nghiệm giác quan, và mất nhận thức về thời gian.
• Tác dụng của thuốc phân ly có thể bắt đầu trong vòng vài phút và có thể kéo dài vài giờ, bao gồm tê, mất phương hướng và mất phối hợp cơ thể, ảo giác, tăng huyết áp, tăng nhịp tim và nhiệt độ cơ thể.
• Rối loạn tâm thần dai dẳng và hồi tưởng là hai tác động lâu dài liên quan đến một số chất gây ảo giác.
• Bằng chứng cho thấy một số chất gây ảo giác có thể gây nghiện, và một số chất trong số chúng có thể gây ra sự nhờn thuốc.
• Không có loại thuốc nào được FDA chấp thuận để điều trị chứng nghiện thuốc gây ảo giác. Các nhà khoa học cần nghiên cứu thêm để tìm hiểu liệu các liệu pháp hành vi có hiệu quả đối với chứng nghiện thuốc gây ảo giác hay không.

Một số thuốc gây ảo giác đang được nghiên cứu như một liệu pháp điều trị có thể áp dụng cho bệnh trầm cảm. Esketamine gần đây đã được FDA chấp thuận như một phương pháp điều trị trầm cảm nặng ở những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.