Video Hội chứng chuyển hóa | UMC | Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM
Hội chứng chuyển hóa là tình trạng mà nhiều người mắc phải, nhưng không có đầy đủ kiến thức về bệnh. Hội chứng này cũng khiến các chuyên gia tranh luận, không phải tất cả các bác sĩ đều đồng ý rằng hội chứng chuyển hóa nên được xem như một tình trạng riêng biệt.
Vậy bạn có cần phải lo lắng về hội chứng này không?
Một số kiến thức về hội chứng chuyển hóa
Bản thân hội chứng chuyển hóa không phải là một căn bệnh. Đó là một nhóm các yếu tố nguy cơ: huyết áp cao, đường máu cao, nồng độ cholesterol xấu và mỡ bụng.
Cụ thể, hội chứng chuyển hóa có thể dẫn đến sự tích tụ mảng bám trong động mạch, được gọi là xơ vữa động mạch. Đây là tình trạng chất béo, cholesterol và các chất khác bám vào thành động mạch. Các động mạch sẽ trở nên tắc nghẽn và dễ vỡ. Cục máu đông hình thành khi thành động mạch bị tổn thương. Cục máu đông có thể gây ra cơn đau tim hoặc đột quỵ.
Rõ ràng, khi có những yếu tố nguy cơ này là không tốt. Nhưng khi chúng kết hợp với nhau, chúng tạo tiền đề cho những vấn đề nghiêm trọng. Những yếu tố nguy cơ này làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh mạch máu và tim, có thể dẫn đến đau tim và đột quỵ. Chúng làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường gấp 5 lần.
Thật may mắn là hội chứng chuyển hóa có thể được kiểm soát, phần lớn nhờ những thay đổi trong lối sống.
Các yếu tố nguy cơ của hội chứng chuyển hóa
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và Viện tim, phổi và bệnh máu Quốc gia, có 5 yếu tố nguy cơ tạo nên hội chứng chuyển hóa.
Vòng bụng to | Đối với nam: ≥40 inch (102cm) Đối với nữ: ≥ 35 inch (89cm) |
Nồng độ triglycerid cao | ≥ 150mg/dL Hoặc đang dùng thuốc mỡ máu |
Nồng độ cholesterol tốt thấp (HDL) | Đối với nam: ≤ 40mg/dL Đối với nữ: ≤ 50mg/dL Hoặc đang dùng thuốc mỡ máu |
Tăng huyết áp | ≥ 130/85 Hoặc đang dùng thuốc hạ áp |
Đường huyết lúc đói cao | ≥ 100mg/dL |
Để được chẩn đoán mắc hội chứng chuyển hóa cần ít nhất ba trong số các yếu tố nguy cơ này.
Nguyên nhân hội chứng chuyển hóa
Các chuyên gia chưa làm rõ nguyên nhân gây hội chứng chuyển hóa lại tiến triển. Đó là một tập hợp các yếu tố nguy cơ, không phải là căn bệnh duy nhất. Vì vậy có thể có nhiều nguyên nhân. Một số yếu tố nguy cơ là:
- Kháng insulin: Insulin là một loại hooc môn giúp cơ thể sử dụng glucose (một loại đường đơn được tạo ra từ thực phẩm) làm năng lượng. Ở những người bị kháng insulin, insulin không hoạt động tốt, vì vậy cơ thể tiếp tục tạo ra nhiều hooc môn để giải quyết tình trạng tăng glucose. Cuối cùng, điều này có thể dẫn đến bệnh đái tháo đường. Kháng insulin có mối liên hệ chặt chẽ với vòng bụng.
- Béo phì: đặc biệt là béo bụng. Các chuyên gia cho rằng, hội chứng chuyển hóa ngày càng phổ biến do tỷ lệ béo phì ngày càng gia tăng. Ngoài ra, có tích tụ chất béo ở bụng - trái ngược với những nơi khác trên cơ thể - dường như làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Lối sống không lành mạnh: Ăn một chế độ ăn nhiều thực phẩm chế biến không lành mạnh và không hoạt động thể chất đầy đủ có thể đóng một vai trò hình thành hội chứng.
- Mất cân bằng hooc môn: Nội tiết tố có thể đóng một vai trò nào đó. Ví dụ, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), tình trạng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, có liên quan đến sự mất cân bằng nội tiết tố và hội chứng chuyển hóa.
- Hút thuốc lá: Bạn có thể lo lắng khi mình được chẩn đoán mắc hội chứng chuyển hóa. Nhưng hãy suy nghĩ đây như là một lời cảnh tỉnh. Bạn cần phải nghiêm túc trong việc cải thiện sức khỏe của mình. Thực hiện những thay đổi đơn giản trong thói quen ngay bây giờ có thể ngăn ngừa bệnh tiến triển nghiêm trọng trong tương lai.
Nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa
Với mức độ phổ biến của hội chứng chuyển hóa (ước tính cứ 4 người thì có 1 người có đủ các tiêu chí) mọi người nên lo lắng về các yếu tố nguy cơ của mình. Hội chứng chuyển hóa có thể làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như đái tháo đường, đau tim và đột quỵ - nhưng thường mọi người không biết.
Hội chứng chuyển hóa thường được định nghĩa là một nhóm các yếu tố nguy cơ, bao gồm đường máu cao, mỡ thừa ở bụng, huyết áp cao và nồng độ cholesterol cao.
Bạn có thể kiểm soát một số yếu tố nguy cơ này. Một số yếu tố khác có thể nằm ngoài tầm kiểm soát. Nhưng nếu bạn hiểu toàn bộ các yếu tố nguy cơ, bạn có thể chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Bạn có nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cao hơn nếu:
- Tuổi tác: Tình trạng phổ biến hơn khi mọi người già đi. Nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa tăng từ 20% ở độ tuổi 40, lên 35% ở độ tuổi 50, lên 45% ở độ tuổi 60 và hơn thế nữa.
- Hay gặp tình trạng rối loạn đông máu và viêm nhiễm. Cả hai đều phổ biến ở những người mắc hội chứng chuyển hóa. Bác sĩ có thể làm xét nghiệm máu để đánh giá nguy cơ đông máu và tình trạng viêm.
- Bệnh lý nền: Hội chứng chuyển hóa có liên quan đến một số bệnh lý. Ví dụ hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), gan nhiễm mỡ, sỏi mật cholesterol và rối loạn phân bố mỡ (ảnh hưởng đến sự phân bố chất béo).
- Di truyền: Ngay cả khi không béo phì, bạn có thể có nguy cơ di truyền cao hơn. Nguy cơ như cha mẹ hoặc những người thân thế hệ thứ nhất mắc bệnh tiểu đường.
- Người Nam Á: Người Nam Á có nguy cơ kháng insulin cao hơn và dễ mắc hội chứng chuyển hóa. Do đó, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và Viện tim, phổi và bệnh máu quốc gia đã có những khuyến nghị khác nhau cho nhóm này. Vòng eo trên 89 cm đối với nam) và 79cm (đối với nữ) được coi là một yếu tố nguy cơ.
Các triệu chứng của hội chứng chuyển hóa
Hầu hết các yếu tố nguy cơ của hội chứng chuyển hóa không có bất kỳ triệu chứng nào. Bạn thường không thể cảm thấy huyết áp cao hoặc nồng độ cholesterol cao. Thông thường, dấu hiệu bên ngoài duy nhất là bụng béo lên.
Vì vậy, cách duy nhất để biết bạn có mắc hội chứng chuyển hóa hay không là đến khám bác sĩ. Bác sĩ sẽ kiểm tra huyết áp, đường máu và cholesterol. Đó là một lý do cho thấy việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên là chìa khóa để giữ gìn sức khỏe.
Điều trị hội chứng chuyển hóa
Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các yếu tố nguy cơ bao gồm mỡ bụng, huyết áp cao, đường tmáu cao và nồng độ cholesterol xấu cao. Điều trị dựa vào triệu chứng. Mục đích là để giảm tỷ lệ mắc bệnh mạch máu và bệnh tim, cũng như bệnh đái tháo đường.
Trong hầu hết các trường hợp, việc điều trị hội chứng chuyển hóa tốt nhất là ở người bệnh. Những thay đổi trong lối sống như ăn uống lành mạnh hơn và tập thể dục nhiều hơn - là những biện pháp đầu tiên bác sĩ sẽ đề xuất. Bằng cách áp dụng một số thói quen lành mạnh, bạn có thể loại bỏ hoàn toàn các yếu tố nguy cơ.
Thay đổi về lối sống
Tập thể dục vừa giúp giảm cân vừa phòng ngừa hội chứng chuyển hóa. Nguồn ảnh: https://glebephysiotherapy.com.au.
- Tập thể dục: Tập thể dục là một cách tuyệt vời để giảm cân, nhưng đừng thất vọng nếu cân nặng không thay đổi. Ngay cả khi bạn không giảm được một cân nào, tập thể dục có thể làm giảm huyết áp, cải thiện nồng độ cholesterol và cải thiện tình trạng kháng insulin. Hãy bắt đầu từ từ. Thử đi bộ nhiều hơn. Hoạt động thể chất nhiều hơn. Khi đi bộ, hãy dành thêm một chút thời gian ngắm cảnh để tăng thêm số bước đi. Để theo dõi, hãy mua một máy đếm bước chân. Tăng dần hoạt động thể chất cho đến khi bạn thực hiện được hầu hết các ngày trong tuần. Nhưng đừng quá tham vọng. Nếu bạn thử một chế độ tập luyện quá khắc nghiệt, bạn có thể bỏ cuộc. Bạn cần tìm một mức độ tập luyện phù hợp với tính cách của mình.
- Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh có thể cải thiện cholesterol, kháng insulin và huyết áp - ngay cả khi cân nặng của bạn không đổi. Để được tư vấn về cách ăn uống lành mạnh, hãy hỏi bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Nếu bạn bị bệnh tim mạch hoặc đái tháo đường, bạn cần kế hoạch cho bữa ăn đặc biệt. Nói chung, một chế độ ăn ít chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, cholesterol, muối và nhiều trái cây, rau, protein nạc, đậu, sữa ít chất béo và ngũ cốc - đã được chứng minh là có thể giúp ích cho những người bị tăng huyết áp và nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn. Nhiều bác sĩ đề xuất chế độ ăn kiêng "Địa Trung Hải" hoặc chế độ ăn kiêng DASH. Các kế hoạch bữa ăn này nhấn mạnh chất béo "tốt" (như chất béo không bão hòa đơn trong dầu ô liu) và sự cân bằng của carbohydrate và protein.
- Giảm cân: Rõ ràng, giảm cân đi cũng với của việc tập thể dục và ăn uống đầy đủ. Nhưng nếu bạn thừa cân hoặc béo phì thì giảm cân là một mục tiêu. Giảm cân có thể cải thiện mọi yếu tố của hội chứng chuyển hóa.
- Hãy bỏ thuốc lá: Tuy hút thuốc không phải yếu tố nguy cơ của hội chứng chuyển hóa, nhưng hút thuốc làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh mạch máu và tim.
Trao đổi với bác sĩ về thuốc điều trị
Bạn có thể cần thuốc để điều trị hội chứng chuyển hóa, nếu thay đổi lối sống không hiệu quả. Một số loại thuốc có thể sử dụng là:
- Thuốc hạ áp: thuốc ức chế ACE (như Capoten và Vasotec), thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (như Cozaar và Diovan), thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta giao cảm và các loại thuốc khác.
- Thuốc giảm cholesterol, như statin (như Crestor, Lescol, Lipitor, Mevacor, Pravachol và Zocor), niacin (như Niacor, Niaspan và Nicolar), acid mật (như Colestid và Questran), Zetia và các loại thuốc khác.
- Thuốc điều trị đái tháo đường, có thể cần thiết nếu không dung nạp glucose. Thuốc metformin (Glucophage), pioglitazone (Actos) và rosiglitazone (Avandia).
- Aspirin liều thấp, có thể làm giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. Thuốc có thể đặc biệt quan trọng đối với những người "prothrombotic" hoặc dễ bị đông máu.
Hãy nhớ rằng tất cả các loại thuốc đều có thể có tác dụng phụ và nguy cơ. Trao đổi với bác sĩ về những tác dụng phụ của thuốc.
Phòng ngừa hội chứng chuyển hóa
Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các yếu tố nguy cơ: huyết áp cao, đường máu cao, nồng độ cholesterol cao và mỡ thừa ở bụng. Có những yếu tố nguy cơ này làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường, bệnh mạch máu và tim.
Các chuyên gia cho biết bạn có thể ngăn ngừa hội chứng chuyển hóa tương tự như cách điều trị. Bạn cần thực hiện những thay đổi hợp lý đối với lối sống. Bạn nên:
- Tập thể dục. Bắt đầu từ từ. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị, nếu có thể, bạn nên cải thiện việc tập thể dục vào hầu hết các ngày trong tuần với 30-60 phút. Tham khảo ý kiến bác sĩ khi có bất kỳ hạn chế hoặc lo ngại nào về thể chất.
- Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh với trái cây và rau quả, protein nạc, ngũ cốc nguyên hạt và sữa ít chất béo, đồng thời bổ sung chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, cholesterol và muối.
- Giảm cân nếu bạn thừa cân.
- Bỏ thuốc lá ngay
- Lên lịch khám sức khỏe thường xuyên. Vì hội chứng chuyển hóa không có triệu chứng nên bạn cần đến bác sĩ thường xuyên để kiểm tra huyết áp, cholesterol và đường máu.
Một nghiên cứu năm 2005 được công bố trên tạp chí Annals of Internal Medicine cho thấy thay đổi lối sống có thể ngăn ngừa hội chứng chuyển hóa. Các nhà nghiên cứu đã xem xét hơn 3.200 người đã bị rối loạn dung nạp glucose, tiền tiểu đường. Một nhóm được hướng dẫn thay đổi lối sống. Họ tập thể dục 2,5 giờ một tuần và ăn một chế độ ăn ít calo, ít chất béo. Sau ba năm, những người trong nhóm thay đổi lối sống ít có nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa hơn 41% so với những người không được điều trị. Việc thay đổi lối sống cũng hiệu quả gấp đôi so với việc sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường, Glucophage.
Tất nhiên, nếu đã có một số yếu tố nguy cơ, tỷ lệ mắc hội chứng chuyển hóa sẽ cao hơn. Bạn cần phải nỗ lực để phòng ngừa. Không nên đợi đến khi có những tình trạng dưới dây mới thay đổi:
- Nồng độ cholesterol cao
- Huyết áp cao
- Đường huyết cao
- Thừa cân, đặc biệt là xung quanh bụng
Nếu bạn có những tình trạng này, hãy hành động ngay bây giờ, trước khi thực sự phát triển hội chứng chuyển hóa. Giảm từ 5% đến 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp giảm huyết áp, lượng đường máu và nồng độ cholesterol.
Ngoài việc thay đổi lối sống, bạn cũng có thể cần thuốc. Thuốc có thể kiểm soát huyết áp, đường máu và cholesterol.
Các câu hỏi về hội chứng chuyển hóa
Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các yếu tố nguy cơ: nồng độ cholesterol cao, tăng huyết áp, đường huyết cao và mỡ bụng - có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như đái tháo đường, mạch máu và bệnh tim.
Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc hội chứng chuyển hóa hoặc lo lắng mình có thể mắc phải hội chứng này thì hãy hỏi bác sĩ một số câu hỏi sau.
- Tôi có yếu tố nguy cơ hội chứng chuyển hóa nào không?
- Tôi sẽ cần thuốc để kiểm soát? Nếu vậy thuốc có tác dụng gì? Các tác dụng phụ là gì?
- Tôi có cần phải xét nghiệm máu để xem có nguy cơ cao bị đông máu và viêm nhiễm không?
- BMI (chỉ số khối cơ thể) và vòng eo của tôi là bao nhiêu?
- Tôi có nên giảm cân không? Mục tiêu cân nặng hợp lý cho tôi?
- Tôi nên thực hiện những thay đổi chế độ ăn uống như thế nào? Tôi có cần phải thực hiện bất kỳ biện pháp phòng ngừa đặc biệt nào không?
- Tôi có nên cân nhắc đến gặp một chuyên gia dinh dưỡng để trao đổi vấn đề cải thiện chế độ ăn uống của mình không? Bác sĩ có thể giới thiệu một chuyên gia cho tôi không?
- Tôi có thể hoạt động thể chất nhiều hơn không?
- Các loại thuốc tôi đang dùng ảnh hưởng đến các yếu tố nguy cơ hội chứng chuyển hóa không?
- Tiền sử gia đình của tôi có thể ảnh hưởng như thế nào đến nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa và các vấn đề tim mạch?
- Tôi có nên dùng aspirin không?
Hãy nhớ nói cho bác sĩ biết các loại thuốc bạn đang dùng. Thuốc "tự nhiên" có thể rất mạnh và chúng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của các loại thuốc khác.
Bạn cũng có thể ghi nhật ký dinh dưỡng trong khoảng một tuần trước lần khám tiếp theo. Chỉ cần ghi lại những thực phẩm bạn ăn hàng ngày. Sau đó, bạn và bác sĩ có thể cùng nhau thảo luận về các cách cải thiện thói quen ăn uống.
