Video Tìm hiểu xét nghiệm PCR và RT-PCR
DNA là vật chất di truyền giúp lưu trữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền của mọi sinh vật sống.
RNA là một loại vật chất di truyền khác. Nó chứa thông tin đã được sao chép từ DNA và tham gia vào quá trình tổng hợp protein.
Hầu hết các vi rút và các mầm bệnh đều chứa DNA hoặc RNA.
Không giống như nhiều xét nghiệm khác, xét nghiệm PCR có thể phát hiện mầm bệnh trong giai đoạn sớm của bệnh. Các xét nghiệm khác có thể không chẩn đoán được bệnh khi chỉ có các dấu hiệu ban đầu. Bởi vì số lượng virus, vi khuẩn chưa đạt ngưỡng chẩn đoán, các mầm bệnh trong mẫu không đủ hoặc cơ thể chưa đủ thời gian để hình thành phản ứng kháng thể. Kháng thể là các protein được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch để tấn công các tác nhân lạ, chẳng hạn như virus và vi khuẩn. Xét nghiệm PCR có thể phát hiện bệnh thậm chí chỉ có một lượng rất nhỏ mầm bệnh trong cơ thể.
Xét nghiệm PCR là một kỹ thuật sao chép nhiều lần vật liệu di truyền mẫu nhằm tạo ra các bản sao. Quá trình sao chép được gọi là quá trình khuếch đại. Nếu có mầm bệnh trong mẫu, việc khuếch đại sẽ giúp dễ dàng nhìn thấy chúng hơn.
Một số tên gọi khác: phản ứng chuỗi polymerase, rtPCR, PCR phiên mã ngược, qPCR, PCR định lượng, real – time PCR
Xét nghiệm PCR được sử dụng chẩn đoán bệnh gì?
Các xét nghiệm PCR được sử dụng để:
- Chẩn đoán một số bệnh truyền nhiễm
- Xác định bệnh do biến đổi di truyền
- Phát hiện mầm mống bệnh ung thư có thể các loại xét nghiệm khác không tìm ra được.
Xét nghiệm PCR được làm như thế nào?
Xét nghiệm PCR hoạt động bằng cách:
- Mẫu bệnh phẩm: máu, nước bọt, chất nhầy hoặc mô
- Mẫu bệnh phẩm chứa DNA của người bệnh và có thể chứa DNA của mầm bệnh hoặc tế bào ung thư.
- Mẫu được đưa vào một thiết bị đặc biệt. Enzyme polymerase được thêm vào nhằm giúp mẫu bệnh tạo ra các bản sao.
- Quá trình sao chép được lặp lại nhiều lần. Sau khoảng một giờ, hàng tỷ bản sao được tạo ra. Nếu có virus hoặc mầm bệnh, thì nó sẽ được hiển thị trên máy.
Một số loại virus, bao gồm COVID-19, được tạo thành từ RNA chứ không phải DNA. Đối với những virus này, RNA phải phiên mã ngược thành DNA trước khi sao chép. Quá trình này được gọi là PCR phiên mã ngược (reverse transcription PCR - rtPCR).
PCR và rtPCR đều giúp chẩn đoán sự hiện diện của mầm bệnh. Một loại PCR khác được gọi là PCR định lượng (quantitative PCR, qPCR) đo lượng mầm bệnh trong mẫu. qPCR có thể được thực hiện cùng lúc với PCR hoặc rtPCR.
Quy trình xét nghiệm PCR
Có nhiều cách khác nhau để lấy mẫu xét nghiệm PCR. Các phương pháp phổ biến bao gồm lấy máu và lấy dịch mũi họng.
Quy trình xét nghiệm máu: nhân viên y tế sẽ dùng kim tiêm để lấy máu từ tĩnh mạch trên cánh tay. Sau khi đâm kim, máu sẽ được lấy vào ống nghiệm. Bạn có thể cảm thấy hơi châm chích khi đâm kim và rút kim ra. Quá trình này thường không quá năm phút.
Lấy dịch mũi họng: dịch mũi họng được lấy từ phần trước của mũi (lỗ mũi trước). Bệnh phẩm cũng có thể được lấy từ phần mũi sau, thủ thuật này dùng que phết dịch cuốn mũi giữa (NMT - nasal mid-turbinate), hoặc từ phần trên cùng của mũi và cổ họng. Trong một số trường hợp, nhân viên y tế sẽ yêu cầu bạn tự lấy dịch mũi họng từ mũi trước hoặc dùng que phết dịch cuốn mũi giữa.
Quy trình lấy dịch mũi họng. Nguồn ảnh: https://www.irishtimes.com.Quy trình lấy dịch mũi họng từ mũi trước sẽ bắt đầu bằng cách ngửa đầu ra sau. Sau đó, bạn hoặc nhân viên y tế sẽ:
- Nhẹ nhàng đưa que tăm bông vào bên trong lỗ mũi
- Xoay đầu tăm bông và giữ nguyên vị trí trong 10 đến 15 giây
- Lấy tăm bông ra và đưa vào lỗ mũi còn lại
- Thực hiện tương tự như bên mũi kia
- Rút tăm bông
Trong quy trình phết dịch cuốn mũi giữa, bắt đầu bằng cách ngửa đầu về phía sau. Sau đó, bạn hoặc nhân viên y tế sẽ:
- Nhẹ nhàng đưa đầu tăm bông vào sâu lỗ mũi, đẩy nó cho đến khi không vào sâu được.
- Xoay tăm bông trong 15 giây
- Lấy tăm bông ra và đưa vào lỗ mũi còn lại
- Làm tương tự như lỗ mũi bên kia
- Rút tăm bông
Trong khi ngoáy mũi họng:
- Đầu tiên, ngửa đầu ra sau.
- Nhân viên y tế sẽ đưa tăm bông vào lỗ mũi cho đến khi nó chạm đến vòm họng (phần trên của cổ họng).
- Xoay tăm bông để lấy dịch và sau đó rút ra.
Tôi có cần phải chuẩn bị gì khi xét nghiệm này không?
Bạn không cần chuẩn bị đặc biệt cho xét nghiệm PCR.
Xét nghiệm PCR có nguy cơ gì không?
Có rất ít nguy cơ khi xét nghiệm máu. Bạn có thể bị đau nhẹ hoặc bầm tím tại chỗ đâm kim, nhưng hầu hết các triệu chứng sẽ nhanh chóng biến mất.
Tăm bông ngoáy mũi có thể làm ngứa cổ họng hoặc khiến bạn bị ho. Việc ngoáy mũi họng có thể gây khó chịu và gây ho hoặc nôn khan. Tuy nhiên, những triệu chứng này chỉ là tạm thời.
Tổng kết
Xét nghiệm PCR được coi là phương pháp tốt nhất và hiệu quả nhất để xác định nhiều bệnh truyền nhiễm, bao gồm COVID-19 và Ebola. Bởi vì xét nghiệm PCR giúp chẩn đoán trước khi xuất hiện các triệu chứng bệnh. Xét nghiệm PCR đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.
Xem thêm:
