Nếu bạn đang bắt đầu dùng một loại thuốc mới, hãy thảo luận với bác sĩ về các tác dụng phụ tiềm ẩn như tăng cân. Đối với bất kỳ ai đã xem quảng cáo thuốc, không có gì ngạc nhiên khi nhiều loại thuốc đi kèm với một danh sách dài các tác dụng phụ, một số trong số đó có thể khiến bạn muốn từ bỏ việc dùng chúng hoàn toàn. Một nguy cơ phổ biến trong các danh sách này: tăng cân. Mặc dù bản thân tác động này có thể không nguy hiểm, nhưng tùy thuộc vào mục tiêu sức khỏe mỗi cá nhân, một sự thay đổi cân nặng có thể khiến bạn lo lắng. Đó là lý do tại sao điều quan trọng là bạn phải chuẩn bị, hiểu lý do tại sao tăng cân và cảm thấy tự tin rằng đó không phải là điều bạn phải đối phó. Thật vậy, có thể có những lựa chọn khác thích hợp hơn cho bạn.
Ashley Ellis, PharmD, CDCES, giám đốc hoạt động lâm sàng của Compwell ở Collierville, Tennessee, cho biết bất cứ khi nào bạn bắt đầu một loại thuốc mới, hãy hỏi ý kiến dược sĩ để biết thông tin cơ bản, chẳng hạn như thuốc được sử dụng để làm gì và tác dụng phụ của nó. Nếu thuốc có thể gây tăng cân và bạn cảm thấy không thoải mái với điều đó, hãy hỏi bác sĩ xem liệu có thể dùng liều thấp hơn hay có các lựa chọn khác hay không, cô ấy nói. Tất nhiên, bạn vẫn nên duy trì thói quen ăn uống và tập thể dục lành mạnh (hoặc bắt đầu nếu bạn chưa có thói quen). Cho dù bạn đang sử dụng một loại thuốc để điều trị lo âu hoặc trầm cảm, một loại thuốc steroid để giảm đau do viêm khớp hay một loại thuốc kháng histamine để kiểm soát tình trạng sụt sịt và hắt hơi của bệnh dị ứng, thì đây là cơ chế chúng có thể ảnh hưởng đến cân nặng.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng
Thuốc bao gồm amitriptyline (Elavil), doxepin (Silenor), nortriptyline (Pamelor). Jessica Nouhavandi, PharmD, đồng giám đốc điều hành và đồng sáng lập của Honeybee Health, ở Culver City, California, cho biết: “Những loại thuốc này có thể làm tăng cảm giác thèm ăn để kích thích tăng cân”. Nếu bạn đang dùng thuốc chống trầm cảm, đừng ngừng dùng thuốc đột ngột; thảo luận trước với bác sĩ và xây dựng một kế hoạch sẽ hỗ trợ tốt nhất cho sức khỏe tâm thần, Harvard Women’s Health Watch lưu ý. Nếu tình trạng tăng cân khiến bạn muốn ngừng dùng thuốc, bạn có thể trao đổi với bác sĩ về việc chuyển sang nhóm thuốc chống trầm cảm khác. Tiến sĩ Nouhavandi nói: “Bupropion (Wellbutrin XL hoặc SR) hoặc duloxetine (Cymbalta) có liên quan nhiều hơn đến việc giảm cân, trong khi fluoxetine (Prozac) được coi là trung tính.
Corticoid
Bác sĩ Ellis cho biết, corticosteroid đường uống, chẳng hạn như prednisone (được bán dưới các thương hiệu như Rayos, Deltasone và Prednicot), điều trị một loạt các bệnh, từ hen suyễn, viêm khớp đến đau lưng và lupus. Cô giải thích: “Những thuốc này có rất nhiều tác dụng phụ, một trong số đó là tăng cảm giác thèm ăn, giữ nước và thay đổi sự trao đổi chất”. Các dược sĩ khuyên bạn nên dùng corticosteroid cùng với thức ăn và Ellis gợi ý một bữa ăn nhẹ lành mạnh, cân bằng, chẳng hạn như hạnh nhân hoặc một hộp sữa chua. Steroid đường uống thường được khuyên dùng trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ, liều một tuần hoặc hai tuần) để hạn chế tác dụng phụ. Nếu phải dùng chúng trong thời gian dài, việc tăng cân có thể khó kiểm soát hơn và bạn sẽ phải chăm chỉ hơn với chế độ ăn kiêng và tập thể dục.
Thuốc kháng histamine
Nếu bạn bị dị ứng hoặc nổi mẩn ngứa, có thể bạn đã phải dùng thuốc kháng histamine. Ellis nói: “Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người dùng một số loại thuốc kháng histamine thường xuyên có trọng lượng cơ thể và vòng eo cao hơn so với những người không dùng”. Nghiên cứu trước đây trên tạp chí Béo phì đã phát hiện ra mối liên quan này với các thuốc kháng histamine thụ thể H1 cetirizine (Zyrtec), fexofenadine (Allegra) và desloratadine (Clarinex).
Tại sao? Ellis giải thích: “Histamine trong cơ thể làm tắt tín hiệu đói. Ngược lại, bằng cách nào đó, thuốc kháng histamine có thể cản trở tín hiệu no. Một giải pháp thay thế là thuốc xịt mũi steroid như fluticasone propionate (Flonase). Cô ấy nói rằng chúng hoạt động khác với steroid đường uống và thường không liên quan đến việc tăng cân.
Thuốc điều trị động kinh
Nouhavandi cho biết các loại thuốc điều trị co giật, bao gồm gabapentin (Gralise), pregabalin (Lyrica) và vigabatrin (Sabril); lượng calo dư thừa từ việc tiêu thụ nhiều thức ăn hơn cuối cùng có thể dẫn đến tăng cân. “Nếu bạn là một bệnh nhân đang sử dụng một trong những loại thuốc này, điều quan trọng cần lưu ý là tăng cân có thể là một tác dụng phụ. Nếu bạn cảm thấy rằng loại thuốc đó không phù hợp với bạn, hãy thảo luận với bác sĩ về việc chuyển sang các loại thuốc điều trị động kinh có liên quan đến việc giảm cân hoặc có tác dụng giảm cân, ”cô nói, như felbamate (Felbatrol), topiramate (Topamax) hoặc lamotrigine (Lamictal).
Thuốc chẹn beta giao cảm
Aaron Emmel, PharmD, người sáng lập PharmacyTechScholar.com ở St. Augustine, Florida, cho biết thuốc chẹn beta thường được sử dụng để điều trị tăng huyết áp. Theo Mayo Clinic, một số loại có nhiều khả năng gây tăng cân, bao gồm atenolol (Tenormin) và metoprolol (Lopressor). Tiến sĩ Emmel nói rằng sự gia tăng nói trên là ở quy mô không rõ ràng, nhưng thuốc chẹn beta có thể khiến bạn mệt mỏi, đặc biệt là khi bạn mới bắt đầu dùng thuốc. Ông nói: “Nó làm chậm nhịp tim và có thể làm giảm khả năng chịu đựng khi tập thể dục. Sự mệt mỏi và khó chịu trong quá trình hoạt động có thể khiến bạn ít vận động, dẫn đến tăng cân. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Gastroenterology vào tháng 5 năm 2017 cho thấy thuốc cũng có thể làm giảm sự trao đổi chất. Vì các lý do đó, các nhà nghiên cứu đề xuất rằng những người thừa cân hoặc béo phì không nên được kê đơn thuốc chẹn beta như một phương pháp điều trị đầu tiên. Thay vào đó, thuốc ức chế ACE có thể là một lựa chọn tốt hơn, nhưng trước khi có bất kỳ ý định về thay đổi thuốc hãy hỏi ý kiến của bác sĩ.
SSRI
SSRI là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, một loại thuốc chống trầm cảm, làm tăng mức độ dẫn truyền thần kinh serotonin trong não, Mayo Clinic giải thích. Ví dụ như escitalopram (Lexapro), paroxetine (Paxil), sertraline (Zoloft). Chúng có thể gây tăng cân do ảnh hưởng đến sự thèm ăn. Emmel cho biết, bằng cách giảm bớt các triệu chứng rối loạn tâm trạng, chúng cũng có thể ảnh hưởng đến thói quen ăn uống hoặc tập thể dục. “Nếu bạn bị tăng cân, hãy nói chuyện với bác sĩ”. Ông nói: Tăng cân thường xảy ra sớm, điều này báo hiệu rằng nó có thể trở thành một vấn đề lâu dài đối với bạn.
MAOI
MAOI là viết tắt của chất ức chế monoamine oxidase, một bài báo vào tháng 8 năm 2020 trên StatPearls ghi nhận điều trị trầm cảm bằng cách ngăn chặn một loại enzyme trong não phá vỡ chất dẫn truyền thần kinh cân bằng tâm trạng như serotonin và dopamine. Nó cũng có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng đau nửa đầu. Và chúng cũng có thể kích thích sự thèm ăn, Nouhavandi cho biết. Ông cũng lưu ý rằng phenelzine (Nardil) gây tăng cân nhiều nhất trong nhóm thuốc này. Nếu tăng cân là mối quan tâm của bạn, hãy hỏi bác sĩ xem liệu có các lựa chọn thay thế hay không.
Insulin
Nếu bạn đang dùng insulin để điều trị bệnh đái tháo đường, hãy biết rằng nó có thể gây tăng cân. Cụ thể là vì hormone insulin giúp cơ thể hấp thụ glucose từ máu. Mitchell Howard, PharmD, một trợ lý giáo sư lâm sàng tại đại học khoa học dược và đại học Toledo ở Ohio cho biết: “Glucose là một chất tốt - các tế bào trong cơ thể sử dụng nó để hoạt động hiệu quả”. Điều đó có nghĩa là, sau khi đường được hấp thụ từ máu và được đẩy vào các tế bào, nếu nó không được cơ thể sử dụng để làm năng lượng, nó sẽ được chuyển hóa thành chất béo. Ông nói: Nếu bạn ăn quá nhiều, đặc biệt là thực phẩm nhiều đường (kẹo, đồ tráng miệng), bạn sẽ tăng cân. Nếu bạn bị bệnh đái tháo đường typ 1, bạn sẽ cần phải dùng insulin. Tuy nhiên, nếu bạn mắc bệnh đái tháo đường typ 2, thay đổi lối sống sẽ giúp cải thiện chức năng insulin và bạn có thể áp dụng chế độ ăn kiêng và tập thể dục để giảm (hoặc cuối cùng loại bỏ) liều lượng insulin, Tiến sĩ Howard nói.
Sulfonylureas
Một loại thuốc điều trị đái tháo đường phổ biến khác, sulfonylureas, làm giảm 20% lượng đường trong máu nhưng cũng gây tăng cân trung bình khoảng 1,5 đến 2,3 kg, theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 8 năm 2015 trên tạp chí các thành tựu y khoa. Sulfonylurea bao gồm gliclazide (Diamicron) và glibenclamide (Glynase). Các loại thuốc này kích thích tế bào beta tuyến tụy tiết ra insulin. Howard nói: “Nhiều insulin hơn trong máu sẽ đẩy đường đi vào tế bào”. Cuối cùng, chúng gây tăng cân theo cách tương tự như insulin tiêm. Howard cho biết có các loại thuốc điều trị đái tháo đường, bao gồm metformin hoặc thuốc ức chế SGLT2, cũng thúc đẩy giảm cân.
Ông cho biết thêm, loại thuốc phù hợp nhất với bạn tùy thuộc vào tiền sử bệnh, tình trạng sức khỏe hiện tại và các cân nhắc về chi phí.
Thuốc chống loạn thần
Những loại thuốc này có thể được sử dụng để điều trị tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực. Howard cho biết một thuốc đặc biệt - olanzapine (Zyprexa) có khả năng tăng cân cao nhất so với các thuốc chống loạn thần khác. Hơn nữa, những loại thuốc này làm suy giảm chức năng glucose và tăng nồng độ cholesterol và triglyceride, khiến bệnh nhân có nhiều nguy cơ phát triển hội chứng chuyển hóa hơn, một đánh giá tháng 8 năm 2017 trên tạp chí Bệnh tâm thần học và điều trị cho biết. Howard cho biết lurasidone (Latuda) và ziprasidone (Geodon), hai loại thuốc chống loạn thần khác, có khả năng gây tăng cân thấp hơn.
Xem thêm:
- Tăng cân nhanh chóng và an toàn: Nguyên tắc và các mẹo hay
- 19 thực phẩm giúp tăng cân nhanh chóng và an toàn
- Thực đơn 7 ngày giúp tăng cân
- Vai trò của sữa trong chế độ ăn tăng cân
- 4 chất bổ sung tốt nhất để tăng cân
