Hướng dẫn chẩn đoán và điều tri đái tháo đường tuýp 2
Nghiên cứu được tiến hành trên 96 bệnh nhân ngẫu nhiên, thử nghiệm mù đôi có đối chứng với giả dược, bệnh nhân sẽ được dùng 5.000 IU (international units - đơn vị quốc tế) vitamin D3 mỗi ngày trong vòng 6 tháng.
Kết quả của nghiên cứu đã được báo cáo: “Ở những người có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hoặc bệnh tiểu đường typ 2 mới được chẩn đoán, việc bổ sung vitamin D trong 6 tháng làm tăng đáng kể độ nhạy insulin ngoại vi và chức năng tế bào beta, dẫn tới có thể làm chậm sự suy giảm trao đổi chất ở những người này”.
Tuy nhiên, những nghiên cứu trước đây đã không tìm thấy lợi ích từ việc bổ sung vitamin D đối với độ nhạy insulin. Trong những nghiên cứu đó, nghiên cứu lớn nhất về tác dụng của vitamin D đối với độ nhạy và bài tiết insulin đã sử dụng liều vitamin D3 là 4.000 IU trong gần ba năm. Kết quả không ấn tượng lắm với sự khác biệt chỉ 2% giữa nhóm đã mắc bệnh tiểu đường typ 2 và nhóm không mắc bệnh.
Thành công của nghiên cứu gần đây có phải là kết quả của các tiêu chuẩn nghiên cứu lỏng lẻo hơn, hay liều lượng 5.000 IU mỗi ngày đã đủ cao để có tác động đáng chú ý?
Các nhà nghiên cứu cho rằng các nghiên cứu trước đây có thể không chứng minh được lợi ích của việc bổ sung vitamin D do các biến số bao gồm dân tộc, dung nạp glucose, liều lượng và thời gian sử dụng vitamin D trong quá trình nghiên cứu.
Các chuyên gia về bệnh tiểu đường đã xác nhận có mối liên hệ thực sự giữa bệnh tiểu đường và vitamin D.
Mối liên hệ giữa vitamin D và bệnh tiểu đường
Nồng độ vitamin D thấp là một vấn đề phổ biến ở cả những người mắc và không mắc bệnh tiểu đường trên toàn cầu. Nghiên cứu năm 2011 ở Canada đã nhiều lần phát hiện ra mối liên hệ rõ ràng giữa mức vitamin D thấp ở những bệnh nhân kháng insulin và nguy cơ cao phát triển bệnh tiểu đường typ 2.
Tiến sỹ Jennifer Smith - chuyên gia điều trị bệnh tiểu đường, nói rằng "Nghiên cứu mới nhất này dường như cho thấy rằng với việc bổ sung trước khi hoặc ngay sau khi được chẩn đoán, cơ thể vẫn giữ được khả năng đáp ứng tốt hơn với insulin ở cấp độ tế bào, chính nó đã góp phần loại bỏ nguyên nhân của tiểu đường typ 2- kháng insulin”
Ông cũng cho biết thêm: “Một tác dụng hữu ích nữa là nó tạo điều kiện cho tế bào beta của tuyến tụy – là tế bào tiết ra insulin, hoạt động bình thường”.
Tế bào beta đóng vai trò trung tâm trong quá trình tiết insulin. Theo một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên tạp chí Chăm sóc bệnh tiểu đường, rối loạn từ từ chức năng tế bào beta là nguyên nhân lớn nhất của bệnh tiểu đường typ 2, chiếm khoảng 60% số người được chẩn đoán. 40% số người còn lại được cho là có khả năng đảo ngược tình trạng này bằng những thay đổi tích cực trong chế độ dinh dưỡng, tập thể dục và trọng lượng cơ thể.
“Thông thường khi bệnh tiểu đường typ 2 tiến triển, bệnh nhân sẽ cần bắt đầu sử dụng insulin do tế bào beta mất dần. Điều này có nghĩa là các loại thuốc tiểu đường đường uống nhằm kích thích bài tiết insulin sẽ không còn hữu ích nữa, việc tiêm insulin là không thể tránh khỏi".
Ngoài việc có những phát hiện tích cực về độ nhạy và sản xuất insulin, nghiên cứu cũng chỉ ra có rất ít sự khác biệt giữa nhóm dùng giả dược và nhóm đối chứng liên quan đến mức đường huyết lúc đói và mức HbA1c.
Vitamin D ảnh hưởng như thế nào đến bài tiết insulin
Tiến sỹ Smith đã trích dẫn từ các nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ để giải thích các cơ chế vitamin D tác động tích cực đến việc tiết insulin.
Vitamin D đi vào tế bào beta và tương tác với một số loại thụ thể, chúng liên kết với nhau và kích hoạt gen insulin, làm tăng tổng hợp insulin.
Người ta cũng tin rằng vitamin D giúp các tế bào beta tồn tại ở người mắc bệnh tiểu đường - khi cơ thể họ đang dần dần tiêu diệt các tế bào đó - bằng cách can thiệp vào tác động của cytokine - được sản xuất bởi hệ thống miễn dịch.
Vitamin D cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh việc sử dụng canxi của cơ thể. Và canxi thực sự đóng một vai trò nhỏ nhưng quan trọng trong việc tiết insulin. Nếu quá ít vitamin D làm suy giảm khả năng cân bằng canxi của cơ thể, thì chắc chắn nó sẽ làm suy giảm khả năng sản xuất insulin của cơ thể.
Vitamin D có thể cải thiện độ nhạy insulin như thế nào
Ngoài các thụ thể liên quan đến tác động của vitamin D lên bài tiết insulin, thì cũng có các thụ thể tương tự mà dưới tác động kích thích của vitamin D, sẽ ảnh hưởng đến độ nhạy insulin. Thông qua một quá trình sinh lý phức tạp, sự tương tác và liên kết với các thụ thể này sẽ làm tăng số lượng thụ thể insulin có trong cơ thể.
Người ta cũng tin rằng vitamin D cải thiện độ nhạy insulin bằng cách kích hoạt các thụ thể khác giúp điều chỉnh sự trao đổi chất của axit béo trong cơ và mỡ trong cơ thể.
Giống như mối quan hệ của vitamin D với canxi và sự bài tiết insulin, sự hiện diện của canxi rất cần thiết cho phản ứng của cả cơ và chất béo đối với insulin, nó cho phép hấp thu insulin và glucose. Nếu không có canxi, quá trình này không thể xảy ra. Và không có vitamin D thì cũng không có canxi.
Kết quả của nghiên cứu có ý nghĩa không?
Mặc dù có những kết quả đầy hy vọng, một số chuyên gia về bệnh tiểu đường vẫn nghi ngờ kết luận của nghiên cứu mới này.
Gretchen Becker, nhà báo y khoa và là tác giả của The First Year: Type 2 Diabetes, đánh giá :“Đây dường như là một kết quả khá mờ nhạt đối với tôi”.
Ông cho biết: “Có quá nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố X hoặc yếu tố Y hoặc thực phẩm A hoặc thực phẩm B cải thiện độ nhạy insulin đến nỗi mà tôi không còn để ý đến chúng nữa”.
Ông cũng chỉ ra một nghiên cứu được tạp chí Healthline công bố về sự nguy hiểm của việc tiêu thụ quá nhiều vitamin D.
“Đúng là vitamin D giúp cơ thể bạn hấp thụ canxi, nhưng quá nhiều canxi cũng không tốt”.
Tiến sỹ Smith cũng đồng ý với điều đó.
Tiến sỹ cho biết: “Cần thận trọng với liều lượng vitamin D, kể cả người có mắc hoặc không mắc bệnh tiểu đường. Liều lượng tiêu chuẩn là 400 IU mỗi ngày, nhưng đối với những người mắc bệnh tiểu đường, liều hàng ngày an toàn được khuyến nghị hiện tại để duy trì mức vitamin D tối ưu là 1.000 đến 2.000 IU mỗi ngày.”
Đối với những bệnh nhân có kết quả xét nghiệm máu cho thấy thiếu vitamin D, tiến sỹ cho biết liều lượng lớn hơn - 4.000 IU mỗi ngày hoặc 50.000 IU mỗi tuần- có thể được bổ sung trong thời gian ngắn để cải thiện nồng độ vitamin D.
Tiến sỹ giải thích: “Uống vitamin D liều cao trong thời gian dài có thể dẫn đến một số tác dụng phụ đáng lo ngại, đặc biệt là nồng độ canxi trong máu tăng cao”.
Nồng độ canxi trong máu quá cao được gọi là “tăng canxi huyết”, có thể làm suy yếu xương, gây sỏi thận và cản trở các chức năng cơ bản của tim và não.
Ông cũng cảnh báo rằng quá nhiều vitamin D và canxi sẽ gây nguy hiểm cho các tình trạng sức khỏe khác - bao gồm cả bệnh thận, thường gặp ở những người mắc bệnh tiểu đường.
“Đối với một số bệnh nhân mắc một số bệnh lý nhất định - như nhiễm trùng do Histoplasma, suy tuyến cận giáp, ung thư hạch, bệnh thận, bệnh sarcoidosis, bệnh lao, liều lượng lớn vitamin D có thể là một vấn đề nghiêm trọng.”
Một số loại thuốc có thể tương tác với vitamin D, vì vậy cần phải trao đổi với bác sĩ và kiểm tra nồng độ vitamin D đúng cách thay vì tự ý bổ sung.
Tiến sỹ Smith nói: “Hãy trao đổi với bác sĩ của bạn, kiểm tra nồng độ vitamin D chính xác, từ đó có thể xác định cách bổ sung thích hợp”.
